کاهش خطر انقراض گورخر ایرانی با حفاظت و تکثیر در سایت ابرکوه

سایت تکثیر و پرورش گورخر ایرانی در منطقه پنج انگشت ابرکوه، سومین سایت تکثیر و پرورش گورخر ایرانی در استان یزد است که در سال ۱۳۸۹ در بخش بهمن این شهرستان و در نزدیکی روستای هارونی در نزدیکی کوه پنج انگشت با مساحت حدود ۲۰۰ هکتار ایجاد شده و با انتقال چهار فرد گورخر مولد از مرکز تکثیر و پرورش گوراب شهرستان مهریز فعالیت این سایت آغاز شد.

در سال های اخیر با توجه به اقداماتی که از سوی سازمان حفاظت محیط زیست برای مدیریت جمعیت گونه گورخر ایرانی صورت گرفته، جمعیت این گونه در سایت ابرکوه رشد نسبی مطلوبی داشته است.

سایت تکثیر گورخر ایرانی در منطقه پنج انگشت در ۶۰ کیلومتری جاده ابرکوه - مروست شهرستان خاتم و در کنار جاده‌های تاریخی ادویه و شاخه‌ای از جاده ابریشم قرار دارد که بخشی از مسیر راه شاهی تاریخی، کوه کلات، شاخه‌ای از جاده ابریشم، دخمه‌های تاریخی معروف به دخمه شاه وار، قلعه هارونی و آثار تاریخی متعدد دیگری واقع شده است.

وجود فسیل‌ها و سنگواره‌ در کوه پنج ‌انگشت ابرکوه اهمیت این کوره را از نظر تاریخ طبیعی نشان می دهد که در بین ۲ منطقه نمکزار و کوهستانی قرار دارد و بخش شمالی آن درگذشته نه‌ چندان دور باتلاقی و نمکزار طبیعی بود و بخش جنوبی آن کوه‌های زنجیر مانند زاگرس قرار دارد یکی از این گذرگاه‌ها که در نزدیک منطقه پنج‌ انگشتی قرار دارد با نام «تنگه پوزه سیاه» بارها در شاهنامه فردوسی از آن نام‌ برده شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان یزد نیز در این زمینه گفت: با توجه به سیاست های سازمان در راستای مدیریت جمعیت سایت های تکثیر و پرورش گورخر، در سال ۱۳۹۸ تعداد ۱۵ فرد گورخر از این سایت به پارک ملی سیاهکوه منتقل و پس از مدتی در زیستگاه طبیعی این گونه رها سازی شد و همچنین در سال جاری نیز ۹ فرد گورخر دیگر نیز از این سایت به سایت تکثیر و پرورش گوراب مهریز انتقال داده شد.

نیره پورملائی ادامه داد: هم اکنون این سایت با وجود پنج فرد گورخر در وضعیت مطلوبی قرار دارد و در نظر است تا در آینده و پس از فراهم شدن شرایط، پروژه رهاسازی و معرفی مجدد جمعیت این گونه در زیستگاه های شهرستان ابرکوه انجام شود.

وی با بیان اینکه معرفی مجدد گورخر به زیستگاه های شمالی استان، نقطه عطفی در کارنامه حفاظت محیط زیست استان است، افزود: معرفی مجدد عبارت است از تلاش برای احیای یک گونه در منطقه ای که سابقه حضور داشته اما به هر دلیل اینک در آن منطقه منقرض شده است.

پورملائی اضافه کرد: این اقدام مدیریتی و حفاظتی، بسیار پیچیده است و نیاز به مطالعه قبل از معرفی، اقدامات ویژه در زمان معرفی و فرایندی طولانی و شبانه روزی پس از معرفی مجدد را دارد.

وی ادامه داد: بر همین اساس و باتوجه به اینکه دشت های پارک ملی سیاهکوه شهرستان اردکان در گذشته ای نه چندان دور، میزبان گله های گورخر بوده، تلاش شد تا این گونه، مجدداً در زیستگاه های تاریخی خود در منطقه رهاسازی شود.

پورملائی اظهار کرد: در آذر ماه سال ۱۳۹۸ تعداد ۱۱ فرد گورخر و در مرحله دوم چهار فرد گورخر دیگر از سایت تکثیر و پرورش پنج انگشت شهرستان ابرکوه زنده گیری و در سلامت کامل به پارک ملی سیاه کوه در شهرستان اردکان منتقل شد.

وی خاطر نشان کرد: در این فرایند ابتدا گورخرها در محوطه قرنطینه به منظور آرام سازی و سازش پذیری، مدت کوتاهی نگهداری و سپس رها سازی به طبیعت منطقه در ۲ مرحله صورت گرفت که موفقیت چنین تلاش هایی نیازمند پایش گسترده جمعیت پس از رهاسازی و در نهایت پیوند خوردن گونه به طبیعت، زادآوری طبیعی و پایدار شدن جمعیت است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست یزد ادامه داد: پروژه‌های انتقال و جابه جایی حیات وحش با مخاطرات بالایی در جریان زنده گیری، حمل و رهاسازی مواجه می شود اما دانش، ابزار و تجربه کافی در این زمینه در استان یزد وجود دارد و تا کنون شاهد هیچ گونه تلفاتی حین انتقال گونه ها رخ نداده است.

پور ملائی اضافه کرد: برای نخستین بار، معرفی مجدد گورخر به زیستگاه های شمالی این گونه در استان یزد با موفقیت کامل انجام شد و با گذشت یک سال، نتایج پایش ها در خصوص روند سازگاری و گسترش زیستگاه رضایت بخش بوده است.

زیست ۴۰ گونه جانوری در منطقه پنج انگشت ابرکوه

رییس اداره حفاظت محیط زیست ابرکوه هم با بیان اینکه منطقه پنج انگشت از ظرفیت خوبی برای نگهداری و پرورش گونه های بومی جانوری برخوردار است، گفت: با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه و تامین منبع غذایی، گورخرها هر سال قادر به زادآوری هستند.

حسن تیموری افزود: این شهرستان در گذشته یکی از زیستگاه های مهم حیات وحش استان یزد بوده و تا اواخر دهه ۴۰، گونه های جانوری گورخر، آهو و جبیر در آن می زیسته و حتی در گزارش اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت کویر از ابرکوه به عنوان یکی از زیستگاه های خوب پرورش گورخر یاد شده است.

وی، اظهار کرد: هم اکنون در منطقه پنج انگشت و در سایت تکثیر و نگهداری این شهرستان، جمعیت گونه جانوری گورخر ایرانی در معرض انقراض به ۱۴ فرد افزایش یافته است.

شهرستان ابرکوه ۵۵ هزار هکتار عرصه‌های حفاظت شده دارد که کوه‌های عیش، اعلا و کفه تاقستان از جمله مناطق شکار ممنوع است.

سرو ۴۵۰۰ ساله و سایت تکثیر و پرورش گورخر ایرانی تحت حفاظت و نظارت محیط بانان اداره محیط زیست قرار دارد و تاقستان شهرستان ابرکوه از جمله مناطق شکار ممنوع دارای گونه‌های ارزشمندی شامل قوچ، میش، کل، بز، آهو و جبیر و دیگر گونه های جانوری بومی استان است.

مرکز شهرستان ۵۵ هزار نفری ابرکوه در ۱۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر یزد قرار دارد.

منبع: ایرنا

68