یک کارگردان تئاتر: انسان‌ها در نمایش‌درمانی از تمام بغض‌ها و کینه‌هایشان تخلیه می‌شوند

برنامه «چشم شب روشن» به تهیه کنندگی امیر قمیشی، با اجرای محمد صالح علا، با حضور مهرداد رایانی مخصوص کارشناس مجری بخش تئاتر، میزبان منیژه محامدی کارگردان تئاتر و مدرس دانشگاه برای صحبت درخصوص نمایش درمانی بود.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، منیژه محامدی که شب گذشته مهمان برنامه «چشم شب روشن» بود و به تازگی از تدریس در دانشگاه بازنشسته شده است، در ابتدای این برنامه درباره کار در دانشگاه گفت: «سال های خیلی خوبی را پشت سر گذاشتم و با استادان و دانشجویانی همراه شدم که با تجربه ام نسبت به مکان های دیگر متفاوت بود. بسیاری از بچه های ما در کارهای هنری اند و خروجی کار ما بسیار خوب بوده است.»

ماجرای مخاطبی که 45 اجرای یک نمایش را دید

این کارگردان تئاتر در خصوص اینکه چطور به نمایش درمانی گرایش پیدا کرده است، توضیح داد: «فوق لیسانسم را که در خارج از کشور گرفتم، زمان انقلاب و جنگ به ایران آمدم و دوباره سال 65 به آمریکا برگشتم. در آن زمان شروع به خواندن تئاتر درمانی کردم و تخصصی در این زمینه گرفتم. آخرین نمایشی که سال 64 در ایران کار کردم، «پرواز بر فراز آشیانه فاخته» بود که تجربه عجیب و اتفاقات جالبی برایم رقم خورد. یکی از اتفاقات جالب این بود که آقایی هرشب نمایش ما را می دید و بعد از اتمام نمایش برایم 10 صفحه مطلب می نوشت و هیچوقت او را نمی دیدم و نمی ایستاد که بفهمیم کیست. این نوشته ها در ابتدا قابل فهم نبود اما به تدریج در 45 اجرایی که در تئاتر شهر داشتم، به تدریج مفهوم پیدا کرد.»

محامدی ادامه داد: «متوجه شدم که او یک بیمار روانی است که 16 بار شوک الکتریکی به او وارد شده و 4 سال در بیمارستان روانی بستری بوده است. به همین علت یادداشت هایی که می نوشت چندان مفهوم نبود. او هر شب داستان می نوشت و اوایل متنهای او خیلی مغشوش بود اما به تدریج شروع کرد به نوشتن اینکه چه کسی هست و چه بلاهایی سرش آمده است. خیلی جالب بود که آخرین شب اجرا تمام اتاق های ما پر از گل و شیرینی بود و ما تعجب کردیم. آن آقا اساتید دانشگاهی را که بیمار آن ها به حساب می آمد به همراه آشنایان خود به تئاتر آورد و همگی می خواستند از ما تشکر کنند، چون نمایش ما باعث بهبودی او شده بود. پس از آن چندین اتفاق دیگر مانند حضور کسی که بچه جنگ بود و 12 بار تئاتر ما را دیده و بهتر شده بود، رخ داد.»

دهه 60 در آمریکا، تئاتردرمانی را کشف کردم

این کارگردان تئاتر افزود: «وقتی به آمریکا برگشتم متوجه شدم چیزی به نام درمان از طریق تئاتر وجود دارد که به تدریج به انجمن آن ها، کلاس و دانشگاه رفتم و شروع به کار کردم. زمان بازگشت به کشور، به وزارت علوم رفتم اما مدرکم را قبول نکردند و چند روانشناس هم پیشنهاد همکاری ام را نپذیرفتند. روانپزشکان قبول می کردند که با آن ها کار کنم ولی به بیمار دارو هم می دادند.»

او همچنین تصریح کرد: «در حال حاضر بسیاری از دانشجویانم در بهزیستی این کار را انجام می دهند اما زمانی که من شروع به کار کردم، موانع بسیاری پیش رویم بود. در حقیقت اجازه نداشتم بدون روانپزشک و روانشناس مطب داشته باشم اما در کلاس های دانشگاه خیلی سعی کردم از این روش استفاده کنم. سعی کردم با بسیاری از بچه هایی که مشکل داشتند ارتباط برقرار کنم و مشکل آن ها را حل کنم.»

سایکو درام و بهتر کردن حال سربازان جنگی

محامدی با اشاره به اینکه سایکو درام با پسیکودرام یکی است، عنوان کرد: «سایکو درام کاری است که ژاکوب مورنو اوایل قرن بیستم انجام می داد و با کاری که با سربازان جنگ انجام می داد، به این نتیجه رسید که اگر با سربازان جنگی بازی کند، حال بهتری پیدا می کنند. او با بداهه سازی این کار را انجام داد و نام فعالیت خود را خود جوشی در تئاتر گذاشت. پس از آن مدل های مختلفی را ساخت و پس از آن سایکو درام یک شیوه روانشناسی شد و بسیاری از آن استفاده کردند.»

