لیتیوم؛ نفت دنیای جدید/ چین، استعمار جدید به‌راه می‌اندازد؟ / ایران؛ قطب لیتیوم در جهانی که در آستانۀ جنگ جهانی فلز قرار دارد

به گزارش خبر فوری، در دنیای جدید، منابع انرژی مهم ترین عامل در تغییر معادلات سیاسی، اقتصادی و حتی اجتماعی است.

کشف نفت و کاربردش در صنایع مدرن در طول قرن 18 و 19 باعث هجوم کشورهای استعماری به خاورمیانه و تغییر شکل جهان در قرن 20 شد. با تغییر صنایع و ورود جهان به عصر دیجیتال، احتیاج دنیا به نفت کمتر شد.

صنایع جدید به منابع جدید احتیاج داشته و دارند. اقتصاد در حال ورود به دنیای جدیدی است و همین امر باعث مطرح شدن نام منابع انرژی جدیدی شده و می شود.

لیتیوم یکی از منابعی است که نامش بسیار شنیده می شود. شهرت این فلز در این روزها به خصوص به علت کاربردش در باطری ها است. احتیاج مبرم وسایل جدید به باطری های کوچک، کم وزن اما پربازده و پرانرژی باعث شده دانشمندان به سمت باطری های لیتیومی روی بیاورند. این باطری ها می توانند جهان صنعت را زیر و رو کنند.

استفاده از باطری های لیتیومی در لپ تاپ های جدید، خودروهای برقی، گوشی های هوشمند و حتی سلاح های جنگی به شدت در حال افزایش است و همین امر باعث شده تقاضای لیتیوم زیاد و زیاد تر شود.

به جز باطری های شارژی که مهم ترین عنصر صنایع و کالاهای دیجیتال عصر جدید هستند، سایر تجهیزات و صنایع جدید نیز به لیتیوم روی آورده اند. به طور مثال، آلیاژی از لیتیوم آلمینیوم هم اکنون در صنایع هواپیما سازی بکار گرفته می‌شود که سبک، قابل انعطاف و همزمان محکم و مقاوم است.

همچنین، لیتیوم در داروسازی کاربرد زیادی دارد و هر روز، این کاربرد بیشتر و بیشتر می شود. به طور مثال، نمک‌های لیتیوم، مثل کربنات لیتیوم و سیترات لیتیوم، تثبیت کننده‌های حالت هستند که در درمان بیماری‌ های مختلف نقش دارند.

کشورهایی که بیشترین ذخایر لیتیوم را دارند

با افزایش کشش دنیای جدید به سمت لیتیوم، کشورهای دارای منابع و معادن لیتیوم دارای شهرت فراوانی شده و احتمالا در آیندۀ نزدیک به سود کلانی برسند. سه کشور آمریکای جنوبی یعنی «شیلی، بولیوی، آرژانتین» که به «مثلث لیتیوم» مشهورند، بیشترین معادن و ذخایر لیتیوم را دارند. به جز این کشورها، کانادا و استرالیا و چین هم از ذخایر لیتیومی فراوان برخوردارند.

طبق تحقیقی که وزارت امور خارجه ایران در سال 1400 انجام داد و نتایج آن را منتشر کرد، به جز ایران، کشورهای زیر بیشترین منابع و معادن لیتیومی جهان را دارند.

جدول بالا نشان می دهد که بیشتر کشورهای دارای لیتیوم، هنوز شروع به استخراج معادن خود نکرده و مقدار تولیدشان بسیار پایین است. این یعنی لیتیوم، نه فعلا اما احتمالا در آینده شروع به نشان دادن ظرفیت خود کرده و بازار منابع، فلزات و انرژی جهان را زیر و رو کند. 

ایران؛ قطب لیتیوم؟

اخبار در مورد ذخایر لیتیوم ایران متفاوت است. طبق برخی اخبار، ایران یکی از بزرگترین منابع ذخایر لیتیوم است. مدتی پیش خبر کشف دو معدن لیتیوم در همدان منتشر شد. طبق برآوردها این دو معدن ۸ و نیم میلیون تن کانسنگ بوده است.

اگر این خبر (که برخی آن را شایعه دانستند) درست باشد، ایران یکی از 5 کشور بزرگ دارای منابع لیتیوم خواهد بود. همچنین، اخبار دیگری از کشف منابع لیتیوم در ارومیه و به خصوص دریاچه ارومیه منتشر شد که هیچ وقت به طور رسمی تایید نشد (اینجا بخوانید).

