«پتروشیمی الوند» چالش سلامت و صنعت/ مخاطره زیست محیطی بیخ گوش اراک

در سال‌های اخیر استقرار صنایع مرتبط با پتروشیمی را در اقصی نقاط کشور شاهد بودیم و محصولات حاصل از این صنایع نقش مؤثری در زندگی مردم دارند. این صنایع انواع مختلفی از آلاینده‌ها به‌صورت گاز، ذرات، لجن و پساب مایع در محیط‌زیست منتشر می‌کنند که ممکن است اثرات سو، جبران‌ناپذیری بر اکوسیستم، محیط‌زیست و سلامت انسان داشته باشند.

منطقه شازند باوجود سه صنعت بزرگ آلاینده یکی از حساس‌ترین مناطق استان مرکزی است که تبعات آن نه‌تنها دامن‌گیر شهرستان شازند شده است بلکه بر آب‌وهوای اراک نیز تأثیر انکارناپذیری داشته و دارد. عوارض جانبی این صنایع آلاینده بر انسان و اکوسیستم همواره یکی از نگرانی‌های مردم، مسئولان و افراد شاغل در این منطقه بوده است.

چندی پیش تأکید استاندار مرکزی مبنی بر راه‌اندازی پتروشیمی الوند در شهر شازند و اخذ مصوبه هیئت دولت پای چهارمین صنعت آلاینده را هم به دشت شازند باز کرد و به نگرانی مردم این منطقه افزود. از طرفی واکنش‌های بسیاری از سوی فعالان زیست‌محیطی و کارشناسان این حوزه را به همراه داشت.

عدم ارزیابی زیست محیطی برای احداث پتروشیمی الوند

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک اظهار کرد: برای استقرار پتروشیمی الوند در دشت شازند که یک پروژه ملی محسوب می‌شود پیش از احداث باید ارزیابی زیست‌محیطی انجام می‌گرفت حال این پرسش مطرح است که آیا این ارزیابی انجام‌شده است؟ چرا در اختیار دانشگاه‌ها و سمن‌ها قرار نگرفته است؟

حمیدرضا مهاجرانی افزود: بر اساس شواهد موجود داده‌های لازم برای ارزیابی زیست‌محیطی این پروژه ارائه نشده یا وجود نداشته است. از طرفی خودارزیابی به معنای این نیست که اگر انجام شد تمامی کارها درست انجام‌شده و ممکن است ارزیابی زیست‌محیطی توسط ارگان یا مجموعه‌ای انجام‌شده که به لحاظ علمی با اشتباهاتی همراه باشد.

وی عنوان کرد: پی بردن به‌درستی مطالعات علمی انجام‌شده پیش از احداث پتروشیمی الوند مستلزم تحقیقات مستقل برای راستی آزمایی است. بر اساس تحقیقات یکی اساتید دانشگاه اراک با احداث این مجتمع مشکل استفاده از آب‌های زیرزمینی و محدودیت‌های مصرف آب منطقه بسیار جدی است، در شرایطی که اکنون باوجود احداث پتروشیمی و پالایشگاه مشکلات بسیاری در بخش‌های کشاورزی و آب‌های زیرزمینی در دشت شازند به وجود آمده است، با تأسیس پتروشیمی الوند می‌تواند مشکلات تشدید شود.

مفر قانونی و دور زدن قانون

این فعال محیط زیستی گفت: اگر یک مفر قانونی وجود دارد نباید از آن‌سو استفاده کرد و این دور زدن قانون توسط قانون به‌حساب می‌آید، هنگامی‌که یک ارگان دولتی داخل استان یعنی اداره کل محیط‌زیست با صراحت اعلام کرده که نباید پتروشیمی در یک شعاع احداث شود، استاندار و معاونین وی این پرونده را به هیئت دولت ارسال کرده تا راهکار قانونی را بیابند و مصوبه تأسیس پتروشیمی الوند را اخذ کنند و این اقدام درست نیست، وقتی ارگان‌های قانونی در استان وجود دارد نباید آن‌ها را دور زد.

