یک قاب سنگین از تاریخ موسیقی ایرانی

در این عکس برخی از نامدارترین و تاثیرگذارترین چهره‌های موسیقی ایرانی در دوران قاجار حضور دارند؛ کسانی که با پایه‌گذاری و تدوین سبک‌ها و ردیف‌های موسیقی ایرانی، بخش مهمی از آنچه را که ما امروزه به نام «موسیقی سنتی» می‌شناسیم شکل دادند.

یکی از این چهره‌های برجسته میرزا عبدالله فراهانی است (ردیف نشستۀ بالا، نفر چهارم از سمت چپ). او از نامدارترین نوازندگان تار در دوران قاجار بود. ماندگارترین میراث میرزا عبدالله تدوین ردیفی برای موسیقی ایرانی بود که هنوز با نام «ردیف میرزا عبدالله» شناخته می‌شود. او در طی سال‌ها با ممارست فراوان، دستگاه‌های موسیقی ایرانی را در هفت دستگاه کامل و مجزا مدون ساخت؛ مجموعه‌ای که شاگردانش آن را نت‌نویسی کرده و به گنجینه‌ای برای سنت موسیقی ایرانی تبدیل کردند.

چهرۀ نامدار دیگر، درویش خان است (ردیف نشستۀ بالا، نفر سوم از سمت چپ) که از برجسته‌ترین استادان موسیقی زمان خود بوده است. برخی از مشهورترین تصانیف موسیقی سنتی ایرانی مانند «ز من نگارم» یا «بهار دلکش» از آثار او هستند. به علاوه، درویش‌خان نقش مهمی در گسترش قطعات «پیش‌درآمد» در موسیقی سنتی داشته است. برخی از بزرگترین استادان نسل بعدی موسیقی از جمله ابوالحسن صبا، مرتضی نی داوود و نورعلی برومند از شاگردان درویش‌خان بودند.

دیگر موسیقیدان بزرگ مشهوری که در این حضور دارد، همان کودکی است که در ردیف جلو نشسته است. این کودک علی اکبرخان شهنازی است که از همان سنین طفولیت از محضر برجسته‌ترین اساتید زمان خود بهره برد و در سال‌های بعد، به ویژه در دهۀ 1300 شمسی، به برجسته‌ترین نوازندۀ تار در ایران تبدیل شده بود.

پدر علی‌اکبر شهنازی یعنی آقاحسینقلی فراهانی (ردیف نشستۀ بالا، نفر چهارم از سمت راست) نیز از نامداران موسیقی زمان قاجار بود که حتی برای پر کردن صفحۀ گرامافون به پاریس فرستاده شد (علی حاتمی در نگارش فیلمنامۀ فیلم «دلشدگان» از ماجرای این سفر الهام گرفته است). آقا حسینقلی نیز مانند برادرش میرزا عبدالله از تدوینگران ردیف موسیقی ایرانی بود.