سرزمین مادری به روایت فلیم‌های ایرانی
این فیلم‌ها بخشی از فرهنگ، آداب‌ورسوم هم‌وطنان را بازتاب داده‌اند.
یک گزارش درباره شاخص‌ترین فیلم‌هایی که داستان آن‌ها درجایی غیر از تهران می‌گذرد و قهرمانشان مردمان اقوام مختلف کشورمان هستند.
تصویر متعلق است به فیلم «در مسیر تند باد» ساخته مسعود جعفری جوزانی اینکه بخواهیم نسبتی میان سینما و اقلیم‌های مختلف کشورمان پیدا کنیم، نیاز به یک کار پژوهشی گسترده است. طبعاً در قالب یک گزارش، نمی‌توان به همه فیلم‌هایی که درباره مناطق مختلف کشورمان ساخته‌شده، پرداخت. شش منطقه از کشورمان را انتخاب کردیم تا ببینیم با شنیدن نام هرکدام، نام چه کارگردان یا فیلم‌های شاخصی به ذهن می‌رسد. طبعاً، اولویت با کارگردان‌هایی است که نسبت به دیگران، فیلم‌های بیشتری درباره یک منطقه خاص ساخته باشند. این فیلم‌ها بخشی از فرهنگ، آداب‌ورسوم هم‌وطنان را بازتاب داده‌اند.
خوزستان
استان خوزستان لوکشین فیلم‌های زیادی بوده است که بازتاب‌دهنده آداب، رسوم، فرهنگ و جغرافیای شهر‌های آن بوده. منظورمان فیلم‌های جنگی نیست و بلکه فیلم‌هایی که بر اساس فرهنگ فولکلور خوزستان ساخته‌شده‌اند. کارگردان‌های شاخصی، چون کیانوش عیاری، امیر نادری، سیروس مقدم، محسن امیریوسفی، سیف‌الله داد در این خطه رشد کرده‌اند. در این میان دو فیلم از نادری بیش از همه یادآور خوزستان است. دونده و سازدهنی امیر نادری که هر دو برای گروه سنی کودک و نوجوان ساخته‌شده‌اند، بازتابی از جغرافیا، فرهنگ و آداب مردم خوزستان است. نادری علاوه بر این سراغ لوکشین بوشهر هم رفته؛ خودش می‌گوید: «من تنگسیر را ساختم به دلیل اینکه کودکی‌ام در بوشهر گذشت و وقتی پدرم کوچک بود «زار محمد» را با تفنگ در کوچه دیده بود». دیگر فیلم شاخص، «عروس آتش» است که در ذهن علاقه‌مندان به سینما حک‌شده.
لرستان
اسم لرستان که می‌آید، نام مسعود جعفری جوزانی هم در ذهن نقش می‌بندد. او شاخص‌ترین فیلمساز خطه لرستان است که همواره دلبستگی خود را به آئین، فرهنگ و تاریخ این استان را نشان داده. ناصر غلامرضایی اگرچه به شهرت و موفقیت جعفری جوزانی نرسید، ولی کلی فیلم با محوریت استان لرستان ساخت. مسعود جعفری جوزانی فیلم‌های جاده‌های سرد، شیر سنگی، در مسیر تندباد، دل و دشنه و ایران برگر را در استان لرستان ساخته است. در این فیلم‌ها شاهد بخش‌هایی از آئین و رسوم مردمان این منطقه هستیم. در این میان ساخت ایران استثنا است و به‌طور کامل فرهنگ لر‌ها را شامل نمی‌شود. جعفری جوزانی، نقش‌های اصلی فیلم‌های خود را به بازیگران حرفه‌ای سپرده و از آن‌ها خواسته با گویش لری حرف بزنند. شیوه او برخلاف غلامرضایی است که در فیلم‌هایی، چون خون بس و عروس رومشکان بازیگر بومی استفاده کرده.
