چطور دانشجویان بنگلادشی موقعیت شیخ حسینه، یکی از قدرتمندترین زنان آسیا را متزلزل کردند؟
شیخ حسینه به آرام و مقتدر بودن شهرت دارد. او دختر نخست‌وزیری است که بنیان‌گذار این کشور بود و در طول زندگی خود بحران‌های زیاد و سو قصد به جان خود را پشت سر گذاشته است. با این وجود، او در حال حاضر، درحالی‌که اعتراض دانشجویان کل کشور را فراگرفته و احزاب مخالف به حمایت از خواسته دانشجویان برخاسته‌اند، با یکی از جدی‌ترین چالش‌های حرفه سیاسی‌اش مواجه شده است.
اطلاعات مقاله
شش سال است که شیخ حسینه واجد، نخست‌وزیر بنگلادش این کشور را به سوی پایان دادن به فقر رهبری کرده است.
بعضی می‌گویند پیشرفتی که در این کشور رخ داده است، مدیون او است.
بعضی دیگر می‌گویند بیش از این تحمل حکومت او که به شکل روزافزون به سمت خودکامگی می‌رود را ندارند.
موقعیت او هیچ‌وقت به این اندازه متزلزل نبوده است.
اعتراض دانشجویان و دانش‌آموزان منجر به ناآرامی‌های گسترده، خونریزی و هرج‌ومرج در سراسر کشور شده است.
آیا اعتراض دانشجویان، دولت بنگلادش را سرنگون خواهد کرد؟
شیخ حسینه به آرام و مقتدر بودن شهرت دارد. او دختر نخست‌وزیری است که بنیان‌گذار این کشور بود و در طول زندگی خود بحران‌های زیاد و سو قصد به جان خود را پشت سر گذاشته است.
در دوران تصدی او، دولتش بحران‌های زیادی ازجمله شورش نیروهای نظامی محافظ مرز وابسته به مجلس که در آن ۵۷ نیروی نظامی کشته شدند، سه انتخابات جنجالی که از طرف جامعه جهانی به‌شدت موردانتقاد قرار گرفت، اتهام‌هایی در مورد نقض حقوق بشر و اعتراض‌های خیابانی نیروی‌های مخالف را از سر گذرانده است.
با این وجود، او در حال حاضر، درحالی‌که اعتراض دانشجویان کل کشور را فراگرفته و احزاب مخالف به حمایت از خواسته دانشجویان برخاسته‌اند، با یکی از جدی‌ترین چالش‌های حرفه سیاسی‌اش مواجه شده است.
روز یکشنبه عالی‌رتبه‌ترین دادگاه بنگلادش بیشتر سهمیه‌های مشاغل دولتی را لغو کرد.
اعتراض‌ها ابتدا در مخالفت با این سهمیه‌ها شعله‌ور شد و برخوردهای خشونت‌آمیزی در سراسر کشور شکل گرفت.
بیش از ۱۰۰ نفر که بیشتر از میان دانشجویان جوان بودند، در برخوردهای بسیار شدید نیروی‌های امنیتی دولت کشته شده‌اند.
موقعیتی مانند زودپز نزدیک به انفجار
دکتر مباشر حسن از دانشگاه اسلو که تحقیقات گسترده‌ای درزمینهٔ دیکتاتوری در آسیا کرده است، معتقد است این اعتراض‌ها یک‌شبه ایجاد نشده‌اند و درنتیجه وضعیتی مانند «زودپز نزدیک به انفجار» حاصل شده‌اند.
دکتر حسن به بی‌بی‌سی گفت: «به یاد داشته باشید، از کشوری صحبت می‌کنیم که شاخص آزادی رسانه در آن پایین‌تر از روسیه است.»
«خانم شیخ حسینه و حزبش با سیاسی کردن بیش از اندازه روح مبارزات آزادی‌بخش، با ندیده گرفتن حق اولیه رأی دادن شهروندان که سال پشت سال تکرار شده و خصوصیات دیکتاتوری رژیم او، بخش عظیمی از جامعه را خشمگین کرده‌اند.»
