تاریخچه سریال‌های ماه رمضان از ابتدا تا کنون

اولین سریال مناسبتی که از تلویزیون ایران پخش شد را خسرو ملکان کارگردانی کرده، «مهمان» نام مجموعه‌ای است که ملکان سال 1369 آن را ساخت و یک سال بعد در نوروز 1370 که مقارن با 5 رمضان نیز بود به روی آنتن رفت. با این حساب می‌توان نام ملکان که این روزها کم کارتر از قبل شده و مدتی است برای تلویزیون نیز سریالی نساخته را به عنوان اولین کارگردان مناسبتی ساز در تلویزیون ثبت کرد. این کارگردان در ابتدای دهه هفتاد یک مجموعه تلویزیونی دیگر نیز کارگردانی کرد که پخش آن نیز به نوروز سال 71 افتاد، نوروز سال 71 نیز مقارن با ماه مبارک رمضان بود و سریال «تعطیلات نوروزی» ملکان نیز دومین مجموعه مناسبتی آن سال‌های تلویزیون شد.

روند پخش سریال در ایام نوروز سال 72 نیز ادامه پیدا کرد و این در حالی بود که همچنان در ایام عید 72 نیز شاهد تقارن ماه مبارک رمضان با نوروز بودیم. سال‌های ابتدایی دهه هفتاد هنوز کسی مثل حالا نام حسن فتحی را به عنوان کارگردانی که سریال‌های مخاطب پسند می‌سازد نمی‌شناخت، فتحی پیش از اینکه اولین سریال مناسبتی‌اش را بسازد چند تله فیلم ساخته بود و سال 72 نیز اولین مجموعه مناسبتی‌اش را برای تلویزیون ساخت. «همسایه‌ها» نام مجموعه‌ای بود که فتحی آن را کارگردانی کرده بود و در 26 قسمت از شبکه یک به روی آنتن رفت. پخش سریال‌های مناسبتی ماه مبارک رمضان در سال‌های بعد نیز ادامه پیدا کرد و البته همچنان شبکه یک و دو سرمدار ساخت آثار مناسبتی رمضان بودند.

وقتی مناسبتی‌ها اوج می‌گیرند

بعد از 8 سریالی که در دهه 70 از شبکه‌های مختلف تحت عنوان سریال مناسبتی ماه رمضان پخش شد و باعث به وجود آمدن روندی ثابت در این زمینه گردید، از ابتدای دهه 80 نیز پخش مجموعه‌های مناسبتی در تلویزیون ادامه پیدا کرد و در سال‌های میانی دهه هشتاد به اوج نیز رسید. از جمله سریال‌های شاخصی که در سال‌های ابتدایی دهه هشتاد پخش شدند می‌توان به «گمگشته» به کارگردانی رامبد جوان، «یادداشت‌های کودکی» ساخته پریسا بخت‌آور و «چراغ‌های خاموش» کاظم بلوچی اشاره کرد که موفق به جذب مخاطبان بیشتری شدند. همچنین در سال‌های میانی دهه هشتاد بود که موج ساخت سریال‌های ماورایی نیز به راه افتاد و چند کارگردان از جمله، سیروس مقدم،علیرضا افخمی، حسین سهیلی‌زاده و محمدحسین لطیفی ... به سراغ ساخت آثاری با این مضمون رفتند که به زعم خیلی‌ها مناسبت و مطابقت بیشتری با حال و هوای ماه مبارک رمضان و لحظات معنوی و عرفانی آن داشت و البته به مذاق خیلی‌های دیگر هم به دلیل فانتزی تخیلی بودن قصه‌شان خوش نیامد. «او یک فرشته بود» به کارگردانی علیرضا افخمی را می‌توان اولین سریال با موضوع ماورایی دانست که راه را برای ساخت مجموعه‌هایی دیگر با این حال و هوا در این ایام و سال‌های بعد هموار کرد.

به گزارش خبرآنلاین، از سوی دیگر و در مقابل سریال‌هایی با مضامین جدی یا همان ماورایی و متافیزیکی، آغاز ساخت سریال‌های کمدی نیز در دهه هشتاد بود و رضا عطاران با ساخت سریال «خانه به دوش» در سال 83 موج کمدی‌ سازی در مجموعه‌‌های مناسبتی ماه رمضان را آغاز کرد. این روند در سال‌های بعد نیز ادامه پیدا کرد و خود عطاران نیز سردمدار آن شد. مخاطبان از سریال‌های طنز او که البته مشکلات و مسائل اجتماعی را نیز به خوبی در قصه‌اش روایت می‌کرد به شدت استقبال می‌کردند تا اینکه «بزنگاه» در سال 87 آخرین سریالی بود که بازیگر و کارگردان سینما و تلویزیون آن را ساخت و پس از آن هم عطای تلویزیون را به لقایش بخشید.