مهاجرانی افزود: بیشترین بدنه کارشناسی مربوط به اداره کل محیط‌زیست است زیرا هنگامی‌که تشخیص می‌دهد، خطرات زیست‌محیطی تأسیس پتروشیمی بالا است و منطقه شازند کشش و تحمل تأسیس صنعت دیگری را ندارد، همه باید بپذیرند و اینکه به‌زور بتوان از مفر قانونی استفاده کرد، سو استفاده از قانون است.

وی عنوان کرد: اگر مسئولان استان در راستای تأسیس پتروشیمی الوند صادقانه عمل می‌کردند و از سمن‌های زیست‌محیطی و اساتید دعوت به عمل می‌آوردند، به‌طور حتم با دلایل منطقی و علمی از این تصمیم جلوگیری می‌شد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک عنوان کرد: یکی از مسئولان استانداری عنوان کرده بود اگر مخالفتی نسبت به احداث پتروشیمی الوند وجود داشت باید قبل‌تر مطرح می‌شد، در پاسخ به این مطلب باید گفت اگر کاری اشتباه و غیرعاقلانه است بنا به ضرب‌المثل معروف هر زمان جلوی ضرر را بگیری منفعت است، در هر مقطعی می‌توان جلوی آن را گرفت و آیا استانداری در آن مقطع اساتید دانشگاه و سمن‌ها و کارشناسان را در جریان این موضوع گذاشته بود که عنوان کرده باید به‌موقع مخالفت خود را اعلام می‌کردند.

مهاجرانی گفت: به همین سادگی اجازه نخواهیم داد، اقدامات ساخت پتروشیمی الوند آغاز شود و اگر اقدام به ساخت انجام شود و ضررهای محیط زیستی به همراه داشته باشد در هر مرحله هزینه‌های آن برای سازندگانش بالا خواهد بود.

وی گفت: ارزیابی پیش از احداث این پروژه انجام‌نشده و باید ارزیابی حین احداث و بهره‌برداری انجام شود تا از بروز خطرات بعدی جلوگیری کند.

احداث پتروشیمی الوند در شازند خارج از توان محیط زیستی این منطقه است

رئیس شبکه مردم‌نهاد زیست‌محیطی استان مرکزی اظهار کرد: متأسفانه در بحث راه‌اندازی پتروشیمی الوند دو حرمت شکسته شد؛ اول اینکه یک واحد صنعتی که ماهیت آلایندگی دارد و حتی اگر الزامات و پروتکل‌های محیط زیستی استاندارد خود را رعایت کند و سیستم آلودگی آن به‌خوبی کار کند همچنان مقدار مشخصی از آلودگی را به هوا و محیط اطراف وارد می‌سازد.

سیاوش آقاخانی گفت: همچنین ساخت این پتروشیمی با حجم زیاد آب مصرفی همراه است که از منابع شکننده دشت شازند استفاده می‌کند و در فرآیند تولید محصولات پترو پالایشی با مواد زائد و پساب‌های نفتی همراه است که موجب ورود آلودگی به دشت شازند خواهد شد بنابراین استقرار چنین صنعتی به‌عنوان صنایع آلاینده در دشت شازند که سه صنعت بزرگ مانند نیروگاه، پتروشیمی و پالایشگاه در آن قرارگرفته است، خارج از توان زیست‌محیطی این دشت است.

وی عنوان کرد: باد قالبی که از سمت جنوب غربی به سمت اراک می‌وزد و قرار گرفتن این چهار صنعت آلاینده در کنار شهرک‌های صنعتی شازند موجب می‌شود که تمامی آلودگی تولیدشده از طریق دالان بادی به سمت اراک روانه شود و بر اساس نتایج آزمایش‌های مرکز پایش آلودگی هوای اراک تأثیرات مستقیم این آلودگی بر شهر اراک کاملاً مشهود است.

