یک کارگردان تئاتر در گفتگو با خبر فوری:
تب ترندها باید در تئاتر مطرح شود/ نوجوان امروزی بدون منطق حرفی نمی‌پذیرد
خبرنگار: ونوس بهنودیک کارگردان تئاتر معتقد است تئاتر نوجوانان در ایران با وجود استعدادها هنوز شکوفا نشده و دغدغه‌های بسیاری می‌تواند موضوع نمایشنامه‌ها باشد.
به گزارش خبر فوری، با وجود قدمت قابل توجه تئاتر ایران در سال‌های اخیر سیاست‌گذاری‌هایی که اغلب گلایه فعالان این عرصه را به دنبال داشته موجب شده تا بسیاری از شاخه‌های آن از جمله تئاتر نوجوانان به فراموشی سپرده شود. به بهانه اجرای نمایش «خانه من» با حضور بازیگران نوجوان به کارگردانی فاطمه محمدی به سراغ او رفتیم تا حال و هوای تئاتر نوجوان را جویا شویم.
خبر فوری: در آموزش نوجوانان برای تئاتر با چه تجربه‌های متمایزی مواجه بودید؟
محمدی: طی سال‌ها کار با نوجوانان، مشخص شده که نسل امروز برای پذیرش هر مسئله‌ای، نگاه تحلیلی و منطقی دارند. آن‌ها به‌سادگی دیالوگ‌ها و روایات را نمی‌پذیرند و دنبال استدلال و حتی شواهد علمی یا فکت‌های تاریخی می‌گردند. این نگرش باعث شده زمان و انرژی بیشتری برای توضیح و تفهیم مسائل صرف شود.
در پروژه اخیر، وقتی دختران گروه با شخصیت‌های واقعی نمایش مواجه شدند، علاقه‌مند شدند که سرگذشت آن‌ها را از منابع مختلف مثل کتاب‌ها و گزارش‌های رسانه‌ای بررسی کنند. گاهی حتی به تناقضات کوچک در روایت‌ها اشاره می‌کردند و پیشنهادهایی برای اصلاح محتوا می‌دادند تا شخصیت‌ها دقیق‌تر و باورپذیرتر ارائه شوند. این روند نشان‌دهنده اهمیت تعامل و شفافیت در کار با نوجوانان است، برخلاف گذشته که پذیرش محتوا اغلب آسان‌تر و بی‌چالش‌تر بود.
خبر فوری: به اعتقاد شما تئاتر نوجوانان در کشور تا چه حد پویا است؟
محمدی: تئاتر نوجوانان در کشور، عرصه‌ای است که هنوز به‌طور جدی شکوفا نشده، اما ظرفیت بسیار بالایی دارد. اگر به‌عنوان یک ابزار تربیتی و فرهنگی به آن نگاه شود، می‌تواند تغییرات شگرفی در آینده نوجوانان ایجاد کند. این هنر در سال‌های اخیر پویاتر شده، اما هنوز تا رسیدن به جایگاه واقعی خود فاصله زیادی دارد.
برای رونق این حوزه سرمایه‌گذاری در تربیت مربیان حرفه‌ای و متخصص ضروری است. همچنین محتواهای مناسب با دغدغه‌های نوجوانان باید تولید شود در عین حال که حمایت جدی نهادهای فرهنگی، هنری و آموزشی مورد نیاز است.
تئاتر می‌تواند ابزاری اثربخش برای آموزش مهارت‌های زندگی، تقویت خلاقیت، و شکل‌دادن به تفکر انتقادی در نوجوانان باشد.
خبر فوری: در نمایش خانه من طرح چه دغدغه‌ای مدنظرتان بود؟
محمدی: این طرح از تابستان امسال توسط خانواده امید (حوزه هنری کودک و نوجوان) با هدفی دوگانه ارائه شد. یکی آموزش هنر تئاتر تا نوجوانان با اصول تئاتر و نمایش در قالب کار تیمی‌آشنا شوند و این مهارت را فراگیرند و دوم پرورش هویت و آشنایی با الگوهای واقعی تا در خلال این فرآیند، نوجوانان با شخصیت‌های برجسته و قهرمانان واقعی ایران و جهان که معرف اصالت رفتاری یک زن ایرانی-اسلامی‌هستند، آشنا می‌شدند.
نمایش «خانه من» با نویسندگی خانم حدیقه حیدری، بر اساس زندگی زنان واقعی که در عصر ما زندگی کرده‌اند، شکل گرفت. داستان‌ها از کتاب‌هایی که در دسترس عموم هستند، به‌ویژه از آثار انتشارات سوره مهر، الهام گرفته شد. روایت‌ها درباره مقاومت، ایستادگی، و نقش زنان در عرصه‌های مختلف زندگی شهری و روستایی بود.
یکی از عناصر خلاقانه نمایش، چیدن پازلی در طول داستان بود که در انتها، نقشه ایران را تشکیل می‌داد. در این نمایش، داستان‌های چند زن الهام‌بخش و قهرمان روایت شد، از جمله:
- خانم کونیکا یامامورا (صبا بابایی) یک مادر ژاپنی که نخستین مادر شهید غیرایرانی محسوب می‌شود. او پس از آشنایی با فرهنگ اصیل ایرانی-اسلامی، پسرش را در راه این سرزمین تقدیم کرد.