«متأسفانه او هیچ‌وقت رئیس‌جمهور همه مردم کشور نشد و به‌جای آن، رهبر گروه خاصی از جامعه باقی ماند.»
مردی از کنار وسایل نقلیه آسیب‌دیده‌ای عبور می‌کند که در جریان درگیری‌ها پس از اعتراض دانشجویان به سهمیه‌های شغلی دولتی، در داکا، بنگلادش، ۲۱ ژوئیه ۲۰۲۴ به آتش کشیده شد
دکتر حسن به‌هیچ‌وجه از اتفاقاتی که در هفته گذشته رخ دادند، تعجب نکرده است.
ناآرامی‌ها با اعتراض دانشجویان و دانش آموزان بنگلادش و درخواست آن‌ها برای لغو سیستم استخدامی کشور آغاز شد که در آن ۳۰ درصد مشاغل دولتی به برای فرزندان سربازان جنگ‌های آزادی‌بخش سال ۱۹۷۱ اختصاص داده شده است.
اعتراض‌ها بعد از آنکه دادگاه عالی کشور ماه گذشته بار دیگر این سهمیه‌بندی جنجال‌آفرین را تأیید کرد، شدت گرفت. وقتی نیروهای وابسته به حزب حاکم به معترضان حمله کردند، اعتراض‌ها به خشونت کشیده شد.
روز یکشنبه، عالی‌ترین دادگاه بنگلادش رأی جنجال‌آفرین دادگاه عالی قبلی که سهمیه‌بندی‌های شغلی را تأیید کرده بود و باعث شروع اعتراض دانشجویان شده بود را لغو کرد.
دادستان کل که نماینده دولت در دادگاه عالی است، برای آن درخواست داد و همین نشانه آن است که دولت خانم حسینه، می‌خواهد به این مسئله خاتمه بدهد.
اعضای ارتش بنگلادش در دومین روز منع آمد و شد
آیا دولت می‌تواند بر جا بماند؟
هنوز مشخص نیست آیا رأی نهایی دادگاه عالی خواهد توانست آرامش را به شرایط ملتهب کشور برگرداند یا خیر.
دانشجویان خواستار اجرای عدالت در مورد دانشجوهای کشته شده هستند و این یعنی بسیاری از مأموران پلیس و کارکنان حزب حاکم باید محاکمه شوند.
دانشجویان خواستار اجرای عدالت در مورد دانشجوهای کشته شده هستند و این یعنی بسیاری از مأموران پلیس و کارکنان حزب حاکم باید محاکمه شوند
ناهید اسلام یکی از چهره‌های کلیدی جنبش اعتراضی است. او بعد از آزاد شدن به‌طور مفصل با بی‌بی‌سی صحبت کرد. هرچند او تنها رهبر این جنبش نیست اما یکی از افراد برجسته در آن است.
او می‌گوید: «هنوز تصمیمی در مورد اینکه به جنبش خود با وجود شرایط منع رفع و آمد ادامه بدهیم یا خیر، نگرفته‌ایم.»
ریوا گانگولی داس، سفیر سابق هند در داکا و دیپلمات ارشد بازنشسته تصدیق می‌کند که وضعیت بنگلادش «بسیار گیج‌کننده و پیچیده است.»
او به بی‌بی‌سی بنگالی گفت: «من فکر نمی‌کنم دولت شیخ حسینه درنتیجه این اعتراض‌ها متزلزل شده باشد. چند روز پیش، خود شیخ حسینه اعلام کرد منتظر تصمیم نهایی دادگاه عالی می‌ماند.»
«حالا که دادگاه رأی نهایی را صادر کرده است و به‌نوعی سیستم سهمیه‌بندی شغل‌های دولتی را لغو کرده است، دیگر دلیلی برای دانشجویان و ادامه اعتراض آن‌ها وجود ندارد.»
