روابط ایران - سودان در آستانه از سر‌گیری

حدودا ۷ سال پس از آخرین دیدار وزرای امور خارجه ایران و سودان پس از قطع روابط تهران و خارطوم در دی ماه ۹۴ امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران و علی صادق علی، سرپرست وزارت امور خارجه سودان صبح روز پنجشنبه در حاشیه برگزاری نشست وزیران امور خارجه جنبش عدم تعهد در باکو با یکدیگر دیدار و رایزنی کردند. دیداری که رسانه‌های نزدیک به دولت آن را در راستای راهبرد جدید تهران در توسعه مناسبات ارتباطی با کشور‌های مسلمان ارزیابی کردند.

 در همین خصوص وزیر امور خارجه ایران در حساب شخصی خود در توییتر نوشت: «در حاشیه اجلاس جنبش عدم تعهد با برادرم علی صادق علی، سرپرست وزارت امور خارجه سودان دیدار و نحوه ازسرگیری قریب‌الوقوع مناسبات دیپلماتیک خارطوم و تهران را بررسی کردیم. در جریان آخرین وضعیت تحولات داخلی سودان قرار گرفتم. تهران بر راه‌حل سیاسی و دوری از جنگ تاکید دارد.»

باز هم پای حمله به سفارت‌ها در میان است؟

اما ریشه قطع روابط تهران و خارطوم به همان مناسباتی باز می‌گردد که باعث قطع روابط ایران و عربستان شده بود. در سال ۹۴ و در شرایطی که عربستان به دلیل مجموعه‌ای از مشکلات عدیده از جمله ماجرای قتل خاشقجی از یک طرف و اعدام مخالفان سیاسی‌اش از جمله شیخ نمر در گوشه رینگ، افتاده بود و افکار عمومی بین‌المللی مقامات سعودی را به خاطر مجموعه‌ای از رفتار‌های مغایر حقوق بشر و جنایتکارانه می‌نواختند، ناگهان حادثه‌ای در تهران رخ داد که عربستان سعودی را به جای قرار دادن در صندلی متهم در جایگاه مدعی نشاند و به خاطر تعرض به سفارتخانه‌اش شمایل یک کشور مظلوم را به خود گرفت.

ماجرای حمله به سفارت عربستان که برخی افراد سیاسی خاص نزدیک به اصولگرایان آن را برنامه‌ریزی کرده بودند، چنان فرصت استثنایی را در اختیار عربستان قرار داد که محمدجواد ظریف آن را «حماقت و خیانت بزرگ» ارزیابی کرد. در پی این حادثه مقامات سعودی تصمیم به قطع روابط با دولت وقت ایران می‌گیرند و سپس برخی کشور‌های حاشیه خلیج فارس و کشور‌های عربی قاره آفریقا هم برای اعلام حمایت از این تصمیم مقامات سعودی، اقدام به قطع روابط یا کاهش سطح روابط با تهران کردند. مقامات دولت سودان به ریاست عمر البشیر، (رییس‌جمهور وقت سودان) از جمله این کشور‌های آفریقایی بودند که برای حدود ۸ سال روابط با ایران را قطع کردند.

با حضور دولت سیزدهم و در شرایطی که کشور از ماجراجویی‌های برخی طیف‌های تندروی اصولگرا، آسیب‌های فراوانی را متحمل شده بود، برنامه‌ریزی برای از سر‌گیری روابط با عربستان و سایر کشور‌های عربی در دستور کار وزارت خارجه ایران قرار گرفت. نهایتا در اسفندماه سال گذشته مقامات تهران و ریاض بعد از برگزاری چندین دور مذاکره در بغداد، عمان و همچنین پکن اعلام کردند که تعاملات دیپلماتیک خود در تهران و ریاض را از سر خواهند گرفت و در همین چارچوب در اواسط خردادماه سفارت ایران در عربستان بازگشایی شد و وزیر خارجه عربستان نیز بعد از ۱۷ سال به تهران آمد و قرار است به زودی اماکن دیپلماتیک عربستان سعودی در ایران نیز افتتاح شود.

در پی تصمیم تهران و ریاض برای برقراری مجدد روابط، کشور‌هایی همچون بحرین و کومور که در سال ۱۳۹۴ اقدام به قطعی روابط با ایران کرده بودند، برای برقراری مجدد تعاملات دیپلماتیک با تهران ابراز تمایل و آمادگی کردند، چنانکه در ۱۲ تیر ماه سال جاری در حاشیه نشست بریکس پلاس «ظهیر ذوالکمال»، وزیر امور خارجه کومور با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در «کیپ تاون آفریقای جنوبی» دیدار و گفتگو کرد.

 در پی دیدار وزیر امور خارجه ایران با همتای سودانی که هفت سال پس از قطع روابط دیپلماتیک و در حاشیه نشست وزیران امور خارجه کشور‌های عضو جنبش عدم تعهد در باکو انجام شد

در این دیدار که ایسنا خبر آن را روی خروجی خود قرار داده است، وزیر امور خارجه کومور به تمایل کشورش برای ازسرگیری روابط رسمی با جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد که با استقبال وزیر امور خارجه کشورمان روبه‌رو شد، طرفین همچنین در این دیدار توافق کردند مقدمات این کار فراهم شود.

