چطور کارل یونگ سر از ترانه‌های بی‌تی‌اس درآورد؟

دکتر استاین نظریات یونگ را، که در مجموعه‌آثار ۱۸جلدی او پراکنده بود، در قالب کتابی مقدماتی برای دانشجویان و فراگیران روان‌تحلیلگری جمع‌آوری کرده بود. کلاس دکتر استاین تبدیل به کتابی با نام نقشۀ یونگ از روح۱ شد که امروزه یکی از بهترین مقدمه‌ها برای مفاهیم روان‌شناسی تحلیلی به شمار می‌رود.

نسخۀ انگلیسی این کتاب به چاپ پانزدهم رسیده و به ده‌ها زبان نیز ترجمه شده است. این کتاب همچنین مبنای آلبوم آخرِ پدیدۀ موسیقی کی‌پاپ، گروه بی‌تی‌اس، شده است و این برای خودِ دکتر استاین هم تعجب‌آور است. این آلبوم در اروپا و آمریکا به صدر فهرست پرمخاطب‌ترین آلبوم‌ها رسید.

استاین از مدرسۀ بین‌المللیِ روان‌شناسی تحلیلی در زوریخ به بی‌بی‌سی می‌گوید «چند ماه قبل، دانشجویی ژاپنی به من گفت که کتاب من در سایت بی‌تی‌اس توصیه شده است.

پرسیدم ‘بی‌تی‌اس چیست؟ ’ و او برایم توضیح داد. من هم نامشان را در اینترنت جست‌وجو کردم و کمی درموردشان مطالعه کردم و دیگر پیگیر نشدم. بعد، حدود یک ماه قبل، همان دانشجو به من گفت آلبوم جدید بی‌تی‌اس با نام ‘نقشۀ روح: پرسونا’ در دست انتشار است. خیلی متعجب شدم».

ولی ماجرا فقط به اسم آلبوم ختم نمی‌شود: ترانه‌های بی‌تی‌اس به کندوکاو در مفاهیم یونگی دربارۀ روان، من و ناهشیار جمعی می‌پردازد و به‌طور ویژه مفهوم پرسونا را مورد توجه قرار می‌دهد. استاین چنین توضیح می‌دهد: «پرسونا اشاره به تئاتر دارد. کلمه‌ای لاتین است به معنای ماسک‌هایی که بازیگرانِ روی صحنه بر چهره می‌گذارند. همۀ ما هم در فضای عمومی به نحوی این کار را می‌کنیم. این بخشی از سرشت ما حیوانات اجتماعی است: نیاز به کنارآمدن با دیگران، مؤدب‌بودن، و عضویت در گروه.

این مسئله در بعضی فرهنگ‌ها مهم‌تر از بقیۀ فرهنگ‌هاست، و باید بگویم در فرهنگ‌های آسیای شرقی همچون کره و ژاپن، یعنی خاستگاه بی‌تی‌اس، پرسونا جزء بسیار مهمی از زندگی آدم‌هاست. اینکه چطور خود را ارائه می‌کنید، چطور دیگران را خطاب قرار می‌دهید، چطور جایگاه خود را در جهان ارزیابی می‌کنید -‌به‌عنوان یک برادر کوچک‌تر، یک دانش‌آموز، یا استاد‌- بخش مهمی از هشیاری و عملکرد آنان به‌عنوان افراد جامعه به شمار می‌رود».

بی‌تی‌اس، در نخستین قطعۀ آلبومِ «نقشۀ روح»، مستقیماً به‌سراغ این مفهوم می‌رود. آر. اِم می‌خواند «من کیستم؟ این سؤالی است که همۀ عمر داشته‌ام و شاید هیچ‌وقت پاسخی برایش پیدا نکنم»، سپس دربارۀ این صحبت می‌کند که چطور تحسین از پرسونای روی صحنه‌اش مانع از این می‌شود که به نقایصش بپردازد و خودِ حقیقی‌اش را بشناسد.

