ساختارشکنی جشنواره معتبر جهان برای فیلمساز ایرانی

 لادن موسوی در روزنامه اعتماد نوشت: مراسم اختتامیه جشنواره کن ۲۰۲۴ در سالن لویی لومیر، که سالن اصلی کاخ جشنواره با ظرفیت بیش از دو هزار و سیصد صندلی است، برگزار شد. مجری این مراسم «کمیی کوتن» بازیگر و کمدین معروف فرانسوی بود که اجرای مراسم افتتاحیه را هم بر عهده داشت.

«گرتا گرویک»‌کارگردان زن امریکایی که ساخت چندین فیلم از جمله باربی را که در سال ۲۰۲۳ سروصدای زیادی برپا کرد را در کارنامه خود دارد رییس هیات داوران امسال بخش مسابقه اصلی جشنواره کن بود.
مدیر جشنواره کن «ایریس کنوبلاخ» و «تیری فرمو» مدیر اجرایی (و البته همه کاره جشنواره) کن بر بالای پله‌های فرش قرمز کن از ستارگان سینمای جهان که در این مراسم شرکت می‌کنند استقبال کردند. عوامل فیلم‌هایی که جایزه می‌برند همیشه در مراسم اختتامیه شرکت می‌کنند. همیشه ساعاتی قبل از اختتامیه از طرف جشنواره به عوامل فیلم‌های برنده تلفن زده شده و بدون اینکه بگویند چه جایزه‌ای را برنده‌اند، به آنها می‌گویند تا حتما در مراسم حاضر شوند.

بنابراین با نگاه کردن به فرش قرمز و دیدن عوامل فیلم‌های مختلف می‌توانیم به این نکته  پی ببریم که چه فیلم‌هایی جزو برندگان امسال جشنواره هستند. در کناراین‌ها، هر‌ساله بسیاری از ستاره‌های سینمای جهان هم که امسال فیلمی نداشته‌اند برای تماشای این مراسم و البته به دعوت جشنواره به روی فرش قرمز این مراسم حاضر می‌شوند.
این مراسم، همیشه خیلی کوتاه و مفید و مختصر است و کلا یک ساعت هم طول نمی‌کشد. اینجا از سخنرانی‌های طولانی و کش‌دار مدیران و وزیران و رؤسا خبری نیست. «تیری فرمو» حتی روی صحنه هم نمی‌آید و همیشه در آخر سالن، ایستاده مراسم را دنبال می‌کند. مراسم امسال هم مثل همیشه کوتاه بود و بعد از چند جمله از مجری مراسم درباره جادوی سینما، از «لوبنا ازابال» بازیگر بلژیکی که امسال رییس هیات داوران بخش فیلم‌های کوتاه بود درخواست کرد تا به روی صحنه آمده و نخل طلا را به بهترین فیلم کوتاه اهدا کند.

این جایزه به فیلم « مردی که نمی‌توانست ساکت بماند»به کارگردانی « نبوجسا لیسپچویک» از کشور کرواسی رسید. بعد از این جایزه، نوبت به یکی از جوایز متفاوت و با پرستیژ کن که جایزه «دوربین طلایی» است شد.

این جایزه، تنها جایزه مشترک در تمام بخش‌های جشنواره کن است. تمام کارگردانانی که با فیلم بلند اول‌شان در جشنواره حضور دارند، چه در بخش مسابقه اصلی یا نوعی نگاه، و چه در دیگر بخش‌های جانبی مثل هفته منتقدین یا دو هفته کارگردانان، به‌طور خودکار در این بخش با هم به مسابقه می‌پردازند که هیات داوران مخصوص به خودش را دارد. رییس هیات داوران امسال این بخش به‌طور مشترک «بالوجی» کارگردان و «امانوئل بئارت» بازیگر فرانسوی بودند.

امسال هم مثل پارسال برنده این جایزه از بخش «نوعی نگاه» بود. جایزه دوربین طلایی امسال به کارگردان جوان « هالفدان اولمن توندل» برای فیلم « ارمان» رسید که نوه «اینگمار برگمن» سناریست و کارگردان فقید سوئدی است .
بعد از این دو جایزه، مجری مراسم، داوران بخش مسابقه اصلی را یکی‌یکی صدا کرد تا بر روی صحنه آمده و بر روی صندلی‌های خود نشسته تا تکلیف جوایز بخش اصلی را روشن کنند.
جایزه بهترین بازیگر مرد امسال به « جسی پلمنز »برای فیلم « نوعی از مهربانی» اهدا شد که یکی از بهترین‌های امسال جشنواره بود و در هر سه اپیزود فیلم غریب «یورگس لانتیموس» خوش درخشید.