پنجشنبه ۱۵ تیرماه نیز در حاشیه اجلاس وزیران امور خارجه جنبش عدم تعهد، وزیر امور خارجه ایران و سرپرست وزارت امور خارجه سودان با یکدیگر دیدار و رایزنی کردند و بر اساس آنچه وزارت امور خارجه ایران اعلام کرده یکی از محور‌های رایزنی این دو مقام ارشد در این دیدار نحوه از سرگیری قریب‌الوقوع مناسبات دیپلماتیک خارطوم و تهران بوده است. در جریان این دیدار طرفین راهکار ازسرگیری مناسبات دو کشور - در اولین زمان ممکن- را مورد بررسی قرار دادند.

هدف دیدار اخیر وزرای امور خارجه ایران و سودان

در جریان سفر وزیر امور خارجه عربستان به تهران در ۲۷ خردادماه سال جاری نیز یکی از موضوعات مورد گفت‌وگوی وزیران امور خارجه تهران و ریاض با توجه به برگزاری مذاکرات صلح سودان در عربستان، بررسی آخرین تحولات سودان و ناآرامی‌های اخیر در این کشور بود.

همچنین در اوایل اردیبهشت ماه سال جاری با توجه به بروز برخی ناآرامی‌ها در کشور سودان، وزارت امور خارجه ایران در بیانیه‌ای ضمن اعلام نگرانی از این تحولات خبر داد که هماهنگی‌های لازم برای خروج اتباع ایرانی که در آن کشور اقامت دارند، به طریق مقتضی انجام شده است.

در همین راستا در ۹ اردیبهشت ماه سال جاری ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران از خارج کردن ۶۵ تبعه ایرانی ساکن در سودان پس از انجام هماهنگی‌های لازم، از خارطوم به پورت سودان و سپس خروج و اعزام آن‌ها به بندر جده عربستان خبر داد.

وی تاکید کرد: در این مسیر، همکاری موثر کشور عربستان و مساعدت دولت سودان کمک‌کننده بود که جای تقدیر و تشکر دارد. پس از انتشار خبر دیدار امیرعبداللهیان با علی صادق علی، وزارت امور خارجه سودان نیز در بیانیه‌ای به محور‌های دیدار و گفت‌وگوی وزرای امور خارجه این کشور با همتای ایرانی خود اشاره کرد.

به گزارش روزنامه الشرق‌الاوسط، در پی دیدار وزیر امور خارجه ایران با همتای سودانی که هفت سال پس از قطع روابط دیپلماتیک و در حاشیه نشست وزیران امور خارجه کشور‌های عضو جنبش عدم تعهد در باکو انجام شد، وزارت امور خارجه سودان در بیانیه‌ای اعلام کرد که «هدف این دیدار بحث درباره ازسرگیری سریع روابط میان دو کشور و اهمیت بازگرداندن این روابط به وضع قبلی‌شان بوده است.» وزارت امور خارجه سودان همچنین اشاره کرد که صادق علی درباره تحولات سودان با همتای ایرانی خود گفتگو کرده و او را در جریان توانمندی ارتش سودان برای «در هم شکستن سریع شورشیان» قرار داد.

او تاکید کرد که تاخیر در حل‌وفصل این وضعیت به دلیل حضور شورشیان در اماکن دولتی و خانه‌های شهروندان بوده است. صادق علی همچنین گفت که ارتش سودان تمایلی ندارد که سیاست زمین سوخته را به کار ببندد.

وزارت امور خارجه سودان همچنین اشاره کرد که وزیر امور خارجه ایران در این دیدار درباره وضعیت سودان ابراز تاسف کرد. امیرعبداللهیان گفت که دولت ایران رخداد‌های فعلی سودان را «موضوعات داخلی» آن می‌داند و تاکید کرد که راهکار حل‌وفصل این مساله باید توسط خود سودانی‌ها و بدون مداخله خارجی تامین شود.

سودان با حدود ۴۶ میلیون نفر جمعیت و ذخایر غنی نفت و طلا، به لحاظ وسعت سومین کشور بزرگ قاره آفریقا و یکی از کشور‌های مهم جهان اسلام است، این کشور به‌رغم داشتن سابقه مبارزات ضد استعماری، متاسفانه در دهه‌های اخیر با فراز و نشیبی زیاد از جمله وقوع جنگ‌های داخلی مواجه بوده و همین موضوع باعث کاهش جایگاه و اعتبار سیاسی این کشور در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی شده است و اکنون نیز با توجه به تشدید جنگ داخلی در سودان در سه ماه گذشته و ایجاد درگیری بین ارتش سودان و نیرو‌های پشتیبانی سریع در خارطوم، به نظر می‌رسد یکی از موضوعات مهم برای از سرگیری روابط دپپلماتیک بین ایران و سودان و تسریع این موضوع، آرام شدن شرایط در این کشور و حاکم شدن یک دولت قوی در خارطوم است؛ چنانکه وزیر امور خارجه ایران نیز در دیدار امروز خود با سرپرست وزارت امور خارجه سودان ابراز امیدواری کرد با مدیریت دولت رییس‌جمهور عبدالفتاح، امنیت و آرامش در سریع‌ترین زمان ممکن به سودان بازگردد.