چین و روسیه چقدر به یکدیگر نزدیک هستند؟

تحت حکومت شی جین پینگ و ولادیمیر پوتین، چین و روسیه به طور فزاینده‌ای از غرب دور شده و به یکدیگر نزدیک‌تر شده اند.

حمله روسیه به اوکراین تنها چند روز پس از آن اتفاق افتاد که شی و پوتین در حاشیه بازی‌های المپیک زمستانی پکن دیدار مهمی با یکدیگر داشتند اولین دیدار حضوری و دوجانبه که شی از زمان شیوع کرونا داشت.

در بیانیه مشترک دو رهبر آمده که پیوند‌های دو کشور «هیچ محدودیتی» ندارد و «هیچ زمینه» ممنوعی «برای همکاری وجود ندارد. در آن بیانیه از غرب خواسته شده تا» رویکرد‌های ایدئولوژیک جنگ سرد را کنار بگذارد" و از موضع دو کشور روسیه و چین در قبال اوکراین و تایوان حمایت شده است.

«رایان هاس» پژوهشگر موسسه بروکینگز در امور چین و آسیا می‌گوید: «منطق پکن برای روابط چین و روسیه این است که هر دو کشور با غرب متخاصم روبرو می‌شوند و هر دو با ایستادن در کنار یکدیگر بهتر می‌توانند در برابر فشار غرب مقاومت کنند. بر اساس این تفکر بدون حضور روسیه، چین برای مقابله با غرب متخاصم تنها خواهد ماند غرب که مصمم است با ظهور چین مقابله کند».

هاس می‌گوید: «مهم آن است که در نظر داشته باشیم چین و روسیه منافع کاملا همسویی ندارند. چین چیز‌های بیش‌تر در مقایسه با روسیه برای از دست دادن دارد. چین خود را کشوری در حال رشد می‌بیند که در پشت آن حرکتی در حال رشد قرار دارد. روسیه اساسا در حال مقابله با روند رو به افول خود است».

آیا چین از قبل از حمله به اوکراین اطلاع داشت؟

زمان پیمان امضا شده بین روسیه و چین پرسش‌هایی را در مورد آن چه دولت چین از تهاجم می‌دانست مطرح ساخته است. برخی از تحلیلگران و مقام‌های آمریکایی گفته‌اند که احتمالا پکن از برنامه‌های روسیه برای اوکراین اطلاع داشته، اما در مورد ابعاد و میزان آن چیزی نمی‌دانسته و تا حدودی غافلگیر شده است. پکن این موضوع را رد می‌کند. سفیر چین در ایالات متحده گفت که هرگونه ادعایی که آن کشور از این جنگ اطلاع داشته با آن موافقت کرده یا به طور ضمنی از آن حمایت می‌کند صرفا اطلاعات نادرست است.

دستگاه دولتی چین از جنگ روسیه در اوکراین تحت عنوان یک حمله یا جنگ یاد نمی‌کند بلکه دستورالعمل‌های رسمی صادر شده به رسانه‌های دولتی آن است که از رویداد‌های اوکراین تحت عنوان «یک وضعیت»، یک بحران «یا گاهی اوقات» درگیری و منازعه یاد شود و بر پس زمینه پیچیده تاریخی آن تاکید شود. همزمان چین از توجه به حاکمیت اوکراین می‌گوید و در عین حال معتقد است که باید به نگرانی‌های امنیتی روسیه توجه کرد. سخنگویان دولت چین اخیرا به خبرنگاران از گفتند که چین عمیقا نگران درگیری در اوکراین است.

پکن تلاش کرده خود را به عنوان بازیگری خنثی و بیطرف معرفی کند و این پیام را ارسال کند که به عنوان یک واسطه عمل می‌کند، اما رسانه‌های چینی تبلیغات روسیه و نظریه‌های توطئه را پخش و منتشر می‌کنند. سخنگویان دولتی چین نیز یک روایت ضد غربی را ترویج کرده‌اند که ایالات متحده و ناتو را برای تشدید تنش‌ها سرزنش می‌کنند.

بر اساس گزارش رسانه‌های امریکایی مقام‌های دولتی نامشخص روسیه دریافت تجهیزات نظامی و حمایت چین را درخواست کرده‌اند و هم چنین کمک‌های اقتصادی برای دور زدن تحریم‌های جهانی را خواسته اند.

گزارش‌ها نشان می‌دهند که روسیه جزئیات نوع تسلیحات درخواستی را به چین ارائه داده، اما هشدار‌ها از سوی ایالات متحده علیه چین مطرح شده اند. گزارش‌های بعدی، با اشاره به اسناد دیپلماتیک ایالات متحده نشان می‌دهند که روسیه فهرستی از تجهیزات شامل پهپاد، وسایل نقلیه زرهی و موشک‌های زمین به هوا را از چین درخواست کرده و پکن اعلام کرده است که تمایل به پذیرش این درخواست را دارد.

مقام‌های چینی، اما قاطعانه این ادعا را رد می‌کنند. «لیو پنگیو» سخنگوی سفارت چین در واشنگتن گفته که هرگز چنین درخواستی از چین مطرح نشده است.

آیا چین به احتمال زیاد به روسیه کمک می‌کند؟

مقام‌های امریکایی از این موضوع نگران هستند که چین تصمیم بگیرد که به روسیه کمک مالی و اقتصادی ارائه دهد و به دنبال انتقال منابع نظامی هم چون پهپاد‌های مسلح به روسیه باشد.

«بانی گلیسر» مدیر برنامه آسیا در صندوق مارشال آلمان می‌گوید: «رابطه با روسیه برای چین اهمیت دارد. چین به احتمال زیاد به دنبال یافتن راه‌هایی برای کمک به مسکو به منظور کاستن از تاثیر تحریم‌ها بر آن کشور خواهد بود بدون آن که خود ناقض تحریم‌ها قلمداد شود. او از دستورالعملی که برای کمک به ایران و کره شمالی برای فرار آن دو کشور از تحریم‌ها استفاده کرد این بار در قبال روسیه استفاده می‌کند».

«ون تی سونگ» پژوهشگر علوم سیاسی در دانشگاه ملی استرالیا می‌گوید چین انگیزه کمی برای ارائه کمک نظامی مستقیم دارد.

او می‌افزاید: «ترجیح اصلی پکن حفاظت از ثبات بین المللی است. هم چنین چین می‌خواهد اطمینان کسب کند که اقتصاد روسیه تحت فشار ناشی از تحریم‌های بین المللی دچار فروپاشی نخواهد شد. اولویت سوم چین آن است که آن کشور و روسیه به عنوان دولت‌های سرکش و یاغی قلمداد نشوند. احتمال آن وجود دارد که چین متعهد به حمایت از روسیه باقی بماند، اما به طور عمده رفتارش را با تحریم‌های بین المللی علیه روسیه منطبق سازد تا از مواجهه با مجازات نقض تحریم جلوگیری کند».

او می‌گوید: «هم چنین انتظار می‌رود که چین در ارائه هرگونه حمایت مالی به روسیه محتاط باقی بماند، زیرا چنین حمایتی احتمالا تاثیر محدودی بر نتیجه خصومت‌ها در اوکراین خواهد داشت، اما تاثیرات قابل توجهی بر روابط چین با غرب می‌گذارد».