آیا اختلاف ایران و آژانس به مرحله خطرناک رسیده است؟

برگزاری رویترز به نقل از دیپلمات‌ها نوشته این قطعنامه همچنین از ایران خواسته تصمیم خود در لغو انتصاب بازرس‌های باتجربه را به عقب برگرداند. این قطعنامه با ۲۰ رأی موافق، ۲ رأی مخالف و ۱۲ رأی ممتنع به تصویب رسیده است.

این نخستین باری نیست که کشور‌های تروئیکای اروپایی به دنبال افزایش فشار‌ها بر ایران در سال‌های اخیر هستند، این فشار‌ها که عمدتا با کلیدواژه «نگرانی از سطح غنی سازی» مطرح می‌شود، منجر به اعمال تهدید‌های رسمی و بعضا صدور قطعنامه‌هایی علیه ایران شده است. اما با توجه به وقایع سیاسی اخیر در کشور، از جمله سانحه هلیکوپتر رئیس دولت سیزدهم کشور و همراهانش، اقدامات جدید کشور‌های اروپایی و آژانس، بیش از ماه‌های گذشته مورد توجه قرار گرفته است.

با توجه به این شرایط پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که چرا کشور‌های اروپایی، مقطع فعلی را برای اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران انتخاب کرده اند و پیامد‌های این تصمیم گیری ها، چه تاثیری بر آینده هسته‌ای کشور خواهد داشت؟ عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و تحلیلگر مسائل سیاسی، در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

اگر قطعنامه به شورای امنیت وارد شود، تشنج بالا می‌رود

عبدالرضا فرجی راد به فرارو گفت: «در نشست پیشین آژانس انرژی اتمی، اعضای اتحادیه اروپا بیانیه‌ای دادند و همان موقع هم بین آمریکا و اتحادیه اروپا، اختلاف نظر‌هایی وجود داشت. برای مثال در آن موقع گفته می‌شد اگر ایران با آژانس ظرف سه ماه همکاری نکند، ممکن است در جلسه بعدی شورای حکام به صدور قطعنامه روی بیاورند. بالاخره موعد سه ماه فرا رسیده و نشست بعدی حکام آژانس برگزار شده و آقای گروسی صحبت‌هایی مبنی بر این موضوع کرد که هنوز آژانس و ایران در حوزه پادمانی به نتیجه نرسیده اند و میزان غنی سازی ایران بالا رفته است و در زمینه اعزام کارشناس‌های آژانس نیز اختلاف نظر وجود دارد و برخی کارشناس‌ها به علت مشکوک بودن (که ایران این اعتقاد را دارد) روادید نمی‌گیرند. همچنین مهمترین نکته‌ای که گروسی گفت این بود که ما نمی‌دانیم که اقدامات ایران، در جهت ایجاد و ساخت سلاح هسته‌ای هست یا خیر. این سخنان گروسی مشخص می‌کرد که سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلستان، در نظر دارند با توجه به صحبت‌هایی که از قبل شده بود، بیانیه‌ای ارائه دهند و آن را تبدیل به قطعنامه‌ای کنند که در آژانس به تصویب برسد.»

وی افزود: «اروپایی‌ها می‌گویند نگران انباشت اورانیوم در ایران و وضعیت غنی سازی هستند. به ویژه با توجه به این که آژانس می‌گوید دسترسی کامل به سایت‌های هسته‌ای ایران ندارد. از طرفی هم آمریکا به انتخابات نزدیک می‌شود و مذاکراتی با ایران دارد و نمی‌خواهد تنش در منطقه بالا برود. اگر قطعنامه به شورای امنیت وارد شود، قطعا تشنج هم بالا می‌رود؛ لذا اختلاف نظر بین سه کشور اروپایی و آمریکا به وجود آمد. آن چه که غربی‌ها و آژانس ادعا می‌کنند این است که میزان غنی سازی اورانیوم، ۲۰ درصد افزایش یافته است و این موضوع باعث نگرانی اروپا شده است. اما به نظر می‌رسد که این‌ها به این نتیجه رسیده باشند که قطعنامه را صادر کرده، ولی عملیاتی نکنند. یعنی به شورای امنیت نفرستند و صرفا اخطاری برای ایران باشد.»

چرا ایران تصمیم به کاهش تعهدات خود گرفته است؟

این استاد ژئوپلیتیک گفت: «رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرده که با توجه به عدم تحقق تعهدات کشور‌های اروپایی و این که حدود ۲ سال دیگر مدت زمان برجام به پایان خود رسیده و ایران از محدودیت‌ها خارج می‌شود، بنابراین ما نیز باید به همان سمت رفته و تعهدات خود را کاهش دهیم؛ بنابراین حرف‌های آقای اسلامی، می‌تواند واقعا در رابطه با حرکت تند اعضای اتحادیه اروپا باشد و یا ایران به شکل جدی و از قبل تصمیم به تغییر رویکرد خود در حوزه تعهدات خود گرفته است. بعید به نظر می‌رسد قطعنامه‌ای که به احتمال قوی تصویب می‌شود، به شورای امنیت ارسال شود و احتمالا در حد آژانس بماند تا مشخص شود، همکاری‌های ایران و آقای گروسی تغییری می‌کند یا خیر. در جریان سفری که آقای گروسی به تهران داشت، قرار بود تبادلات فکری و سخنانی بین ایران و آژانس رد و بدل شود.»

وی افزود: «معتقدم گروسی عجله کرده و بیانیه خود را زودتر از موعد اعلام کرده و با توجه به سانحه هلیکوپتر، بهتر بود کمی دیرتر واکنش نشان می‌داد. آن چه اکنون مشخص است، این است که ما طی هفته‌های آتی انتخاباتی داریم که نه فقط برای خودمان، بلکه برای اروپا و آمریکا و البته که برای آژانس هم بسیار مهم است. در حال حاضر در ایران یک خلاء اجرایی در کشور به وجود آمده و تصمیم گیرندگان موقتی شاید نتوانند تصمیم نهایی را درباره آژانس داشته باشند و لذا درک می‌کنند که باید تا دولت بعدی و مشخص شدن تکلیف وزیر امور خارجه بعدی، رئیس سازمان انرژی اتمی بعدی و ساختار سیاسی و دیپلماسی بعدی ایران کمی صبور باشند. به همین دلایل است که معتقدم قطعنامه احتمالی که صادر می‌شود مسکوت خواهد ماند تا طی یکی دو ماه آینده تکلیف امور مشخص شود. این نکته را نیز فراموش نکنیم که در ایالات متحده نیز انتخاباتی در پیش است و اروپا نگران انتخابات آمریکا هم هست که مبادا رئیس جمهوری سر کار بیاید که مثل ترامپ باشد و بیشتر با ایران درگیر شود و وضعیت حادتر شده و آژانس نیز دسترسی خود را به ایران از دست دهد.»

این تحلیلگر مسائل سیاسی گفت: «این احتمال اندک هم وجود دارد که اروپایی‌ها از مذاکره احتمالی ایران و آمریکا دلخور هستند، ولی اروپا در این مذاکرات حضور ندارد. آن‌ها معتقدند که این مذاکرات باید در گروه ۵ به اضافه یک انجام شود و این که چرا آمریکا مستقیما با ایران گفتگو می‌کند جای سوال دارد. واقعیت امر این است که ایران و امریکا چندان گفتگویی درباره مسائل هسته‌ای ندارند و بیشتر درباره مسائل منطقه، نیرو‌های مقاومت و پیشگیری از درگیری بیشتر در منطقه گفتگو دارند.»