گیوتین از کجا آمد؟ / داستان انقلابی که فرجامش گردن‌زنی شد
از یک اختراع انسانی تا یک دستگاه مرگبار؛ داستان گیوتین و آخرین قربانی آن در فرانسه را با ما کشف کنید.
گیوتین، دستگاهی که به نام یک پزشک فرانسوی معروف شد، برای بیش از دو قرن به عنوان یک روش اعدام در فرانسه استفاده می‌شد. اما آیا می‌دانید آخرین نفری که با این وسیله اعدام شد، کیست؟
گیوتین، یک دستگاه اعدام است که برای جدا کردن سر از بدن به کار می‌رفت. این دستگاه در قرن هجدهم در فرانسه اختراع شد و به عنوان یک روش انسانی برای اعدام در نظر گرفته می‌شد. در این مقاله، به تاریخچه گیوتین، چگونگی کارکرد آن، و آخرین نفری که با این وسیله اعدام شد، می‌پردازیم.
تاریخچه گیوتین
در سده هجدهم فرانسه، مجازات‌های مرگ به سه نوع تقسیم می‌شد: بیشتر مجرمان به چوبه‌دار آویخته می‌شدند، برخی دیگر با گردونۀ استخوان‌شکن اعدام می‌شدند و تنها اشراف‌زادگان خاطی از امتیاز گردن‌زنی با شمشیر برخوردار بودند. شاید گفتن این واقعیت ها کمی تا حدودی باعث شود که با مخترع گیوتین و اینکه چرا این دستگاه را اختراع کرد احساس همدلی کنیم.
دکتر ژوزف گیوتین کسی است که در عین مخالفت با مجازات اعدام، اختراع گیوتین را به تصویب مجلس قانون‌گذاری رساند.البته درباره دلایلی که باعث شد این دستگاه مرگبار اختراع شود افسانه هایی هم وجود دارد که براساس یکی از آنها .
در روزی از ماه می 1738، زنی باردار در خیابان سنته فرانسه ضجه‌های مردی را شنید که در گردونۀ استخوان‌شکن اعدام می‌شد. این روش اعدام به این صورت بود که فرد محکوم را بر چرخی بزرگ می‌بستند و دست و پای او را می‌کشیدند تا استخوان‌هایش خرد شود. فریادهای آن مرد چنان دردناک بود که زن در همان لحظه وضع حمل کرد.
اگر این داستان حقیقت داشته باشد، به فردی اشاره دارد که در همان روز به دنیا آمده است: ژوزف اینیاس گیوتین. او بزرگ شد و یکی از مرگ‌بارترین ابزارهای اعدام را اختراع کرد، اما پیش از آنکه به این اختراع برسد، بخشی از عمرش را صرف مبارزه با مجازات مرگ در فرانسه کرد.
گیوتین ابتدا استاد ادبیات دانشگاه بوردو بود، اما پس از آن به پاریس رفت و به تحصیل پزشکی پرداخت. او به پزشکی فعال تبدیل شد و در سال 1788، اعلامیه‌ای به نام «عریضۀ شهروندان زندۀ پاریس» نوشت که خواستار نمایندگان بیشتری از گروه‌های غیراشرافی در هیئت قانون‌گذاری بود. سال بعد، به دلیل توجهی که این عریضه جلب کرد، به عنوان نماینده مجلس انتخاب شد و فعالیت سیاسی‌اش را آغاز کرد.
در مقام سیاست‌مدار، گیوتین بیشتر بر اصلاحات پزشکی تمرکز کرد و مخالف مجازات مرگ بود. او دریافته بود که حذف کامل این مجازات غیرممکن است. بنابراین تلاش کرد تا آن را انسانی‌تر و عادلانه‌تر کند. در آن زمان، تنها اشراف‌زادگان می‌توانستند با شمشیر گردن زده شوند، در حالی که دیگر مجرمان به چوبه‌دار یا گردونۀ استخوان‌شکن محکوم می‌شدند.
در دهم اکتبر 1789، گیوتین طرحی را به دولت فرانسه پیشنهاد کرد که در آن خواستار تبدیل دستگاه گردن‌زنی به ابزار رسمی اعدام شد. در ابتدا، پیشنهاد او توجه چندانی را جلب نکرد، اما در دسامبر همان سال، سخنرانی‌اش در مجلس ملی سبب شهرت او و ایده‌اش شد. او به مخاطبانش گفت: «اکنون من با این دستگاه، گردن شما را در طرفه‌العینی می‌زنم؛ ولی اصلاً آن را احساس نمی‌کنید.»