او از «سباستین استان» که نقش «ترامپ» را بازی کرده بود پیشی گرفت. این بازیگر هالیوودی اما به مراسم نیامده بود و یکی از عوامل گروه جایزه را از طرف او قبول کرد. جایزه بهترین بازیگر زن، اما باعث حرف و حدیث‌های زیادی شد. برای اولین‌بار این جایزه به یک شخص تعلق نگرفت. این جایزه به تمام بازیگران زن فیلم « امیلیا پرز» ساخته «جک اودیار» اهدا شد.
کمدی موزیکالی که درباره تغییر جنسیت یکی از سران مافیا بود.

حدس خیلی‌ها این بود که جشنواره کن، به دلیل عقاید سنتی‌اش، یا هیات داوران، به دلیل مخالفت یک یا چند تن از اعضایش این جایزه را به «کارلا- سوفیا گاسکون» بازیگر ترانس ژانر این فیلم ندادند. چون مسلما اگر قرار بر دادن این جایزه به کسی در این فیلم بود، حتما حق او بود… داوران اما در حرکتی غیر معمول این جایزه را بین تمام بازیگران زن فیلم قسمت کردند که «سلنا گومز» هم جلوشان بود. او به نظر اکثریت ما، یکی از نقاط منفی فیلم بود و قطعا حقش بردن هیچ جایزه‌ای نبود.

در مصاحبه مطبوعاتی بعد از اختتامیه در جواب سوال رک یکی از خبرنگاران در این باره اما، «گرتا گرویک» رییس هیات داوران گفت که آنها فکر کردند که سه بازیگر زن فیلم در کنار هم توانسته‌اند فیلم «امیلیا پرز» را چیزی که هست کنند و جایزه دادن به یکی از این بازیگران نادیده گرفتن این کار گروهی بود. جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره کن ۲۰۲۴ به « کورالی فرجه »برای فیلم « ماده » رسید که به حق بود.

این فیلم که یکی از سه فیلم مورد علاقه من در جشنواره امسال در ژانر «بادی هارور» بود، داستانی درست و دقیق داشت و حرف مهمی را در دنیای امروز درباره مشکلات زنان و عدم علاقه به خود و تاثیر منفی عمل‌ها و تزریق‌های زیبایی داشت. «کورالی فرجه» که کارگردان این فیلم هم هست، در موقع گرفتن جایزه گفت که خوشحال است که می‌بیند که زنان، انقلابی جهانی را شروع کرده‌اند که در حال تغییر دنیاست. او گفت که امیدوار است که فیلمش سنگ کوچکی در بنای این دنیای جدید باشد.
امسال هیات داوران تصمیم گرفت که جایزه‌ای ویژه را اهدا کند که در جشنواره کن به‌طور همیشگی وجود ندارد و جزو هفت جایزه اصلی نیست. آنها این جایزه را به فیلم «دانه انجیر مقدس» به کارگردانی «محمد رسول اف» اهدا کردند.
جایزه بهترین کارگردانی جشنواره کن هم به « میگائل گومز»، این کارگردان پرتغالی برای  فیلم  «دور بزرگ»  اهدا شد. فیلمی که حال و گذشته و پلان‌های رنگی و سیاه و سفید را با هم مخلوط کرده و در چندین کشور مختلف فیلمبرداری شده بود. این یکی از معدود جوایز امسال است که با آن موافق نبودم.
فیلم «امیلیا پرز» اما توانست جایزه دیگری را هم از آن خود کند. جایزه ویژه هیات داوران جشنواره کن هم به این فیلم به کارگردانی «جک اودیار» اهدا شد. فیلم «همه ما به عنوان نور تصور می‌کنیم» به کارگردانی «پایال کاپادیا» هم همانطور که حدس زده بودم یکی از جوایز اصلی جشنواره، «جایزه بزرگ» را از آن خود کرد. این کارگردان زن جوان که این تجربه فیلم دومش بود به همراه سه بازیگر زن فیلمش که سه نقش اصلی را بازی می‌کردند به روی صحنه آمد و جایزه را تحویل گرفت.

بردن این جایزه از طرف این فیلم نشان داد که همچنان سادگی و ساخت بی‌شیله و پیله فیلم، مهم‌تر از شلوغ‌کاری‌هایی‌  است که خیلی از کارگردانان و فیلم‌های امسال درگیر آن بودند. حضور این فیلم در بخش مسابقه جشنواره کن برای سینمای هند به‌شدت مهم بود، چون که بعد از 30 سال، این اولین فیلم از این کشور است که در بخش مسابقه جشنواره کن حضور داشت.