کردستان
شاخص‌ترین فیلمساز کرد، بهمن قبادی است. جمیل رستمی هم درباره کرد‌ها فیلمی به نام مرثیه برف ساخته، ولی موفقیت قبادی را تکرار نکرده. با چه فیلم‌هایی آن را به یاد می‌آوریم: درباره منطقه کردستان فیلم زیاد ساخته‌شده، اما ساخته‌های قبادی بیشتر دیده‌شده‌اند او در آواز‌های سرزمین مادری‌ام و نیوه مانگ به مردمان این منطقه پرداخته و در دو دیگر فیلم مشکلات را پیش روی مخاطب قرار داده. در فیلم زمانی برای مستی اسب‌ها به‌وضوح سختی‌های آن‌ها نشان داده می‌شود... لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند نیز روی مصائب مردم کرد دست گذاشته است.
آذربایجان
از منطقه آذربایجان کارگردان‌های نامدار زیادی پا به عرصه فیلمسازی گذاشته‌اند. بااین‌حال وقتی نام فیلم‌های بومی می‌آید، اسم یدالله صمدی هم پشت آن قرار می‌گیرد. زنده‌یاد صمدی ازجمله کارگردان‌هایی است که فیلم‌های زیادی درباره خطه آذربایجان ساخته. در فیلم‌های او فرهنگ، سنت‌ها و حتی تاریخ آذری‌ها بازتاب دارد. شاخص‌ترین فیلم او دمرل است که آن را سال ۷۲ ساخت. داستان فیلم برگرفته از داستان «دلی دومرول» در کتاب دده قورقود، کتاب ادبیات مشترک ملل ترک‌تبار آذربایجانی، ترکمن، ترکیه و... است. دومرول جوان زورمندی است که پس از هماوردی با پهلوانان بسیار به‌عنوان پهلوان پهلوانان برگزیده می‌شود. سارای (۱۳۷۶) ساوالان (۱۳۶۸) و کمدی اتوبوس (۱۳۶۴) دیگر فیلم‌هایی است که یدالله صمدی آن‌ها را در منطقه آذربایجان کارگردانی کرده.
شمال
شمال کشورمان (گیلان و مازندران) لوکیشن فیلم‌های زیادی بوده است. بااین‌حال معدودی از آن‌ها درباره مردمان این خطه و فرهنگ آن‌ها است. خسرو معصومی شاخص‌ترین فیلمسازی است که چند فیلم درباره فرهنگ و دغدغه‌های این خطه ساخته. فریدون حسن‌پور نیز چنین کرده، ولی ساخته‌هایش کیفیت لازم را ندارند. معصومی سه‌گانه معروفی دارد که شامل رسم عاشق‌کشی فیلم‌های رسم عاشق‌کشی، باد در علفزار می‌پیچد و خرس است. این سه فیلم محور اصلی‌شان معضل قاچاق چوب و قطع درختان است. کارگردان برای روایت این قصه‌ها به مردم نزدیک شده و بخشی از دغدغه‌ها، فرهنگ‌ها، نیاز‌ها و نیز تاریخ منطقه را تصویر کرده است. همه فیلم‌های فریدون حسن‌پور در شمال می‌گذرد که شاخص‌ترین آن‌ها وقتی همه خواب بودند، است.
بوشهر
در سال‌های اخیر، احسان عبدی پور شاخصه هنری بوشهر شده است. فیلم‌های او در این شهر می‌گذرد، بازیگرانش غالباً بومی هستند، سوژه‌ها به‌طور مستقیم از دل این شهر بیرون آمده و ... عبدی پور از زمانی که تله‌فیلم افسانه ۹۸ را ساخت، دلبستگی خود به شهرش را نشان داد. این دغدغه در همسنگار ادامه یافت و در تنهای تنهای تنها به اوج رسید. پاپ دیگر فیلمی است که فرهنگ مردمان بوشهر را در برمی‌گیرد. فیلم‌های عبدی پور، گویی مستندی از شهر بوشهر هستند؛ به‌وضوح دغدغه‌های مردم، آیین‌ها و مناسکشان را در آن‌ها می‌توان دید. فیلم‌های این کارگردان مثل خود مردم بوشهر صاف و زلال است و به‌راحتی می‌توان با آن‌ها ارتباط برقرار کرد.
منبع: باشگاه خبرنگاران
1981
