رفراندوم چیست؟

در واقع رفراندوم یا همه پرسی یک روش برای اعمال حق حاکمیت مردم توسط خودشان در نظام های سیاسی مردم سالار می باشد. در واقع همه پرسی به نوعی رای گیری مستقیم از تمامی اعضای یک جامعه یا حزب یا گروه برای رد کردن و یا تصویب سیاست های رهبران می باشد.

هدف از رفراندوم در واقع پرهیز از قانون گذاری به ضرر اکثریت افراد یک جامعه می باشد که در نظام های پارلمانی جدید از این روش برای تصویب قوانین اساسی و یا تغییرات اساسی در یک حکومت بهره می گیرند اما در برخی از جوامع کوچک برای تمامی امور رای افراد پرسیده می شود. رفراندوم دارای دو نوع اجباری و اختیاری می باشد که اصولا برای تصویب متمم قانون اساسی رفراندوم اجباری برگزار می گردد.

در رفراندوم اختیاری ممکن است نمایندگان مجلس تصمیم گیری در خصوص یک موضوع را به رای عمومی بسپارند و یا اینکه دولت می تواند حتی در غیاب مجلس و برخلاف نظر آن ها موضوعی را به رای عمومی واگذار نماید. امکان دیگری که در همه پرسی وجود دارد، این است که تمامی افراد حق درخواست و اعتراض دارند، به صورتی که اگر دولت قانونی را تصویب نماید و موضوع آن را به همه پرسی نگذارد، افرادی که صلاحیت رای دادن دارند می توانند درخواستی را مبنی بر اینکه موضوع را به همه پرسی بگذارند، امضا کنند.

رفراندوم عموما در کشورهای دموکراتیک برگزار می گردد که تعداد افراد لازم برای این درخواست براساس قوانین کشورها از ۵ تا ۱۵ درصد مجموع رای دهندگان در آخرین انتخابات می باشد.

شرایط برگزاری همه پرسی در ایران

رفراندوم چیست؟ : همه پرسی بر اساس قانون اساسی کشورمان حتما باید تحت نظارت شورای نگهبان صورت پذیرد و به اجازه ی رهبر ایران و یا با درخواست دو سوم از نمایندگان می باشد که مقدم بر تمامی این ها اجازه ی رهبری است.

همه پرسی های برگزار شده در تاریخ ایران

انحلال مجلس و بقای دولت مصدق در ۲۱ مرداد ۱۳۳۲ - انقلاب سفید محمدرضا پهلوی در ۶ بهمن ۱۳۴۱ - انقلاب "شاه و مردم" و رای آری یا نه به جمهوری اسلامی در ۱۲ بهمن ۱۳۵۸ - رای گیری در خصوص قانون اساسی در ۱۲ آذر ۱۳۵۸ - اصلاح قانون اساسی در تاریخ ۶ مرداد ۱۳۶۸

اساس شکل گیری رفراندوم

زمانی که جمعیت ها رشد کرد و دولت ها و شهرها شکل گرفتند نیاز شد که یک سری از افراد برای سازماندهی امور جامعه قدرت را بر دست بگیرند و بدست خود مردم نیز انتخاب شوند. براساس یافته های باستان شناسان مدارکی از پیشینیان کشف شده است که گویا بزرگان آن شهر در یک جا جمع می شدند و پیرامون مسائل مهم با یکدیگر تصمیماتی می گرفتند که اصولا این اتفاق در زمان بروز جنگ ها می افتاد.

البته رفتار هیچ یک از این افراد تحت کنترل کامل و دقیق نبود و رفتار و تصمیمات آن ها خود به خود به عنوان قانون تلقی می گشت. پس از گذشت مدتی نظام حکومتی جدیدی شکل گرفت که در آن نقش مردم جامعه تعریف شده و پر رنگ تر بود. این نظام حکومتی جدید در شهرهای یونان باستان ایجاد شد و "دموکراسیا" نام گرفت که متشکل از دو کلمه ی دموس به معنای مردم و کراسیا به معنای فرمانروایی بود که در واقع به معنی مشارکت مستقیم مردم و افراد جامعه در اداره ی جامعه بود.

رفراندوم چیست؟ : در همه پرسی یونان باستان، مردم در نشست هایی گرد هم می آمدند و در خصوص مسائل مهم و اساسی جامعه صحبت کرده و رای گیری می کردند و تصمیم نهایی را می گرفتند تا در جامعه اجرایی گردد.

15