بعد از این جوایز و قبل از اعلام برنده نخل طلا، جشنواره کن نخل افتخاری به «جرج لوکاس» کارگردان مطرح امریکایی تقدیم کرد. این دومین نخل افتخاری امسال جشنواره بود. اولین این نخل‌ها به « مریل استریپ» در مراسم افتتاحیه اهدا شد که برای‌تان از آن گفتم. این نخل افتخاری برای یک عمر فعالیت در عرصه سینما به این کارگردان معروف که از جمله برای سلسله فیلم‌های «جنگ ستاره ها» و «ایندیانا جونز»در جهان شناخته شده است اهدا شد.

«فرانسیس فورد کاپولا» برای اهدای این جایزه به دوست و هموطن خود به روی صحنه آمد که باعث تعجب و خوشحالی فراوان « جرج لوکاس» شد. او گفت که خوشحال است که این جایزه باارزش را از دست دوست و رفیق دیرینه و برادر بزرگ خود « کاپولا» می‌گیرد. حضور این دو غول سینمای جهان، در کنار هم بر روی سن، یکی از جذاب‌ترین قسمت‌های برنامه اختتامیه بود.
و بالاخره و در انتها مهم‌ترین جایزه جشنواره کن ۲۰۲۴ که نخل طلا است به فیلم «آنورا»به کارگردانی « شان بیکر» اهدا شد.

این فیلم هم که مفصل برای‌تان چند روز پیش از آن نوشتم، یکی از فیلم‌های محبوب امسال من در جشنواره بود که پیش‌بینی جایزه گرفتنش را کرده بودم. داستان فیلم درباره «آنورا» دختر جوانی است که به رقص اگزوتیک در کلابی شبانه در نیویورک مشغول است و با پسر یکی از پولدارترین شخصیت‌های روس آشنا می‌شود و ازدواج می‌کند. کمدی دراماتیکی که واقعا امسال در بین فیلم‌های متوسط کن خوش درخشید. داستان چند فیلم آخر این کارگردان امریکایی همه درباره این افراد است و این موضوع دغدغه اصلی کارگردان محسوب می‌شود. فیلم «آنورا» اولین فیلم امریکایی پس از «درخت زندگی» ساخته «ترنس مالیک» در سال ۲۰۱۱ است که نخل طلا را بعد از ۱۳ سال نصیب امریکایی‌ها کرد.

تقریبا با تمام جوایز، غیر از بازیگر زن و کارگردانی موافقم و پیش‌بینی‌هایی که درباره جایزه گرفتن این فیلم‌ها کرده بودم درست از آب درآمدند. تنها شگفتی این جوایز برایم نادیده گرفته شدن فیلم‌های «دختر جوان و سوزن» به کارگردانی «مگنوس وان هورن» و «لیمونوف» به کارگردانی «کیریل سربرنیکوف» است که در کمال تعجب هیچ جایزه‌ای را از آن خود نکردند. من اگر بودم جایزه بازیگر زن را به « ویک کارمن سون» برای فیلم «دختری جوان…» و جایزه کارگردانی را به کارگردان روسی «لیمونوف» می‌دادم!! هرساله اما یکی دو فیلم هستند که خوبند و نادیده گرفته می‌شوند. به هر حال و در آخر بردن و باختن در جشنواره‌ها بستگی به سلیقه هیات داوران و ارتباط برقرار کردن یا نکردن‌شان با فیلم دارد… وگرنه تنها حضور در چنین جشنواره‌ای خودش به تنهایی برد محسوب می‌شود.

و بالاخره جشنواره کن امسال هم با همه فیلم‌هایش، کاخ جشنواره و فرش قرمزش، سالن‌های تاریک و صندلی‌های مخملش، صف‌های بی‌پایان برای دیدن فیلم‌ها، مصاحبه‌های مطبوعاتی و بحث و گفت‌وگوهای بعد از نمایش فیلم‌ها با خبرنگارانی از کشور‌های مختلف و کم خوابی‌ها به پایان رسید. دوازده روز استثنایی که ساعت‌هایش به سرعت برق و باد گذشتند و چشم بر هم نزده تمام شدند. دیشب این هفتاد و هفتمین جشنواره کن هم به سر آمد و عده‌ای خوشحال از جوایز و عده‌ای هم سرخورده از دیده نشدن فیلم‌شان شدند که مرسوم تمام مسابقات و جشنواره‌هاست. در این مدت بیست و دو فیلم دیدم، که دو‌تای‌شان در بخش خارج از مسابقه اصلی بودند، چند‌تای‌شان را دوست داشتم، تعدادی را نه و از دیدن دو، سه تای‌شان خسته و گاهی عصبانی هم شدم و از تقریبا تمامی آنها برای‌تان نوشتم… امیدوارم که با این گزارشات، شما هم در فکر و ذهن‌تان با من به این جشنواره سفر کرده باشید. تا سال بعد بدرود.