استقرار پتروشیمی الوند توجیه زیست محیطی ندارد

این فعال محیط‌زیست ادامه داد: استقرار پتروشیمی الوند در دشت شازند به‌هیچ‌عنوان توجیه زیست‌محیطی ندارد حتی اگر پروتکل‌های زیست‌محیطی را رعایت کند زیرا این صنعت سلامت بیش از ۵۵۰ هزار نفر از مردم شهرهای اراک و شازند را در بلندمدت با چالش‌های بسیاری مواجه می‌کند.

حرمت طرح جامع آلودگی هوا شکسته شد

آقاخانی بیان کرد: متأسفانه به درخواست استانداری مرکزی و با تصویب هیئت‌وزیران حرمت طرح جامع کاهش آلودگی شکسته شد و ممنوعیت استقرار صنایع آلاینده در شعاع ۳۰ کیلومتری شهر اراک و پنج کیلومتری شهر شازند توسط متولی اصلی حفظ این حرمت یعنی رئیس کارگروه کاهش آلودگی هوا (استانداری مرکزی) شکسته شد و این مهم موجب می‌شود که دیگر صنایع نیز به دنبال مصوبه هیئت‌وزیران باشند و نگرانی بیشتری از این ناحیه احساس می‌شود زیرا این امکان وجود دارد تا منافع محدود و زودگذر اقتصادی یک واحد صنعتی بر منافع نیم میلیون جمعیت مردم شازند ترجیح داده شود و این تصمیم پیامدهای نامطلوبی ایجاد خواهد کرد.

یک فعال محیط‌زیست اظهار کرد: از ترکیب صنایع و تجمیع صنایع و قرارگیری آن‌ها در یک نقطه در سنوات گذشته متحمل آسیب‌های بسیاری شدیم.

اخوان افزود: برای صنایع جدید انتظار می‌رفت اصول جانمایی و محیط زیستی در یک ناحیه و توسعه متوازن مدنظر قرار گیرد که موردتوجه قرار نگرفت و اخیراً هیئت دولت بنا به درخواست مسئولان استانی مجوز احداث پتروشیمی در منطقه شازند را صادر کرد، منطقه‌ای که سه صنعت دیگر به آلودگی هوا و سفره‌های آب زیرزمینی آن دامن می‌زنند.

وی گفت: موافقت هیئت دولت با این پروژه یعنی نه از گذشته درس گرفته می‌شود و نه مطابق اصل ۴۸ و ۵۰ قانون اساسی و سیاست‌های آمایش سرزمین ابلاغی سال ۹۰ عمل شده است و نشان می‌دهد ازنظر زیست‌محیطی آینده روشنی وجود ندارد مگر تغییر مسیری صورت پذیرد و به خواسته‌های محیط زیستی احترام قائل شویم.

با توجه به این مسائل این نکات مطرح می‌شود که امروزه باید اثرات زیست‌محیطی و احتمال بروز آلایندگی که در صنایع وجود دارد، قبل از احداث ارزیابی شود و به این سوال پاسخ داده شود که آیا احداث واحدهای صنعتی در مکان موردنظر، صحیح است یا خیر؟ سپس با رعایت اصول زیست‌محیطی اقدام به احداث مجتمع صنعتی در محل مناسب شده و در ساخت مجتمع، تمامی شرایط برای عواملی نظیر پساب‌ها، دفع مواد زائد و غیره پیش‌بینی شود.

بر اساس صحبت‌های مطرح‌شده، کارشناسان بر این عقیده‌اند که درزمینهٔ استقرار صنایع پتروشیمی تاکنون هیچ تدبیری وجود نداشته و در احداث این صنایع از الگوی مشخص زیست‌محیطی تبعیت نشده است. سازمان محیط‌زیست نیز از ابتدا به‌صورت منظم بر جانمایی و فعالیت این تأسیسات نظارت دقیقی اعمال نکرده است، مسئله‌ای که همچنان در مورد سه صنعت بزرگ در شهر شازند با آن مواجه هستیم و به نظر می‌رسد به‌رغم برخی توصیه‌ها در مورد کاهش آثار زیست‌محیطی، نمی‌توان کار مؤثری انجام داد.

