لحظه آخرالزمانی بایدن

به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، ۶ اکتبر ۲۰۲۲ بود، اما چیزی که آنها به جای آن شب شنیدند، پیامی نگران‌‌کننده بود که البته از سوی بایدن نبود و به‌‌طور مستقیم از ارتباطات شنود شده بسیار محرمانه‌‌ای این پیام به‌‌دست آمده بود. این پیام از سوی رئیس‌‌جمهوری روسیه بود و نشان می‌‌داد که ولادیمیر پوتین، تهدید به استفاده از سلاح هسته‌‌ای در اوکراین را ممکن است به یک برنامه عملیاتی تبدیل کند. برای اولین‌‌بار از زمان بحران موشکی کوبا، او در حالی که در میان مجموعه هنری مرداک ایستاده بود، به گروه حاضر در آنجا گفت: «ما تهدید مستقیم به استفاده از سلاح هسته‌‌ای داریم، اگر در واقع همه چیز به مسیری که آنها ادامه می‌دهند، پیش برود، بسیار نگران‌کننده است.» در اینجا بایدن لحنش فروکش و رئیس‌‌جمهور از چشم‌‌انداز اولین استفاده از سلاح هسته‌ای در زمان جنگ پس از هیروشیما و ناکازاکی صحبت می‌کند.

تهدیدی که پیامش شنیده شده بود، چیزی مربوط به آینده مبهم نبود، بلکه منظور او مربوط به چند هفته بعدش بود. رهگیری‌‌ها نشان داد که برای اولین‌‌بار از زمان شروع جنگ در اوکراین، گفت‌وگوهای مکرری در ارتش روسیه در مورد دسترسی به زرادخانه هسته‌‌ای وجود داشته است. یکی از مقامات گفت که برخی از آنها فقط «اَشکال مختلف پچ‌‌پچ» بودند. اما دیگران درگیر واحدهایی بودند که مسوول حرکت یا استقرار سلاح‌‌ها بودند. هشداردهنده‌‌ترین رهگیری نشان داد که یکی از ارشدترین فرماندهان نظامی روسیه به صراحت از تدارکات انفجار یک سلاح هسته‌‌ای در میدان نبرد صحبت کرده بود.

خوشبختانه در جلسات توجیهی به بایدن گفته شد که هیچ مدرکی دال بر جابه‌جایی سلاح وجود ندارد. اما به زودی سی‌‌آی‌‌ای هشدار داد که تحت یک سناریوی منحصر به فرد اگر نیروهای اوکراینی خطوط دفاعی روسیه را نابود کنند، به نظر می‌رسد که احتمالا روس‌‌ها به آب و آتش بزنند که هرطور شده، کریمه را بازپس گیرند - احتمالی که در آن پاییز قابل تصور به نظر می‌‌رسید - و برای همین ممکن است احتمال استفاده از بمب هسته‌‌ای تا ۵۰‌درصد افزایش یابد یا حتی بالاتر. یکی از مقامات شرکت‌کننده در این دورهمی گفت که تحلیل سی‌‌آی‌‌ای «به سرعت توجه همه را به خود جلب کرد.» هیچ‌‌کس نمی‌‌دانست که چگونه صحت این تخمین را ارزیابی کند: عواملی که در تصمیم‌گیری برای استفاده از سلاح‌‌های هسته‌‌ای یا حتی تهدید استفاده از آنها نقش دارند، بیش از حد انتزاعی بودند، بیش از حد وابسته به احساسات و تصادفات انسانی بودند که نمی‌‌شد با دقت اندازه‌‌گیری کرد. اما این هشداری نبود که هر رئیس‌‌جمهوری در آمریکا بتواند آن را نادیده بگیرد.