در ویدئوی این آهنگ، کیم با نسخۀ غول‌آسای خودش روبه‌رو می‌شود که نشان می‌دهد چطور پرسونایش بر «منِ» او سایه افکنده است؛ آر. اِم در اتاقی پر از آینه اجرا می‌کند، که هر آینه بازتاب‌دهندۀ جنبه‌ای سرکوب‌شده از شخصیت اوست.

دکتر استاین مشکل گروه بی‌تی‌اس در متعادل‌کردن زندگی عمومی و خصوصی‌شان را «تلۀ پرسونا» می‌نامد، شرایطی که می‌تواند منجر به مشکلات روان‌شناختی جدی شود: «این موضوع بسیار مهمی است، چراکه جوانانی که پرسونای خود را ناکافی می‌دانند یا احساس می‌کنند با جمع سازگار نیستند در برابر قلدری و خودکشی بسیار آسیب‌پذیرند؛ بنابراین به نظر من توجه بی‌تی‌اس به این موضوع برای مخاطبانشان بسیار به‌موقع و مهم است».

بی‌تی‌اس در سراسر آلبوم «نقشۀ روح: پرسونا» با موضوعات مرتبط با هویت درگیر است. قطعۀ میکروکازمس دربارۀ تقویت ارزش خود از درون است و ژَمه‌وو راجع به میل ما به تکرار مکرر اشتباهی یکسان است.

دکتر استاین در یکی از آخرین قسمت‌های پادکست «صحبت از یونگ» ترانه‌های آلبوم را به‌طور دقیق بررسی کرده است. او معتقد است آلبومِ نقشۀ روح سرشار از «کشمکش و اشتیاق برای اصالت» است که سرانجام در قطعۀ پایانی، دیونیسوس، به نتیجه می‌رسد و گروه از «تلۀ پرسونا» می‌گریزد و بیدار می‌شود.

ستون‌نویس نشریۀ بیلبورد، جف بنجامین، می‌گوید «غیرعادی است که موسیقی پاپ به این موضوعات بپردازد، باوجوداین، هنرمندان کی پاپ معمولاً دیدگاه‌های «خیلی خاص و مشخصی» را پیش می‌گیرند: «مفاهیمی از اسطوره‌شناسی یونان گرفته تا حیوانات عجیب، شخصیت‌های مذهبی و فیلم‌های نیک کانن را در موسیقی کی‌پاپ دیده‌ام، ولی یادم نمی‌آید یکی از گروه‌های کی پاپ در ترانه‌هایش به مضمون‌های روان‌شناختی و فلسفی پرداخته باشد.

حتی اگر چنین کاری هم کرده باشند، به‌هیچ‌وجه گروهی در حد و اندازۀ بی‌تی‌اس نبوده یا صراحت آن‌ها در نقشۀ روح را نداشته است». دکتر هکیونگ آم، مدرس ارشد و متخصص موسیقی آسیای شرقی در دانشگاه لیورپول، نیز با این نظر موافق است و می‌گوید «گروه بی‌تی‌اس بسیار عجیب است. ولی اگر گروه کی پاپ نبودند، این مسئله آن‌قدر مهم نبود.

برداشتی که از کی‌پاپ، به‌خصوص در غرب، وجود دارد این است که آن را در کنار همۀ چیز‌های مصنوعی و تولیدی قرار دهند و هنرمندان نظر مستقلی نداشته باشند. ولی اگر کسی مثل جونی میچل ترانه‌هایی همانند نقشۀ روح بخواند، بعید می‌دانم چندان سروصدایی بکند».

دکتر آم، که بزرگ‌شدۀ کرۀ جنوبی است، اضافه می‌کند «بررسی خود» مدت‌هاست که ویژگی موسیقی محلی کُره و هنرمندانی همچون چونگ تائه‌چان و کیم کوانگ سیوک بوده و این فلسفه دغدغۀ مهمی در این کشور است.