باید به این نکته نیز توجه کرد درزمینهٔ کنترل آلایندگی‌های زیست‌محیطی، توانایی به دست آوردن اطلاعات و آمار دقیق نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. واحدهای پتروشیمی به دلیل پیچیدگی و گستردگی مواد مصرفی، واسطه و تولیدی و تنوع سیستم‌های کنترلی به کار گرفته‌شده، ازلحاظ بررسی‌های زیست‌محیطی شرایط سخت‌تری را نسبت به صنایع دیگر دارند.

بنابراین بررسی آلایندگی آن‌ها، نیازمند توان کارشناسی بالا و کسب اطلاعات دقیق است. چنانچه اطلاعات دقیق از میزان، نوع آلودگی‌ها و نحوه انتشار مواد آلاینده در دست نباشد، مشکلات موجود به‌درستی شناخته‌نشده و روش‌های درمانی نیز تأثیر چندانی نخواهند داشت.

لزوم ملاحظات زیست محیطی در تولید محصولات پترو پالایشی

عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی اراک اظهار کرد: با توجه به بالا رفتن ارزش محصولات پترو پالایشی، تعدادی از پالایشگاه‌ها به سمت مواد پتروشیمی سوق پیدا کردند و به‌تبع در استان مرکزی نیز توجه به این مهم وجود دارد زیرا قیمت نفت خام کاهش پیداکرده و مواد پتروشیمی در داخل و خارج با قیمت و ارزش‌افزوده بالایی همراه است.

محمد گهری بیان کرد: اگر ملاحظه زیست‌محیطی در تولید محصولات پترو پالایشی در پالایشگاه‌ها موردتوجه قرار گیرد و مشکلات آن کمتر باشد به‌طوری‌که از نسل چهارم پترو پالایشگاه استفاده کنند، ضرر آن اندک خواهد بود.

وی عنوان کرد: محصولات پترو پالایشی نسل چهارم ازلحاظ حجم کوچک‌تر و از تکنولوژی هوشمند برخوردار هستند، هر احتراق و واکنشی که در آن انجام می‌شود، مورد پایش قرار می‌گیرد و راکتورها دارای یک تکنولوژی هوشمند هستند.

این پتروشیمی بر اساس تمام فرآیندهای قانونی شکل‌گرفته است و تنها به دلیل قرار گرفتن در شعاع ۳۰ کیلومتری اراک مجوز محیط‌زیست را در اختیار نداشت وی عنوان کرد: در کشورهای دیگر تولید محصولات پترو پالایشی در حال انجام است و باید این دانش در کشور بومی‌سازی شود.

استاندار مرکزی ۲۰ مهرماه در جلسه کارگروه کاهش آلودگی هوای اراک در خصوص پروژه پتروشیمی الوند عنوان کرده بود: این پتروشیمی بر اساس تمام فرآیندهای قانونی شکل‌گرفته است و تنها به دلیل قرار گرفتن در شعاع ۳۰ کیلومتری اراک مجوز محیط‌زیست را در اختیار نداشت ولی تمامی فرآیند تولید توسط محیط‌زیست دارای تأیید است.

آقازاده گفت: به درخواست استان از هیئت دولت و با طی شدن پروسه‌های پیچیده، درنهایت هیئت دولت با احداث این پتروشیمی که فعالیتش به‌عنوان یک تولیدکننده محصولات موردنیاز کشور میلیون‌ها دلار صرفه‌جویی ارزی خواهد داشت موافقت کرد، همچنین این واحد صنعتی می‌تواند در عرصه صادرات ورود کند به همین دلیل باید از این صنعت حمایت شود. ازنظر زیست‌محیطی فرآیندهای قانونی طی شده و نگرانی وجود ندارد.