روز بعد، نشریه‌ای معروف در فرانسه، سخنان گیوتین را به تمسخر گرفت و در قالب ترانه‌ای منتشر کرد. این ترانه به نبوغ او در طراحی دستگاهی اشاره می‌کرد که انسان‌ها را به‌سادگی و بدون درد می‌کشت.
با وجود تمسخر عمومی، پیشنهادهای گیوتین در نهایت تصویب شد. در سوم ژوئن 1791، مجلس ملی دستوری صادر کرد که دستگاه گردن‌زنی تنها ابزار قانونی برای اعدام باشد و سیاست‌مداری به نام پی‌یر لوئی رودره مسئول نظارت بر اجرای آن شد.
رودره در دهم مارس 1792 با گیوتین تماس گرفت و از او خواست که خود وارد عمل شود، اما هیچ سندی مبنی بر اینکه گیوتین این درخواست را پذیرفته است، وجود ندارد. او در ابتدا تلاش زیادی کرد تا افرادی را برای کار با دستگاه استخدام کند، زیرا کسی حاضر به پذیرش ننگ کار با آن نبود. در نهایت، رودره با یک فرد آلمانی به نام توبیاس اشمیت به توافق رسید تا گیوتین را به کار اندازد. نخستین انسانی که قربانی گیوتین شد، نیکلاس ژاک پلتیه بود که در سال 1792 گردن زده شد.
از آن زمان، گیوتین به‌عنوان ابزاری متعارف برای اعدام محکومان در فرانسه باقی ماند و تا سال 1981 که مجازات مرگ در این کشور ملغی شد، مورد استفاده قرار گرفت. دکتر گیوتین «تا واپسین لحظۀ حیاتش» به‌خاطر مشارکتش در ساخت این دستگاه آدم‌کشی «سخت تأسف می‌خورد».
بر خلاف افسانه‌ای که می‌گوید دکتر گیوتین خود با دستگاه هم‌نام خویش به قتل رسید، او در 75 سالگی به علل طبیعی درگذشت. با این حال، این افسانه به‌قدری مقبولیت یافته بود که حتی در فرهنگ معروف جانسن نیز به‌عنوان واقعیت درج شد. دوست گیوتین، آدم کلود بوروکه، در مراسم خاک‌سپاری او گفت: «چقدر درست است که سودرساندن به نوع بشر، بدون برخی پیامدهای ناخوشایند آن برای آدمی، دشوار است.»
چگونگی کارکرد گیوتین
گیوتین از یک چارچوب عمودی بلند و یک تیغه معلق تشکیل شده است. تیغه با استفاده از یک طناب بالا برده می‌شود و پس از رها شدن، با سرعت به پایین می‌افتد و سر را به‌سرعت از تن جدا می‌کند. این روش به دلیل سرعت عمل و کمبود درد، به عنوان یک روش انسانی‌تر در نظر گرفته می‌شد.
آخرین اعدام با گیوتین
آخرین نفری که در فرانسه با گیوتین اعدام شد، حمیده جندوبی بود. او یک مهاجر تونسی‌تبار بود که به جرم تجاوز و قتل یک زن جوان به نام الیزابت بوسکه به مرگ محکوم شد. اعدام او در تاریخ ۱۰ سپتامبر ۱۹۷۷ در مارسی انجام شد. این اعدام آخرین مورد استفاده از گیوتین در فرانسه بود و پس از آن، مجازات اعدام در این کشور لغو شد.
بحث در مورد درد و هشیاری پس از اعدام
گفته می‌شود که گیوتین به دلیل سرعت عمل، مرگ را بدون درد ایجاد می‌کند. با این حال، برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که پس از جدا شدن سر، ممکن است فرد برای چند لحظه هشیار باقی بماند. یکی از معروف‌ترین داستان‌ها در این زمینه مربوط به دکتر ژاک بوریو است که پس از اعدام یک مرد، مشاهده کرد که سر جدا شده هنوز حرکت می‌کند و چشم‌ها تکان می‌خورند1. اگرچه این مشاهدات ممکن است به جای هشیاری، اسپاسم عضلات در بدن در حال مرگ باشند.
افسانه‌های مرتبط با گیوتین
یکی از افسانه‌های معروف در مورد گیوتین مربوط به آنتوان لاووازیه است. او یک شیمی‌دان فرانسوی بود که به اعدام با گیوتین محکوم شد. افسانه می‌گوید که لاووازیه از شاگردانش خواست پس از اعدام، سر او را بلند کنند و تعداد پلک زدن‌هایش را بشمارند تا زمان تقریبی از بین رفتن هشیاری مشخص شود. گفته می‌شود که لاووازیه پس از اعدام بیش از ۱۰ بار پلک زد، اگرچه این داستان احتمالاً افسانه‌ای است.
