من سفیرم، نه شوهرم / افزایش تعداد سفیران خارجی زن در تهران

در دهه‌های اخیر تعداد دیپلمات‌های زن در عرصه بین‌المللی و نقش‌آفرینی آن‌ها در فرایند چالش‌های منطقه‌ای و جهانی از رشد نسبی برخوردار بوده است، موضوعی که ما ایرانیان در جریان مذاکرات هسته‌ای کشورمان با گروه 1+5 به روشنی مشاهده کردیم و از نزدیک اخبار فعالیت‌های دیپلماتیک کاترین اشتون و فدریکا موگرینی دو سیاستمدار برجسته انگلیسی و ایتالیایی به عنوان هماهنگ‌کننده این گروه را پیگیری کردیم.

بسیاری از این زنان ایرانی دیپلمات برای حضور در چنین عرصه‌هایی، سال‌ها در دستگاه دیپلماسی کشورمان و هم‌چنین برخی از نهادهای بین‌المللی با اطمینان از فراهم بودن زمینه‌های پیشرفته‌شان در این عرصه، خاک دیپلماسی را خورده و با تلاش در چنین مراتبی قرار گرفته‌اند، موضوعی که به نظر می‌رسد هنوز در دستگاه دیپلماسی کشورمان به دلیل کلیشه‌های جنسیتی و همچنین برخی از محدودیت‌های ایدئولوژیک، زمینه‌اش فراهم نشده است.

در گزارش پیش رو به بهانه تصمیم دولت بروکسل جهت معرفی یک زن دیپلمات به عنوان سفیر جدید بلژیک در تهران به معرفی اجمالی سفیران زن خارجی در ایران پرداخته‌ایم که از بعد پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان عالی‌ترین نماینده کشورشان در تهران فعالیت‌ کردند.

دیپلمات زن آفریقایی؛ مقدم‌السفرا

اولین کشوری که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تصمیم گرفت یک زن را به عنوان رییس نمایندگی خود به ایران اعزام کند، کشور سیرالئون بود. این کشور آفریقایی بعد از افتتاح سفارتش در تهران در سال 76 حاجیه آلاری کول را به عنوان اولین سفیر سیرالئون و اولین سفیر زن در ایران معرفی کرد.

وقتی آلاری کول در سال 76 وارد تهران شد، هیچ همتای زنی در ایران نداشت و به عنوان اولین سفیر زن خارجی در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مشغول به کار شد. او تا مرداد 1387 به مدت یازده سال در ایران فعالیت کرد و به خاطر سابقه حضورش در ایران از او به عنوان«مقدم‌السفرا» و «شیخ السفرای» کشورهای آفریقایی یاد می‌شد.

آلاری کول در سال 87 تهران را ترک کرد و پس از آن حاج «محمد کموه فدیکا »جانشین او شد. در حال حاضر نیز «علی مامی آمارا کامرا » یکی از جوان‌ترین سیاستمداران سیرالئون مسوولیت نمایندگی این کشور در تهران را بر عهده دارد.

من سفیرم، نه شوهرم

چند ماه بعد از خداحافظی آلاری کول، « لیویا لوی آگوستی » دیپلمات ارشد سوییسی به عنوان دومین سفیر زن خارجی در ایران، راهی تهران شد.

آگوستی فعالیت خود در تهران را از ابتدای سال 2009 آغاز کرد و تا اول ژوئیه سال 2013 در این مسوولیت مشغول به کار بود. او ماموریتی پر تنش را در طول این چهار سال و نیم حضورش در ایران تجربه کرد؛ چرا که به عنوان مسوول حافظ منافع آمریکا در ایران و در اوج خصومت‌ها بین واشنگتن و تهران بارها به وزارت امور خارجه احضار شد تا پیام‌های اعتراض‌آمیز مقامات تهران را نسبت به سیاست‌های آمریکا به مقامات واشنگتن انتقال دهد.

او که در مقام جانشینی «فیلیپ ولتی» سفیر پیشین سوییس راهی تهران شده بود، اولین دیپلمات زن یک کشور اروپایی بود که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان سفیر در ایران مشغول به فعالیت شد.

این دیپلمات سوییسی قبل از حضور در ایران، سابقه عضویت در هیات نمایندگی کشورش در سازمان ملل را در کارنامه کاری خود داشت و مدتی نیز رییس اداره دوم خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت خارجه سوئیس بود.

انتخاب لئو آگوستی به عنوان سفیر در تهران در برن پایتخت سوئیس با انتقادهای زیادی مواجه شد و چند سیاستمدار راست‌گرای سوئیسی از این موضوع انتقاد کرده بودند، چرا که آنها معتقد بودند وزارت خارجه سوئیس با قبول کردن این موضوع که لئو آگوستی حجاب بر سر داشته باشد زیر بار فشار یک حکومت اسلامی رفته است. این در حالی بود که لئو گفته بود برای موقعیت دیپلماتیک خود در تهران و در راستا با قانون ایران روسری سر خواهد کرد.