«پیش‌بینی من این است که آن‌ها سر کلاس‌های خود بر خواهند گشت و بعد از چند روز وضعیت به حالت عادی برخواهد گشت.»
اما شارمین احمد، تحلیلگر دیگر که مدیر دانشکده اختلال ارتباطات در دانشگاه داکا است هشدار می‌دهد که اگر به‌سرعت راه‌حلی پیدا نشود، جنبش فعلی، که ازنظر او جنبشی «منطقی» است، ممکن است توسط گروه‌های آنارشیست قبضه و بی‌ثباتی بیشتری ایجاد شود.
شیخ حسینه در کنار مودی، نخست‌وزیر هند ژوئن ۲۰۲۴. هند یکی از حامیان کلیدی دولت بنگلادش است و از نزدیک وضعیت آن را زیر نظر دارد
هند، همسایه بنگلادش که به مدت یک دهه و نیم یکی از قوی‌ترین حامیان حکومت شیخ حسینه بوده است، با دقت شرایط این کشور را زیر نظر دارد.
روز جمعه، سخنگوی وزارت امور خارجه هند، در جواب به سؤالی در مورد وقایع اخیر بنگلادش گفت: «ازنظر ما این مسائل، مسائل داخلی این کشور است.»
با این وجود، او بعدتر تائید کرد وزیر امور خارجه دکتر اس جایشانکار شخصاً وضعیت را زیر نظر دارد. این گفته نشان داد هند نمی‌تواند با وجود شرایط هشدارآمیز در همسایگی‌اش، کاملاً از این موضوع فاصله بگیرد.
دولت هند هنوز مشخص نکرده است اگر دولت شیخ حسینه در صورت شدیدتر شدن بحران نیاز به حمایت داشته باشد، تا چه حد حاضر است دست کمک به سمت آن‌ها دراز کند.
اعتراض‌ها چگونه شروع شد؟
تحلیلگران سیاسی معتقدند یک‌قدم حساب‌نشده سیاسی از شیخ حسینه، وضعیت را بحرانی کرد.
خانم حسینه در یک کنفرانس خبری که هفته گذشته برگزارشده بود، در مورد اصلاح طرح سهمیه‌بندی شغل‌های دولتی آن را سوژه‌ای دانست که در دوقطبی نیروهای طرفدار آزادی و نیروی‌های ضد آزادی گرفتارشده است. این روایتی است که حزب او در تمام سال‌های گذشته برای توجیه سیاسی خود و به‌عنوان اهرم برنده از آن استفاده کرده است.
او در این کنفرانس گفت: «اگر قرار است فرزندان مبارزان آزادی سهمیه نگیرند، پس فرزندان رزکارها (کسانی که در جنگ‌های آزادی با پاکستان همکاری کردند)، باید سهمیه دریافت کنند؟ سؤال من این است.»
چند ساعت بعد ازاین سخنان، دانشجویان دانشگاه‌های مختلف علیه این گفته‌های رئیس‌جمهور دست به اعتراض زدند.
نیروهای پلیس و نیروهای ویژه با خشونت با این اعتراض‌ها برخورد کردند و شاخه دانشجویان حزب حاکم هم به آن‌ها پیوستند و شرایط را بحرانی‌تر کرد.
۷۲ ساعت پس از آن، کشور شاهد برخوردهای خشونت‌آمیز بود، ساختمان تلویزیون ملی کشور در آتش می‌سوخت، صدها زندانی از زندان‌ها فرار کردند و بیش از صدها نفر کشته شدند.
این آزمون بزرگی برای رئیس‌جمهور شیخ حسینه است.
دانش آموزان عادی بنگلادشی از نظام آموزش دولتی و هم خصوصی توانسته‌اند وضعیت را به شکلی بی‌سابقه برای قوی‌ترین زن این کشور، متزلزل کنند.
مثل کشور ما که سی و شش سال است جنگ تمام شده ولی هنوز قصه سهمیه ها در کنکور و استخدام ادارات پابرجاست