مذاکرات وین چند قدم با توافق فاصله دارد؟

ماجرا از آنجا شروع شد که اواسط هفته و پیش از شروع مجدد گفتگوهای وین، ایالات متحده اعلام کرد که بخشی از تحریم های هسته ای ایران شامل معافیت‌های هسته‌ای می‌شوند. این خبر باعث شد تا بسیاری اوضاع را در وین خوب تعبیر کرده و  از به نتیجه رسیدن ماه‌ها مذاکره بر سر احیای برجام حرف بزنند. مذاکره کنندگان در وین بار دیگر گرد هم آمده‌اند تا امکان بازگشت به توافق هسته‌ای از سوی ایالات متحده و احیای دوباره آن توافق را بررسی کنند. اما اینبار امیدها به ایجاد یک توافق بیشتر از گذشته به نظر می رسد. ادامه دور هشتم مذاکرات با گفتگوهای انریکه مورا نماینده اتحادیه اروپا و علی باقری کنی مذاکره کننده ایرانی شروع شد. در همین حال باز هم مانند دفعات قبل کاخ سفید اعلام کرده که تهران فرصت زیادی ندارد و اگر تا پایان ماه میلادی توافقی ایجاد نشود، شانسی برای نجات برجام وجود ندارد. در همین حین شایعاتی در مورد وجود یک پیشنویس برای توافق وجود دارد.

واکنش کشورهای ۱+۴ به روند مذاکرات

ایران می‌گوید هنوز برخی از مسائل مهم در مورد تحریم ها باقی مانده‌اند که امریکا باید در مورد آنها تصمیمات سختی بگیرد. در همین حال برخی از مقامات اروپایی معتقدند که  از سوی هر دو طرف، یعنی ایران و امریکا نشانه‌هایی از بروز یک توافق در روزهای پیش رو دیده می‌شود. یکی از این مقامات که گفته هایش مورد توجه ویژه قرار گرفت اولیانوف، مذاکره کننده روسیه بود. نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در گفت‌وگویی با روزنامه کامرسنت اعلام این که سند نهایی برای احیای برجام پیش نویس شده است و گفت: مسکو به دنبال به سرانجام رساندن مذاکرات وین درباره احیای توافق هسته‌ای تا آخر فوریه است. او در پاسخ به این که مذاکرات در حال حاضر در چه مرحله‌ای است، توضیح داد: فکر می‌کنم می‌توان گفت مرحله فعلی، مرحله آخر است. کارهای زیادی انجام شده است.  سندی نهایی پیش‌نویس شده است. این سند بندهای متعددی دارد که باید بیشتر روی آن کار شود اما سند روی میز است. طولانی است و بیش از بیست صفحه دارد. این مبنای به پایان بردن مذاکرات در مدتی کوتاه است.  این سند، سندی سیاسی خواهد بود که اقداماتی ملموس برای بازگشت به توافق اصلی را تشریح می‌کند. به گفته او، این سند دربرگیرنده مسائل لغو تحریم‌های آمریکا و اقداماتی است که ایران باید در حوزه هسته‌ای انجام دهد و در نهایت، شامل توالی اجرای این موارد توافق شده است.

چین هم به عنوان یکی از کشورهای ۱+۴ که رویکرد آن به ایران نزدیک است از ایالات متحده خواسته که به عنوان مقصر بحران هسته‌ای ایران، باید سیاست اشتباه «فشار حداکثری» خود بر ایران را اصلاح کند. سیاست فشار حداکثری را ترامپ با هدف کشاندن ایران پای میز مذاکره به اجرا گذاشت و شدیدترین تحریم‌های اقتصادی را علیه کشورمان به وجود اورد. با روی کار آمدن بایدن هر چند تصور می شد که او این سیاست را هر چه سریع‌تر لغو کند اما چنین اتفاقی رخ نداد و او هم در ادامه حتی تحریم‌های جدیدی را وضع کرد. فصل مشترکی که در میان صحبت‌های مقامات چینی و روسی دیده می شود در خواست برای فوریت بخشیدن به احیای برجام است. 

استفنی القاق مذاکره کننده انگلیس هم عصر سه‌شنبه در صفحه توئیتر خود نوشت که مذاکرات در مراحل پایان قرار دارد و راه حل دیپلماتیک ممکن است، اما مستلزم آن است که به سرعت تصمیم‌گیری کنیم. اولاف شولتز صدر اعظم آلمان هم  روز دوشنبه در مصاحبه با روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست گفت که به لحظه تعیین‌کننده‌ای در مذاکرات رسیده‌اند. وی مسئولیت را برعهده ایران دانست و گفت: «ما به آن‌ها پیام روشنی داده‌ایم که هم‌اکنون زمان تصمیم‌گیری و پیشرفت و نه طولانی‌کردن این فرایند است. ما امیدواریم که آن‌ها از این فرصت استفاده کنند». موضوعی که مورد تاکید وزیرخارجه آلمان در کنفرانس خبری با لاپید وزیرخارجه اسرائیل بود که بربوک در آن با اشاره به اینکه احیای کامل برجام به امنیت منطقه و اسرائیل کمک خواهد کرد گفت: در غیر این صورت مذاکراتی انجام نمی‌گرفت.