لئو آگوستی که متولد 1961 است، پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه وظایف متعددی را در دستگاه وزارت خارجه سوئیس بر عهده گرفته و در سال 1998 به عنوان اولین سفیر زن سوئیس راهی مصر شده است.

او بعد از پایان ماموریتش در تهران در مصاحبه‌ای با یکی از رسانه‌های سوییسی اظهار کرد: اعزام یک زن از طرف سوییس به عنوان سفیر باعث شد که ایرانی‌ها نیز تشویق شوند تا اولین سفیر زن‌شان (مرضیه افخم) را منصوب کنند.

آگوستی تاکید کرد که به هیچ وجه به وی در هنگام انجام ماموریت در تهران بی‌احترامی نشده است اما به این موضوع اشاره می‌کند که گاهی نیاز بوده به مقامات ایرانی توضیح دهد که او سفیر است نه شوهرش.

او در بیان خاطره‌ای در این ارتباط می‌گوید: در طول چهار سال ماموریتم در تهران تنها سفیر زن در این کشور بودم. در اولین حضور من در ضیافت وزیر امور خارجه وقت، منوچهر متکی برای کادر دیپلماتیک خارجی در تهران ابهامی پیش آمد. آنها بدون هیچ سوال و جوابی من را به طور اتوماتیک به سالن مخصوص زنان سفرا هدایت کردند و همسرم را به نزد دیپلمات‌های مردی بردند که در سالن دیگر جمع شده بودند. چندین توضیح و دادن نشانه لازم بود که آنها متوجه شوند من سفیر هستم و نه شوهرم و به این ترتیب امکان پیوستن به جمع سفرا را پیدا کردم ولی مشکل جدی در کل وجود نداشت. تنها محدودیت رسمی در ایران این بود که من باید متوجه می‌بودم که با مردان دست ندهم چون در اسلام حرام است که مردان دست زنان نامحرم را لمس کنند.

چندی پیش نیز کتابی با عنوان «اولین سفیر زن ما در تهران» در سوئیس منتشر شد که در برگیرنده خاطرات این خانم سفیر بود. او در این کتاب اشاره می‌کند که پیش از انتخابش به عنوان سفیر در تهران در سال 2009 به همراه وزیر خارجه این کشور برای عقد قرارداد گازی به تهران سفر کرده بوده است.

آگوستی در آذر ماه 1395، سه سال بعد از پایان ماموریتش در تهران بار دیگر به عنوان رییس بخش دو جانبه وزارت اقتصاد سوئیس در صدر هیاتی بلندپایه از مقام‌های بانکی و اقتصادی این کشور راهی تهران شد و با تعدادی از مقامات ایرانی در ارتباط با همکاری‌های اقتصادی تهران و برن در دوران پسابرجام گفت‌وگو و رایزنی کرد.

در مهرماه 1392 آقای «جولیا هاس» به عنوان جانشین آگوستی راهی تهران شد و استوارنامه خود را به روحانی ارائه کرد.

سفیر کنونی سوئیس در تهران «مارکوس لاینتر» است که در بیستم شهریور ماه 1396 رونوشت استوارنامه خود را تقدیم محمدجواد ظریف کرد.

دیپلماتی که مشتاق حضور در ایران بود

سومین سفیر زن خارجی که بعد از انقلاب راهی تهران شد، خانم اودیسه نورهیم بود. او پنجم آبان 1393 استوارنامه خود را به عنوان اولین سفیر زن نروژ در ایران به حسن روحانی ارائه کرد.

نورهیم که سابقه سفارت در بنگلادش و لبنان را نیز در کارنامه کاری خود دارد، قبل از عزیمت به تهران، مدیرکل سازمان ملل در وزارت خارجه نروژ بود. او پیش از پذیرش ریاست نمایندگی نروژ در تهران دو بار به ایران سفر کرده بود و در یک مصاحبه‌ اعلام کرده زمانی که تصدی سفارتخانه نروژ در تهران به من پیشنهاد شد، فورا آن را پذیرفتم.

ماموریت نورهیم در تهران در سال جاری به پایان رسید و در شهریور ماه 1396 آقای«لارش نوردروم» به عنوان سفیر جدید نروژ در تهران راهی ایران شد و رونوشت استوارنامه خود را به وزیر امور خارجه کشورمان ارائه داد و در 22 مهرماه نیز استوارنامه خود را تقدیم حسن روحانی رییس‌جمهور کرد.