سریالی که تلویزیون را تکان داد

برخلاف دهه هفتاد که شبکه‌ها یکی در میان سریال پخش می‌کردند و مجموعه‌های ماه رمضانی هم ازاین قاعده مستثنی نبودند، در سال‌های دهه هشتاد 4 شبکه یک، دو، سه و پنج از چندی قبل جای یک سریال مناسبتی ماه رمضانی را در جدول پخش‌شان خالی می‌کردند تا به بدین ترتیب مخاطبان تلویزیون از اولین دقایق بعد از افطار تا ساعات پایانی شب پای تماشای این مجموعه‌ها بنشینند که همین فشردگی پخش سریال‌ها نیز صدای اعتراض برخی را درآورد. با این وجود تا سال‌های ابتدایی دهه نود نیز این روند پخش سریال ادامه پیدا کرد و هر چهار شبکه برای ماه رمضان سریال تدارک می‌دیدند. اما در میان بیش از50 سریالی که از سال 70 به عنوان سریال مناسبتی از تلویزیون پخش شدند، علاوه بر موج استقبالی که برای سریال‌های کمدی رضا عطاران به راه افتاد در سال‌های 85 و 86 نیز اتفاقی ویژه در تلویزیون رقم خورد. سال 85 محمدحسین لطیفی سریالی با عنوان «صاحبدلان» را ساخت که علاوه بر قصه گیرایش حضور باران کوثری و پوریا پورسرخ نیز یکی از برگ برنده‌های آن بود و بسیار هم مورد توجه قرار گرفت. یک سال بعد و در ماه رمضان سال 86 نیز حسن فتحی که دیگر نامش به عنوان کارگردانی که ذائقه و سلیقه مخاطب را به خوبی می‌شناسد ( بعد از ساخت سریال پر طرفدار «شب دهم») بر سر زبان‌ها افتاده بود سریال «میوه ممنوعه» را برای شبکه دو ساخت. سریالی که از عشقی ممنوعه حرف می‌زد و داستان علاقه و عشق حاج یونس ( با بازی علی نصیریان) به دختر جوانی به نام هستی (با بازی هانیه توسلی) تا سال ها نام این سریال را در اذهان ماندگار کرد.

اوجی که کم کم فرود آمد

ماه رمضان سال 91 آخرین سالی بود که شبکه 5 سریال مناسبتی برای ایام ماه مبارک رمضان ساخت، اما همچنان روند تولید و پخش این آثار مناسبتی در شبکه‌های دیگر ادامه داشت. با این تفاوت که دیگر داستان و حال و هوای قصه همه سریال‌هایی که در دهه نود یعنی از سال 1390 تا کنون ساخته شدند صرفا به ماه رمضان محدود نمی‌شد و چه بسا برای خالی نماندن آنتن در این ایام سریالی که از پیش آماده شده بود در جدول پخش شبکه‌ها قرار می‌گرفت. با وجود اینکه دهه 80 سریال‌سازی مناسبتی به اوج خود رسید و علاوه بر اینکه کارگردان‌های زیاد و مطرحی برای ساخت آثار مناسبتی ماه رمضان ابراز تمایل کردند و همچنین موضوعات و ژانرهای مختلف و متفاوتی نیز دستمایه ساخت این مجموعه‌ها قرار رفت اما آتش ساخت این سریال‌ها از ابتدای دهه نود کم کم فروکش کرد و به جایی رسید که علاه بر شبکه 5 که چند سالی است سریالی برای این ایام تولید نمی‌کند و نهایتا به پخش تکراری «شاید برلی شما هم اتفاق بیفتد» بسنده می‌کند، سال گذشته شبکه سه که نسبتا جزو شبکه‌های پرمخاطب سیماست نیز سریالی برای این ماه نداشت. از ابتدای دهه نود تا سال گذشته حدود 20 سریال از شبکه‌های مختلف در ماه رمضان پخش شده‌اند، «مادرانه»، «مدینه»، «دودکش» از جمله سریال‌های محبوب سل‌های اخیر تلویزیون بودند اما به نظر می‌رسد «پایتخت 4» به کارگردانی سیروس مقدم هنوز هم طرفدار بیشتری بین مخاطبان تلویزیون داشته باشد. امسال نیز دو سریال «زیر پای مادر»، و «نفس» از شبکه‌های یک و سه پخش می‌شوند که تنها مجموعه‌های تولیدی جدید تلویزیون‌اند. البته به دلیل به پااین نرسیدن ماه مبارک این دو مجموعه در جدول سریال‌های دهه 90 قرار نگرفته‌اند. در ادامه تمام سریال‌های مناسبتی ماه رمضان از ابتدای پخش تا سال گذشته را به صورت جدول مشاهده می‌کنید.

34