 ژنرال مارک ای.‌‌میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش تا زمانی که در ماه سپتامبر بازنشسته شد، تابستان گذشته در هنگام صرف شام در محله رسمی خود در بالای رودخانه پوتوماک، با یادآوری هشدارهایی که در اتاق وضعیت صادر کرده بود، به من گفت.: «این پارادوکس هسته‌‌ای است.» وی افزود: «هرچه اوکراینی‌‌ها در بیرون راندن تهاجم روسیه موفق‌‌تر باشند، احتمال اینکه پوتین تهدید به استفاده از بمب یا دستیابی به آن شود، بیشتر می‌شود.»

این گزارش از آنچه در آن روزهای اکتبر اتفاق افتاد - همان‌طور که درست قبل از شصتمین سالگرد بحران موشکی کوبا، نزدیک‌‌ترین تبادل هسته‌‌ای ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی تاکنون در جنگ سرد اتفاق افتاد - در مصاحبه‌‌های من (سنگر) بازسازی شد. طی ۱۸ ماه گذشته با مقامات دولتی، دیپلمات‌ها، رهبران کشورهای ناتو و مقامات نظامی که عمق ترس خود را در آن هفته‌ها بازگو کردند، انجام شد. در حالی که اخباری مبنی بر استفاده روسیه از سلاح هسته‌‌ای در آن زمان علنی شد، مصاحبه‌‌ها نشان داد که نگرانی‌ها در کاخ سفید و پنتاگون بسیار عمیق‌‌تر از آن چیزی است که در آن زمان مطرح شده و تلاش‌‌های گسترده‌‌ای برای آماده شدن برای این احتمال صورت گرفته بود.

سی‌‌ان‌‌ان فاش کرد: زمانی که بایدن در آن شب مهمانی با صدای بلند گفت که «فکر نمی‌‌کنم توانایی استفاده «یک سلاح هسته‌‌ای تاکتیکی وجود داشته باشد»، در عین حال او در حال آماده شدن برای رویارویی با این موضوع بود. بایدن اذعان کرده بود که فکر می‌کند پوتین می‌تواند ماشه را بکشد. او درباره رهبر روسیه گفت: «ما با مردی طرف هستیم که نسبتا خوب می‌شناسمش. او در مورد استفاده بالقوه از سلاح‌‌های هسته‌‌ای تاکتیکی یا سلاح‌‌های بیولوژیکی یا شیمیایی شوخی نمی‌‌کند، در حالی که ممکن است بگویید ارتش او خیلی ضعیف عمل کرده است.»

از آن زمان، مزیت‌‌های میدان نبرد به‌‌طور چشمگیری تغییر کرده است و اکتبر ۲۰۲۲ اکنون به نظر می‌رسد که عملکرد نظامی اوکراین در دو سال گذشته بسیار عالی است. در این راستا پوتین در جریان سخنرانی مشابه خود در مسکو در اواخر فوریه، مجموعه جدیدی از تهدیدهای هسته‌‌ای را مطرح کرده است. او گفت که هر کشور ناتو که به اوکراین کمک می‌کند تا به خاک روسیه با موشک‌‌های کروز حمله کند، یا ممکن است به فکر فرستادن نیروهای خود به میدان نبرد باشد، باید «در پایان بفهمد» که «همه این‌‌ها مسیر را به یک درگیری هسته‌‌ای می‌‌کشاند و این یعنی نابودی تمدن.» پوتین گفت: «ما همچنین سلاح‌‌هایی داریم که می‌تواند اهدافی را در قلمرو آنها هدف قرار دهد. آیا آنها این را نمی‌فهمند؟»

آقای پوتین در مورد تسلیحات میان‌برد روسیه صحبت می‌‌کرد که می‌توانند به هر نقطه از اروپا حمله کنند یا موشک‌‌های بالستیک قاره‌‌پیما که می‌توانند به ایالات متحده برسند. اما ترس در سال ۲۰۲۲ مربوط به حمله میدانی اتمی بود: «سلاح‌‌های تاکتیکی به اندازه‌‌ای کوچک که در یک گلوله توپ بارگذاری شوند و برای از بین بردن یک واحد نظامی یا چند بلوک شهر طراحی شده بودند.»