آیا کلید صلح خاورمیانه در دستان دونالد ترامپ است؟

رویا پاک سرشت، روزنامه نگار نوشت: حضور دونالد ترامپ، در کاخ سفید به عنوان رئیس جمهور منتخب مردم آمریکا، تغییرات زیادی را در سیاست ایالات متحده به همراه دارد، اما وقتی نوبت به خاورمیانه می‌رسد، شرایط تا حد زیادی پیچیده می‌شود. دولت بایدن مدعی بود تمام تلاش خود را برای آتش بس غزه انجام داده است، البته این ادعا در سایه کمک‌های نظامی و مادی دولت او از اسرائیل عملا ارزش و اعتبار خود را از دست داد، ترامپ نیز مدعی است که می‌خواهد جنگ در غزه زودتر پایان یابد. اما ادعای ترامپ نیز تا زمانی که وارد دفتر خود در کاخ سفید نشود و اقدامی عملی برای پیان جنگ انجام ندهد، ارزشی ندارد.

 شاید یکی از دلایلی که نمی‌توان سخنان ترامپ را با اطمینان ۱۰۰ درصد نگاه کرد، سوابق رفتاری او باشد. دونالد ترامپ در شرایطی درطول مبارزات انتخاباتی، شعارپایان سریع جنگ غزه را می‌داد که خود، از بزرگ‌ترین حامیان نتانیاهو است. در دور اول ریاست جمهوری ترامپ، حمایت‌های او از نتانیاهو مشهود و برجسته بود. در عین حال دونالد ترامپ شخصیتی غیرقابل پیش بینی دارد و همین موضوعات و جمع نقیضه‌ها در کنار هم است که کوهی از پرسش‌ها را در خصوص سیاست‌های او در قبال غزه و خاورمیانه ایجاد می‌کند.

پایان جنگ غزه به چه قیمتی و چگونه؟

شاید در نگاه اول، اینگونه به نظر برسد که هر اندازه جنگ سریعتر به پایان برسد، بهتر است، اما اگر دولت ترامپ به دولت اسرائیل اجازه دهد درگیری را به روشی که مناسب می‌داند دنبال کند، احتمالاً فلسطینی‌های بیشتری در این مسیر کشته خواهند شد. نکته دیگر مسئله اسکان فلسطینی‌های آواره‌ای است که عمدتا به مناطق دیگری پناهنده شده اند و تمایل دارند به خانه‌های خود (حتی با وجود تخریب کامل) باز گردند و خاک خود را ترک نکنند. اسرائیل، جنگ را در پاسخ به حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ (۱۵ مهر ۱۴۰۲) آغاز کرد، حمله‌ای که به گفته مقام‌های اسرائیل باعث ربایش ۲۵۰ نفر شد. با این وجود آتش خشم نتانیاهو تا کنون، بیش از ۴۳۰۰۰ کشته برجای گذاشته است، که شمار زیادی از آن‌ها غیرنظامی هستند و بر اساس آمار‌های بین المللی، بیش از نیمی از کشته شدگان نیز زن و کودک هستند.

درواقع وقتی از جنگ غزه صحبت می‌کنیم شاید اغراق نباشد اگر از عبارت «فاجعه انسانی در غزه» یاد کنیم. تا این لحظه، ۲ دادگاه جهانی اتهامات جنایات جنگی اسرائیل را بررسی می‌کنند و موج‌هایی از اعتراض‌های داخلی و خارجی نیز علیه این حملات برگزار شده است. با وجود همه این ها، تلاش‌ها برای میانجی گری‌های بین‌المللی ازسوی کشور‌های آمریکا، مصر و قطر برای ایجاد آتش‌بس پایدار در غزه ناموفق بوده است. در این شرایط، اگرچه ترامپ بار‌ها صحبت از آتش بس کرده، اما نگفته که چگونه قرار است این آتش بس رخ دهد. آیا منظور او از جمله «باید کار را تمام کنیم» به معنای نابودی بقایای حماس است یا پایان جنگ؟ درواقع بخش مهمی از معما همین جمله مبهم دونالد ترامپ است؛ آن هم ترامپی که دوستی صمیمی به نام بنیامین نتانیاهو دارد که همیشه از او حمایت کرده است.

 رفاقت ترامپ و نتانیاهو، عمیق و ریشه دار است و بی دلیل نیست نتانیاهو از ظهور مجدد وی تا این حد شاد است. با این حال، در سال‌های اخیر، روابط بین نتانیاهو و ترامپ کمی سرد شده است

رفاقت ترامپ و نتانیاهو چقدر عمیق است؟

ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری خود چندین گام سیاسی بحث برانگیز در حمایت از اسرائیل برداشت. او در سال ۲۰۱۷ اورشلیم را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت و سفارت آمریکا را از تل آویو به آنجا منتقل کرد، ترامپ با این اقدام خود، سیاست‌های دهه‌های اخیر ایالات متحده و افکار بین المللی در این مورد را معکوس کرد. او همچنین حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان اشغالی را که اسرائیل در جنگ ۱۹۶۷ از سوریه تصرف کرد و در سال ۱۹۸۱ به طور غیرقانونی ضمیمه خاک خود کرد، به رسمیت شناخت.