ماجرای پیش‌نویس توافق چیست؟

موضوع وجود یک پیشنویس را اولیانوف برای نخستین بار مطرح کرد. به نظر می رسد که رسیدن به این نقطه می تواند امیدواری ها را برای احیای توافق هسته ای بالا ببرد. دو روز قبل المیادین هم ادعای مشابهی را مطرح کرد. این رسانه لبنانی مدعی وجود یک پیش‌نویس ۲۰ صفحه‌ای شد. بر اساس این گزارش پیش‌نویس یک سند ۲۰ صفحه‌ای تهیه شده است که چارچوب یک توافق سیاسی جامع را مشخص می‌کند». این شبکه لبنانی به نقل از خبرنگار خود اضافه کرده: «اجرای این پیش‌نویس با رفع تحریم‌ها و اجازه بهرمندی ایران از انتقال درآمدهایش آغاز می‌شود.»

هنوز مشخص نیست که در صورت صحت این ادعا چه مواردی در پیش‌نویس ذکر شده است. اما به نظر می ‌رسد که موضوع برداشته شدن تحریم ها و ایجاد ضمانتی که ایران به دنبال آن مورد توجه قرار بگیرد.

با همه اینها در ایالات متحده جمهوری خواهان از روند اوضاع راضی نیستند. آنها اخیرا در نامه‌ای اعلام کرده اند که هر نوع توافقی باید با نظارت کنگره باشد. پیش از این هم گروهی از جمهوری خواهان کنگره گفته بودند که این توافق را نخواهند پذیرفت. نگرانی هایی بابت اینکه این گروه در انتخابات اینده کنگره اکثریت را بدست اورده و زیر توافق بزنند وجود دارد. اما به نظر می رسد که تهران با توجه به اصراری که برای گرفتن تضمین سیاسی از واشنگتن دارد، فکری به حال این نگرانی کرده باشد. از سوی دیگر برخی از کارشناسان معتقدند که این موضوع مساله ای داخلی برای بایدن است و چالشی است که او باید از پس آن بر بیاید. چرا که امریکایی ها خود به هرچه سریع‌تر رسیدن به یک توافق اصرار دارند و باید فکری هم به حال رقبای سیاسی دموکرات‌ها کنند. اما از آنجایی که جای  پای بایدن در ایالات متحده چندان محکم نیست و برخی از گمانه‌زنی‌ها کار او را برای انتخابات ۲۰۲۴ سخت می‌داند، نگرانی‌ها بابت تکرار اتفاقاتی که با ترامپ افتاد، هنوز وجود دارد.

در روزهای اخیر نیز کنگره رابرت مالی را احضار کرد تا توضیحاتی را از او بابت آنچه که در وین می‌گذرد بگیرد. اما ظاهرا توضیحات او نتوانسته نمایندگان امریکایی که مخالف احیای برجامند را قانع کند. صداهایی که ایجاد یک توافق را خطری برای امنیت رژیم صهیونیستی می‌دانند هم بلند شده است.

بابی قوش، ستون‌نویس بلومبرگ در مطلبی با عنوان «در رویارویی هسته ای با ایران، بایدن پلک زد» نوشته اقدام ایالات متحده برای معافیت تحریمی در حوزه همکاری‌های بین‌المللی هسته‌ای، یک ژست توخالی است که نشان دهنده ضعف است.

هنوز مشخص نیست که مذاکره کنندگان چه فکری به حال ضمانت‌های برجامی که ایران در خواست کرده داده اند. تنها نکته ای که می‌توان در میان گفته های مقامات فهمید، این است که با تعلیق تحریم های برجامی موافقت شده است. اینکه ایران چه گام‌هایی را قرار است بردارد مشخص نیست. اما درخواست غربی‌ها بازگشت تمام و کمال تهران به محدودیت هسته‌ای است که در مذاکرات برجام آن را پذیرفته است. همزمان به نظر می رسد که پلن بی که اسراییلی ها آن را پیشنهاد داده بودند، طرفدار زیادی ندارد. سیاست تحریم نتوانسته تهران را وادار به پذیرش خواسته های غرب کند و گزینه نظامی روی میز دموکرات ها نیست. با این حساب هر چه که هست کار باید بر سر میز مذاکرات تمام شود و دست و پا زدن های بیجای رژیم صهیونیستی نمی تواند خللی در این روند ایجاد کند.

حال که مذاکرات که به مرحله سخت تصمیم گیری های سیاسی رسیده است عملا راهی برای غربی ها به منظور شانه خالی کردن از تعهدات باقی نمانده است. جمهوری اسلامی ایران همواره با نگاه مثبت و احترام متقابل برای دستیابی به یک توافق خوب و ملموس اعلام آمادگی کرده است. بی شک تاکتیک غربی ها در این برهه سرنوشت ساز و پایانی مسیر با توسل به تاکتیک مقصرنمایی و تبدیل حقوق ایران به امتیاز با هدف باج‌گیری و همچنین اعلام ضرب الاجل های مصنوعی بیش از اینکه مسیر توافق را هموارتر سازد، روند آتی را پیچیده تر خواهد ساخت.