او می‌گوید «دانشْ دارایی بسیار مهمی است و کره‌ای‌ها از خواندن متون سنگین فلسفی لذت می‌برند. دانستن و فهمیدن مطالبِ سنگین مهم تلقی می‌شود.

این کار اعتمادبه‌نفس و ارزش شما را افزایش می‌دهد و شما را به فردی روشن‌بین بدل می‌کند. اینجا در انگلیس، وقتی به قفسۀ کتاب‌های پرفروش کتاب‌فروشی‌های واتراستونز سر می‌زنید، کتاب‌های فلسفی پیدا نمی‌کنید، ولی در کُره کتاب‌های فلسفی پرفروش می‌شوند».

او همچنین به تأثیر مثبت تهیه‌کنندۀ آثار بی‌تی‌اس، بانگ سی هیوک، بر عملکرد بی‌تی‌اس اشاره می‌کند، کسی که قبل از ترانه‌نویسی درس فلسفه خوانده است: «فکر نمی‌کنم او به بی‌تی‌اس گفته باشد چنین کاری بکنند، ولی او فردی بااستعداد و باهوش است و فروش کتاب به‌همراه موسیقی تاکتیک هوشمندانه‌ای در کسب‌و‌کار است و اگر این کار به مخاطبان کمک می‌کند که جنبۀ ادبی کار را درک کنند و از آن لذت ببرند، چرا که نه؟».

انتشار آلبوم «نقشۀ روح» برای دکتر استاین درس فشرده‌ای دربارۀ کی‌پاپ و فرهنگ طرفداری مدرن نیز بوده است. طی سه هفتۀ گذشته، او مشغول پاسخ‌گویی به خیل طرفداران بی‌تی‌اس دربارۀ ترانه‌های این گروه و همچنین کتاب خودش (که به صدر جدول پرفروش‌ها رسیده) بوده است. او با خنده می‌گوید «تمام وقتم را گرفته. من ۷۵ سال سن دارم و چیز زیادی دربارۀ موسیقی پاپ نمی‌دانم. فقط می‌دانم خیلی پرسروصداست». باوجوداین، او تحت‌تأثیر درک بی‌تی‌اس از سلامت روانی قرار گرفته است.

«به من گفته شده مرگ و پرخاشگری مضمون‌های مهمی در موسیقی هستند -‌خوانندگان رپ خیلی قاطعانه حرفشان را می‌زنند- بنابراین، به نظر می‌رسد این مسیر مفید و مثبتی برای گروه پاپی در حد و اندازۀ بی‌تی‌اس باشد. آن‌ها میلیون‌ها دنبال‌کننده دارند. به همین دلیل فرستادن این نوع پیام، در دنیایی که همواره در آن مشغول تقلا هستیم، خیلی نویدبخش است».

جف بنجامین می‌گوید کندوکاو بی‌تی‌اس در روان‌شناسی یونگ احتمالاً به همین آلبوم ختم نمی‌شود: «بی‌تی‌اس سابقۀ انتشار آلبوم‌های سه‌گانه دارند و خودشان گفته‌اند ‘نقشۀ روح: پرسونا’ شروع فصلی تازه در کارشان است. به همین خاطر حس می‌کنم شاهد حداقل یک نقشۀ روح دیگر خواهیم بود. اگر ‘پرسونا’ اولین جنبه از نظریۀ یونگ بود که بی‌تی‌اس به آن پرداخت، شاید باید منتظر «نقشۀ روح: سایه» باشیم که، به گمان من، به جنبه‌های تاریک‌تری از روان اعضای گروه بی‌تی‌اس می‌پردازد. واقعیت این است که چنین چیزی حقیقتاً موضوع جذابی برای کندوکاو است و تا کنون در عرصۀ کی پاپ به آن پرداخته نشده است».

دکتر استاین نیز با این ایده موافق است: «به نظرم این آلبوم زمینه‌ساز کار‌های بعدی است. باید ببینیم در آینده چه چیزی برایمان خواهند داشت».