پیوست‌های زیست محیطی احداث پتروشیمی الوند نیازمند بررسی است

به نظر نماینده مردم شازند احداث و راه‌اندازی «پتروشیمی الوند» در شازند، استان مرکزی را با چالش روبرو خواهد کرد. محمود احمدی بی‌غش گفت: پیوست‌های زیست‌محیطی در احداث پتروشیمی نیازمند بررسی است. از احداث صنایع آلاینده در استان مرکزی باید جلوگیری شود.

وی ادامه داد: بر اساس نظریه سازمان حفاظت محیط‌زیست و اسناد موجود آلاینده بودن پتروشیمی الوند پس از راه‌اندازی تأییدشده است.

احمدی بی‌غش اضافه کرد: مجمع نمایندگان استان نیز با استدلال نامه‌ای به وزیر نفت ارسال کردند که این استان دیگر جایی برای نفس کشیدن ندارد و تأکید کردند این مجموعه در استان مرکزی احداث نشود.

سازمان محیط زیست در سال ۹۵ با درخواست احداث پتروشیمی الوند مخالفت کرد

رضا میرزایی، مدیرکل محیط‌زیست استان ۱۳ مهرماه در جمع خبرنگاران با بیان اینکه تخطی در صدور مجوز پتروشیمی الوند در حوزه محیط‌زیست صورت نگرفته است افزود: قانون‌گذار این اجازه را به هیئت‌وزیران داده است و پشتیبان کننده این واحد هم پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند است و محصول دیگری نمی‌تواند داشته باشد.

وی با بیان اینکه شرکت پترو صنعت پیشتاز در سال ۹۵ و قبل از اعلام مصوبه کارگروه کاهش آلودگی هوا، مجوز فعالیت دریافت کرده بود یادآور شد: در کنار این شرکت پتروشیمی الوند هم برای مجوز اقدام کرد که به محدودیت استقرار در شعاع ۳۰ کیلومتری برخورد کرد.

وی افزود: هیئت‌وزیران مصوبه‌ای در این زمینه دارد که بر مبنای آن استقرار صنایع آلاینده و صنایعی که کد رده بالای سه دارند، در داخل شعاع ۳۰ کیلومتری اراک ممنوع شده است اما در آن ذکرشده مگر صنعتی که با مجوز موردی از هیئت‌وزیران ایجاد شود.

میرزایی ادامه داد: در مصوبه هیئت‌وزیران آمده است، استقرار صنایع در رده‌های بالای سه امکان‌پذیر نیست مگر در شهرک‌های صنعتی که محل پتروشیمی الوند در داخل شعاع ۳۰ کیلومتری است.

وی با بیان اینکه محیط‌زیست در سال ۹۵ با این درخواست مخالفت کرد اما با پیگیری‌های مختلف سرمایه‌گذار، مجوز این شرکت به تولید تک‌محصولی با ترکیبات پلی‌پروپیلن تغییریافته است گفت: پتروشیمی شازند ۱۵۰ محصول و پتروشیمی الوند تنها یک محصول دارد و مجوز آن پس از درخواست استاندار مرکزی از هیئت‌وزیران، به‌صورت موردی داده‌شده و قانونی است.

میرزایی با بیان اینکه تولید محصول پتروشیمی الوند در رده هفت یا هشت زیست‌محیطی نیست و در رده چهار ضوابط زیست‌محیطی قرار دارد یادآور شد: در برخی از شهرک‌های صنعتی استان مرکزی که از سنوات قبل در شعاع ۳۰ کیلومتری ایجادشده، محصول رده چهار، پنج، شش و هفت تولید می‌شود.

حال باوجود نظرات مختلف نسبت به احداث یک صنعت پتروشیمی در شازند و اثرات آلایندگی و خطرات مربوط به آن برای مردم این منطقه باید سازوکار اساسی توسط اداره کل محیط ‌زیست پیش از هر تصمیمی تعیین و یک‌بار برای همیشه این مسئله برطرف شود و همه مسئولان استان به اجرای آن پایبند باشند نه اینکه از هر طریقی به دنبال مصوبه و راهکاری باشند که سوءاستفاده از قانون تلقی می‌شود.

منبع: مهر

70