همچنین، ترامپ معمار توافق (صلح) ابراهیم بود. صلح ابراهیم، مجموعه‌ای از توافقات است که روابط را با برخی از کشور‌های عربی عادی می‌سازد، اما فلسطینی‌ها و هر راه حلی برای مناقشه فلسطین و اسرائیل دور می‌زند. با این وجود، برخی تحلیلگران بر این باورند که ترامپ ممکن است برای عادی سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی در دوره دوم ریاست جمهوری خود تلاش کند. حدس دیگر این است که ممکن است ترامپ تلاش کند تا معامله قرن را احیا کند؛ طرحی که الحاق تمام شهرک‌های اسرائیل در کرانه باختری اشغالی را در نظر می‌گرفت و در عین حال به فلسطینی‌ها، امکان خودمختاری در مناطق تحت محاصره باقی‌مانده را می‌داد.

نگاهی به مجموع این اطلاعات می‌گوید رفاقت ترامپ و نتانیاهو، عمیق و ریشه دار است و بی دلیل نیست نتانیاهو از ظهور مجدد وی تا این حد شاد است. با این حال، در سال‌های اخیر، روابط بین نتانیاهو و ترامپ کمی سرد شده است. زمانی که ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ شکست خورد، نتانیاهو به جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده برای پیروزی در ریاست جمهوری تبریک گفت و واکنش‌های ترامپ نشان می‌داد از این رفتار نتانیاهو آزرده شده است. پس از حمله حماس به اسرائیل نیز، ترامپ از نتانیاهو به دلیل عدم آمادگی دربرابر حماس انتقاد کرد و مدعی شد که اگر او (ترامپ) هنوز رئیس جمهور بود این اتفاق نمی‌افتاد. با همه این‌ها پاسخ این سوال که آیا ترامپ قدمی علیه نتانیاهو بر می‌دارد یا خیر؟ قطعا خیر است. ترامپ بخشی از تفکری است که حامی کامل سیاست‌های اسرائیل است و نه می‌تواند و نه می‌خواهد به اسرائیل پشت کند.

آیا پیروزی ترامپ دست نتانیاهو را برای فشار بر فلسطینیان بازتر می‌کند؟ 

به طور سنتی، این فرض وجود دارد که ترامپ نسبت به نتانیاهو صبورتر از هریس نسبت به نتانیاهو است. برخی نظریه پردازان، فراتر می‌روند و استدلال می‌کنند که نتانیاهو از این پس از آزادی عمل کاملی برخوردار است تا هر کاری را که می‌خواهد در غزه یا لبنان و یا حتی علیه ایران انجام دهد، البته مشروط بر آن که نیرو‌های آمریکایی را به شکل فیزیکی درگیر جنگ نکند. ترامپ در بیشتر سخنان خود اعلام کرده که جنگ غزه باید تمام شود، اما مستقیم اعلام نمی‌کند که چگونه؟ دوره اول ریاست جمهوری ترامپ برای اسراییل و به ویژه نتانیاهو به طور قابل توجهی یک دوره مثبت بود. با این حال، موفقیت روابط سیاسی گذشته را نمی‌توان یک پاسخ قطعی برای اتفاقات آینده دانست.

در سال ۲۰۲۱، پس از ترک کاخ سفید، ترامپ گفت که رویای او تبدیل شدن به اولین رئیس جمهور ایالات متحده است که به یک توافق صلح جامع بین اسرائیل و فلسطین دست می‌یابد، اما این سخن او در یک سال گذشته عملا توسط نتانیاهو لگد مال شده است. ترامپ در مصاحبه‌ای گفته است: «تمام زندگی من بر بستر معاملات است. این همه کاری است که من انجام می‌دهم، بنابراین آن را درک می‌کنم. اما فکر نمی‌کنم بی‌بی هرگز بخواهد معامله کند.» با توجه به وضعیت موجود، اگر ترامپ بخواهد دوباره بحث صلح در خاورمیانه را مطرح کند، احتمالاً زمان زیادی طول نخواهد کشید که اصطکاک شخصی بین او و نتانیاهو ظاهر شود. ترامپ، با وجود همه لفاظی‌ها و تندروی هایش همانطور که خود بار‌ها تاکید کرده، یک معامله گر است و در استفاده از نیروی نظامی محتاط‌تر از آن چیزی است که لفاظی‌های او نشان می‌دهد. او می‌داند ورود به جنگ نظامی مساوی هزینه‌هایی سنگین است و می‌تواند برای سربازان آمریکایی مرگبار باشد. تقریباً ۴۳۰۰۰ سرباز آمریکایی در خاورمیانه مستقر هستند که ترامپ اصلا تمایلی ندارد حتی یک نفر از آن‌ها کشته شوند و به اعتبار وی به عنوان رئیس جمهور آمریکا لطمه وارد شود.

در نهایت، هیچ کس نمی‌تواند پیش بینی کند که سیاست خارجی ترامپ چگونه خواهد بود، زیرا غیرقابل پیش بینی بودن یک ویژگی مهم در شخصیت ترامپ است با این حال حقیقت این است که اگر نتانیاهو فکر می‌کند، ترامپ بدون فکر کردن به سود و زیان‌های احتمالی، از هر تصمیم وی حمایت می‌کند، سخت در اشتباه است.