این کارگردان با اشاره به اینکه نمایش درمانی فقط مختص بیماران نیست، افزود: «نمایش درمانی برای افرادی که احساس می کنند افسردگی دارند یا خانواده هایی که فکر می کنند نمی توانند با یکدیگر سازش کنند، مشکلات درون خانواده دارند و نمی توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، مفید است. در این گروه درمانی ها آن قدر بعد از 10 جلسه تفاوت به وجود می آید که زندگی فرد دچار تحول می شود. مورنو برای برخورد با این افراد یک سیستم پیدا کرد و متوجه شد که باید چه کاری انجام دهد.»

نمایش درمانی چطور افراد را درمان می کند؟

محامدی درباره نمایش درمانی توضیح داد: «همیشه یک شخصیت اصلی و یک فرد کمکی هستند که اصل ماجرا هستند و می خواهند حال یک نفر بهتر شود. در سایکودرام کمتر این اتفاق می افتد که همه حالشان بهتر شود، چون یک نفر هدف است. به عنوان مثال، من با پدرم مشکل ارتباطی دارم و اینجا من نقش خودم را بازی می کنم و فرد کمکی روبروی نمایش، پدرم است و بعد بازی اتفاق می افتد؛ یعنی چیزی که بوده، چیزی که من دلم می خواهد اتفاق بیفتد و آنچه را وجود دارد به نمایش می گذاریم. در سایکو درام از شیوه های مختلف مانند آینه و جابجایی نقش استفاده می کنند اما سیستم و برنامه ریزی دارد و در آغاز ارتباط اولیه ای با بیمار برقرار می شود تا بدانند مشکل او چیست. در دراماتراپی از گذشته به حال و از حال به آینده می رویم و اینکه می خواهیم چه بشود، بسیار اهمیت دارد. درمانگر مانند کارگردان تمام این مسائل را کنترل می کند.»

او در ادامه خاطرنشان کرد: «در دهه 60 و همزمان با جنگ ویتنام سایکو درام به تحولاتی رسید که نام آن درمان از طریق نمایش است. یک گروه درمانگر وجود دارد و در بازی های نمایشی که با گروه انجام می دهیم، متوجه می شویم چه کسی در چه بخشی مشکل دارد. برای این کار باید همزمان تئاتر و روانشناسی بدانیم و هیچ چیز نپرسیم و اجازه دهیم در بازی به تدریج این اتفاق بیفتد و اگر روانشناس در این روند متوجه شد که آن روشی که در نمایش به کار می برد، فایده ای ندارد، نمایش را متوقف می کند و به شیوه دیگری از طریق بداهه سازی جلو می رود.»

انسانها در نمایش درمانی از تمام بغضها و کینه هایشان تخلیه می شوند

محامدی ادامه داد: «گاهی بیمار می بیند چیزی که دوستش در گروه نمایشی نشان می دهد بسیار به وضعیت او شبیه اما خیلی بدتر است و به تدریج به این نتیجه می رسد که چندان وضع وخیمی ندارد و از خودش می پرسد که چرا افسرده است و از زندگی سیر شده است. معمولا 8 تا 15 آدم با یکدیگر کار می کنند و به تدریج متوجه حضور یکدیگر می شوند و به تدریج ارتباط عاطفی برقرار می کنند. اتفاق هایی که در چند جلسه می افتد باعث می شود که فرد طی چند جلسه از تمام بغض ها و کینه های خود تخلیه شوند.»

کاهش بیماری های درون توسط ارتباط با تئاتر
این کارگردان تئاتر با اشاره به گفتار ارسطو درباره نمایش درمانی توضیح داد: «ارسطو معتقد است نمایش پالایش دهنده روح است و تمام مراسم های سنتی ما مانند آیین زار و غیره نوعی تخلیه هیجانی است. معتقدم برگزاری جشنواره برای درام تراپی اشتباه است و نشان دادن مشکلات این افراد روی صحنه درست نیست. ما نمایش هایی داریم که اگر آن ها را ببینیم این پالایش درونمان اتفاق می افتد اما نمایش زندگی خصوصی این افراد روی صحنه نادرست است چون اسرار آن ها را فاش کردیم. ما سعی می کنیم حتی از ویدئو برای این افراد استفاده نکنیم. صحنه تئاتر محلی برای اعتماد این افراد است و باید بتوانند کارهایی را آنجا انجام دهد که هیچ جا نمی توانند اما زمانی که بخواهیم آن را به نمایش بگذاریم، درست نیست.»

محامدی در پایان گفت: «وقتی با تئاتر ارتباط برقرار می کنید بسیاری از بیماری های درون کاهش پیدا می کند.»

«چشم شب روشن» به تهیه کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا شنبه تا چهارشنبه هر شب ساعت 23 از شبکه چهار سیما روی آنتن می رود.

منبع: خبرآنلاین

10