در کل می توان نتیجه گرفت که اخبار مربوط به معادن لیتیوم در ایران در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته و هرگز به اخبار و حقایق قابل اتکا بدل نشده اند. 

آنچه مشخص است این است که صنعت استخراج لیتیوم به راحتی نیست و احتمالا ایران برای استخراج این ماده مهم و فروشش احتیاج به شرکت های خارجی دارد. بسیاری از تحلیلگران معتقدند با توجه به تحریم ایران و نزدیکی ایران به چین و احتیاج مبرم غول شرق به لیتیوم، احتمالا شرکت های چینی وارد ایران شده و با همکاری دولت، شروع به استخراج لیتیوم کنند. این امر می تواند باعث نزدیک تر شدن ایران و چین شود (اینجا و اینجا را بخوانید).

فلزی که دنیا را تکان خواهد داد

بازار لیتیوم معادلات سیاسی کشورها را تغییر داده است. هم اکنون چین دومین اقتصاد جهان است. اهمیت بازار لیتیوم برای این کشور باعث شده، سردمداران آن به سمت شکست اقتصادی آمریکا، به عنوان اولین قدرت اقتصادی دنیا خیز بردارند. چین، خود دارای معادن لیتیوم فراوانی است. در کنار این مساله، پکن شروع به همکاری با دولت های مختلف جهت بهره برداری از معادن لیتیوم آنها کرده است. بین شرکت های آلمانی و آمریکایی و شرکت های چینی بر سر معادن لیتیومی مثلث لیتیوم در آمریکای جنوبی رقابت سختی درگرفته است.

همچنین چین با کشورهایی مانند افغانستان قرارداد بسته است. بر اساس اخبار رسمی، «شهاب الدین دلوار» وزیر معادن و پترولیوم افغانستان به تازگی با نمایندگان یک شرکت چینی موسوم به «گوچین» در خصوص سرمایه گذاری در خصوص معادن لیتیوم گفتگو کرده اند. بر اساس توافق پکن و کابل، یک شرکت چینی خواستار سرمایه گذاری به ارزش ۱۰ میلیارد دلار برای استخراج ذخایر عظیم لیتیوم و ساخت زیرساخت های مختلف در افغانستان شده است.

البته بسیاری از تحلیلگران معتقدند اقدام چین در زمینه بهره برداری از لیتیوم همانند بهره برداری انگلیس از نفت کشورهای مختلف است و رنگ و بوی استعمار دارد. آنچه مشخص است این است که کشورهای دارای ذخایر لیتیوم از این به بعد مورد توجه کشورهای بزرگ اقتصادی خواهند شد و در راس این کشورهای بزرگ هم چین قرار دارد که با قدرت به سمت ساخت باطری های لیتیومی پیش می رود.

جنگ فلز

در تلاش برای انقلاب انرژی پاک، ایالات متحده یکی از بسیاری از کشور‌هایی است که سرمایه‌گذاری در تولید خودرو‌های الکتریکی و منابع انرژی تجدیدپذیر را افزایش داده تا از سوخت فسیلی دور شود. با این وجود، این صنعتی است که پیش‌تر توسط یک قدرت دیگر تحت تاثیر قرار گرفته است: چین.

به گزارش فارین پالیسی، پکن پس از یک دهه فشار کنترل قابل توجهی بر زنجیره‌ های تامین باتری‌ های لیتیوم یونی دارد. این تسلط بر باتری‌های قدرتمند و فلزات کلیدی آن به یک نقطه اشتعال ژئوپولیتیک در طول تنش‌های میان امریکا و چین تبدیل شده است.

"مورگان بازیلیان" مدیر انستیتو پین در دانشکده معادن کلرادو و کارشناس سابق انرژی در بانک جهانی می‌گوید: " چین بازیگر غالب در زنجیره تامین تقریبا تمام این مواد معدنی حیاتی می‌باشد. این مسئله به یکی از تنها زمینه‌های مورد اجماع و توافق دو حزبی در ایالات متحده تبدیل می‌شود و آن این که ما (امریکا) در نوعی جنگ اقتصادی با چین به سر می‌بریم".

این تحلیل ها و اخبار نشان می دهد که احتمالا دو غول سیاسی و اقتصادی جهان یعنی چین و آمریکا بر سر لیتیوم و بازار آن وارد رقابت یا شاید جنگ شوند. (اینجا بخوانید).