دومین سفیر زن آفریقایی در تهران

رقیه احمد سوبو سفیر کنیا در ایران یکی دیگر از زنان دیپلمات آفریقایی است که در آذر ماه 93 یک ماه بعد از حضور نورهیم در تهران راهی کشورمان شد تا سفارت کنیا در ایران را مدیریت کند.

او در بهمن 1393 در جریان دیدار با رییس‌جمهور، استوارنامه خود را به وی تحویل داد. طبق آخرین اخبار او همچنان در تهران مسوولیت نمایندگی کنیا را بر عهده دارد.

دیپلماتی فعال در عرصه تجارت

سوزانا ترستال ، سومین سفیر زن اروپایی است که به عنوان رییس نمایندگی هلند در تهران در آبان ماه 94 راهی ایران شد و استوارنامه خود را به رییس‌جمهور ارائه کرد.

ترستال چندی پیش در مصاحبه‌ای با ایسنا، تجربه حضورش به عنوان یک دیپلمات زن در تهران را خاص توصیف کرد و گفت:‌ مشکلی با این مساله ندارم و من جزء سه سفیر زنی هستم که در حال حاضر در ایران حضور دارند. در ایران همان‌طور که خانم‌ها با روی باز ما را می‌پذیرند، آقایان نیز همین‌طورند و به طور کلی از این تجربه راضی هستم.

این دیپلمات هلندی در مورد هیأت‌های سیاسی مختلف ایران که اغلب از مردان تشکیل شده است در مقابل هیأت‌های سیاسی اروپایی که در میان آنها تعداد قابل توجهی خانم‌ حضور دارند، می‌گوید: من هم وقتی نزد مقام‌های ایران می‌روم هیأت بزرگی از خانم‌ها را با خود همراه دارم ولی متوجه شده‌ام که طرف مقابل من همواره آقایان هستند. البته کم‌کم در طرف‌های ایرانی نیز خانم‌ها دیده می‌شوند .

او همچنین در این مصاحبه تاکید کرده 30 درصد از سفیران هلند در کشورهای مختلف زن هستند که بسیاری از آنها در خاورمیانه فعالیت دارند و این انتظار وجود دارد که این رقم در آینده به 50 درصد برسد.

او در رشته حقوق در هلند تحصیل کرده است، سپس برای ادامه تحصیل به آمریکا رفته و در آنجا دو مدرک کارشناسی ارشد در رشته‌های علوم سیاسی و روابط بین‌الملل اخذ کرده است. او مدتی نیز در دنیای تجارت حضور داشته و با شرکت کامپیوتری اپل همکاری می‌کرده است.

ترستال سابقه حضور در سفارت هلند در آنگولا از سال 2012 تا 2015 را نیز در کارنامه کاری خود دارد.

نماینده دولت فمینیستی سوئد در تهران

به گزارش ایسنا، سومین سفیر زنی که در حال حاضر در تهران مشغول به فعالیت است، هلنا سانگلند( Helena Sångeland)، سفیر سوئد در ایران است. او در آبان ماه 1395 فعالیت خود را در تهران آغاز کرد. سانگلند پیش از تصدی به این سمت، رییس بخش آسیا و اقیانوسیه در وزارت خارجه سوئد بوده و همچنین او سابقه فعالیت در سفارت سوئد در مالزی، فنلاند و ایتالیا را نیز در تجربه کاری دیپلماتیک خود دارد.

در هفته‌های اخیر برخی از رسانه‌ها غربی به نقل از منابع خبری خود اعلام کرده‌اند که دولت بروکسل قصد دارد دو سفیر زن را برای تصدی مسوولیت سفارتخانه‌های این کشور در عربستان و ایران راهی ریاض و تهران کند، این رسانه‌ها نام خانم ورونیک پتی (Veronique Petit) را به عنوان سفیر جدید بلژیک در کشورمان اعلام کرده‌اند.

شنیده‌های خبرنگار ایسنا حاکی از آن است که وزارت امور خارجه بلژیک تلاش دارد یک دیپلمات زن را برای تصدی مسوولیت سفارت بروکسل در تهران معرفی کند ولی مراحل لازم و دیپلماتیک این موضوع هنوز طی نشده است و باید تا تابستان 1397 صبر کرد.

در صورتی که دولت بلژیک نیز ورونیک پتی را به عنوان سفیر جدید خود در تهران معرفی کند، تعداد سفرای زن خارجی فعال در کشوری اسلامی مثل ایران به چهار نفر افزایش پیدا می‌کند.

این در حالی است که مرضیه افخم همچنان تنها سفیر زن ایران بعد از انقلاب اسلامی است و این امیدواری وجود دارد که در آینده نزدیک با تصمیم وزیر خارجه و تایید رییس‌جمهور، تعداد سفرای زن ایران در دیگر کشورها افزایش پیدا کند.

15