-مرضیه دباغ اولین فرمانده زن در دوران دفاع مقدس که وجههای الهام‌بخش از شجاعت و مادر بودن را در کنار رزمندگی به نمایش می‌گذارد.
این نمایش به وجههای متنوعی از زن بودن در عرصه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی تأکید داشت و هدف آن، به تصویر کشیدن اصالت، شجاعت و مقاومت در قالب یک کار هنری و گروهی بود.
خبر فوری: چه پیشنهای برای رونق تئاتر در مدارس دارید؟
محمدی: برای رونق تئاتر در مدارس، اولین گام، ارائه محتواهای مرتبط با دغدغه‌های ذهنی نوجوانان است. در این راستا باید خوراک فکری و روانشناختی مرتبط با نیازها، پرسشها، و علایق آن‌ها تهیه شود.
در مرحله بعد، خود دانش‌آموزان باید در مراحل مختلف طرح‌ها مشارکت کنند. از ایده‌پردازی گرفته تا طراحی صحنه و حتی تهیه آکسسوار نمایشی. این مشارکت نه‌تنها حس مالکیت و مسئولیت پذیری را در آن‌ها تقویت می‌کند، بلکه باعث پویایی و ایجاد پروژه‌های بیشتر می‌شود.
به اعتقاد بنده تئاتر درمانی به نوجوانان فرصت می‌دهد تا احساسات خود را به‌طور عملی تجربه و بیان کنند. این روش برای ذهن تحلیل‌گر و فعال نوجوانان، ابزار مناسبی برای درک و پردازش مسائل اجتماعی و فردی می‌آورد.
خبرفوری: اگر امکانات لازم را داشته باشید کدام دغدغه‌های نوجوانان را موضوع ضروری برای تولید اثر نمایشی می‌دانید؟
محمدی: تئاتر باید بازتاب مسائلی باشد که نوجوانان را به خود مشغول ساخته است. برخی از موضوعات روز که باید در تئاتر نوجوانان مورد توجه قرار گیرند، عبارت‌اند ازفضای مجازی و تاثیرات آن از جمله آسیب‌های روانی، اجتماعی، و وابستگی‌هایی که ممکن است ایجاد شود، بمباران رسانه‌های و فشارهای فرهنگی مانند تبلیغات سبک‌های زندگی غربی و فرهنگ ترندها از جمله تب گروه‌های موسیقی خارجی، تأثیر فیلم‌ها و سریال‌های کره‌ای، و جریان‌های پرطرفدار که نوجوانان به‌شدت با آن‌ها درگیر هستند.
پرداختن به این موضوعات، از طریق تئاتر می‌توان ابزاری برای تبیین مسائل، ارائه دیدگاه‌های انتقادی و شکل‌دهی به افکار ذهنی در نوجوانان باشد. توجه به مسائل واقعی زندگی آن‌ها، زمینه‌ساز ارتباطی و اثربخشی میان هنری و ذهن کنجکاو نوجوانان خواهد بود.
خبر فوری: رصدی از نمایشنامه‌های نویسندگان نوجوان داشته‌اید و در این حوزه اثری را با قابلیت تبدیل شدن به نمایش می‌بینید؟
محمدی: تجربۀ ما در گروه هنری حسیبا با نوجوانانی که علاقه‌مند به نویسندگی و نمایشنامه‌نویسی هستند، نشان می‌دهند که به نوشتن، حتی با ترس از ضعف، می‌توان برای تقویت خلاقیت کمک کرد. گروه ما سال‌هاست که در مساجد و محافل محلی از نوشته‌های دختران نوجوان حمایت کرده و آن‌ها را اجرا می‌کند. چند نفر از این نوجوانان اکنون گروه‌های نمایشی خود را دارند، اما در عرصه‌های حرفه‌ای، نویسنده نوجوانی که هنوز به سطح مطلوب رسیده است، شناسایی نشده است.
خبر فوری: نهادهای متولی کودک و نوجوان چقدر حامی نمایش هستند؟
محمدی:مرکز رشد نوجوان امید «باشگاه امید» که توسط حوزه هنری کودک و نوجوان راه‌اندازی شده، بستری امن و مناسب برای ارتقای فرهنگی کودکان و نوجوانان فراهم کرده است. این مرکز فرصتی استثنایی برای کشف و پرورش استعدادهای هنری در قالب‌های مختلف از جمله نمایش و سرود و شعر و ...ارائه می‌کند. بااین‌حال، در بسیاری از نهادهای فرهنگی هنری، توجه بیشتر و ایجاد برنامه‌ریزی در این زمینه احساس می‌شود.
نوجوانان، اگر به‌درستی هدایت شوند، می‌توانند بین نسل جدید و ارزش‌های فرهنگی و انسانی موفق و خلاق باشند. این هنر نه‌تنها ابزار تربیتی است، بلکه بستری برای خلاقیت شکوفایی و روحیه کار تیمی نیز خواهد بود.
