موسیقی چه اثری بر سلامت بدنی و مغزی ما دارد؟ علم در این باره چه می گوید؟

امروزه موسیقی را بیشتر ابزاری برای تجربه لذت صوتی و شنوایی به شمار می‌آورند. این در حالی است که در گذشته این مفهوم یک منبع قدرت ویژه بوده است.

استادان بزرگی از هند باستان، چین، یونان و رم از این منبع قدرتمند برای بهبود وضعیت سلامتی انسان بهره می‌برده اند. این در حالی است که فیلسوف های سرشناسی همچون افلاطون، سیسرون و سنکای جوان، برخی از انواع موسیقی را در دسته "مضر و آسیب رسان" طبقه بندی کرده بودند. شماری دیگر از جمله ارسطو، دموکریت، جالینوس، فیثاغورس و کنفوسیوس نیز این دیدگاه را تایید کردند و موسیقی را شامل دو طیف اثر مثبت و منفی بر سلامت انسان دانستند.

پزشکان چینی و هندی معتقد هستند که سلامتی و بیماری به ترتیب همان هارمونی و عدم هارمونی (هماهنگی) است. بدین ترتیب برخی از انواع خاص موسیقی می توانند روی یک بیماری مشخص (یا همان عدم هارمونی) تاثیرگذار باشند. این تاثیر در افراد مختلف، کاملا متفاوت خواهد بود و نمی توان انتظار نتیجه ای یکسان را داشت. سیستم چینی عواملی مانند سرعت، عمق، قدرت، ریتم، نظم و جنس هر موسیقی را از فاکتورهای اصلی اثرگذاری آن به حساب می آورد. این کیفیت ها در ارتباط مستقیم با ذهن و عواطف بشری هستند و می توانند تغییرات مهمی را در فیزیک بدن، گوارش و همچنین سیستم عصبی رقم بزنند.

تأثیر موسیقی بر مغز

موسیقی تمام بخش‌های مغزی و سلول‌های آن را درگیر می‌کند. این اصوات هماهنگ می توانند در بهبود حافظه، تمرکز، ارتباط موثرتر اندام های بدن از نظر فیزیکی و همچنین رشد ذهنی نقش قابل توجهی داشته باشند.
جالب است بدانید که موسیقی کلاسیک می تواند منتج به احیاء سلول های مغز شود.

تاثیر موسیقی بر جراحی قلب

بیماران تحت عمل جراحی قلب در صورت گوش دادن به موسیقی قبل و بعد از شروع عمل، با سرعت بیشتری وارد فاز بهبود خواهند شد. محققان دانشگاه توکیو (از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مراکز آموزش عالی ژاپن) به منظور بررسی تاثیر انواع متفاوت موسیقی بر روند بهبود پس از عمل قلب، گروهی از موش‌های نر را جراحی کردند. موش ها در معرض موسیقی وردی (آهنگساز ایتالیایی)، قطعات موتسارت و ترانه های سولیست (تک خوان) ایرلندی به نام انیا قرار گرفتند. دو گروه اول در مقایسه با گروه سوم و یا وضعیت عدم پخش موسیقی، 20 روز بیشتر عمر کردند. لازم به ذکر است که سیستم ایمنی گروه کنترل، عضو خارجی را به طور کلی پس زد.

بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که موسیقی تنها صوتی منشا گرفته از ادوات مرتبط نیست. مطالعات کنونی نیز فرضیه‌های عنوان شده توسط فیلسوف های دوران کهن را قاطعانه تایید می‌کنند.

تاثیر موسیقی بر تولیدات حیوانی

یک کشاورز بریتانیایی پس از پخش مداوم موسیقی برای مرغ های خود با اتفاق عجیبی رو به رو شد. آنها به جای روند معمول 4 تخم مرغ در هفته، 8 تخم مرغ تولید می کردند. بدین ترتیب مشاهده شد که موسیقی می تواند بر ارتقا سطح آرامش پرندگان و به تبع افزایش بازده تولید تخم مرغ مستقیما اثرگذار باشد. حتی تولید شیر گاوها نیز پس از مواجهه با پخش موسیقی افزایش قابل توجهی می یابد. محققان دانشگاه لستر گونه خاصی از گاوهای شیری را در معرض انواع متفاوت موسیقی برای 12 ساعت در روز به مدت 60 روز قرار دادند. موسیقی های آرام مانند سمفونی پاستورال یا چوپانی بتهوون، نرخ تولید شیر را تا 3 درصد افزایش داد.

تاثیر موسیقی بر سطح کورتیزول

تمرینات شدید ورزشی به همراه موسیقی‌های تند، می تواند به سرعت سطح هورمون های استرس مانند کورتیزول خون را افزایش دهند. این در حالی است که موسیقی آهسته، آرام و غالبا کلاسیک، تاثیری کاملا برعکس خواهد داشت.

با همین روش می توان سطح کورتیزول خون بیمارانی که باید به زودی تحت عمل جراحی قرار بگیرند را کاهش داد. موسیقی آرام می‌تواند این هورمون را تا 50 درصد کاهش دهد و به بیمار برای گذر از استرس ناشی از جراحی کمک قابل توجهی کند. البته افزایش آزادسازی کورتیزول به دنبال پخش موسیقی های بلند و القا کننده هیجان، برای دسته خاصی از افراد مانند ورزشکاران بسیار هم مفید خواهد بود. اما این مواجهه باید مقطعی باشد و به مدتی طولانی ادامه نیابد. برای مثال به نظر می رسد که قرار گیری طولانی مدت در معرض انواع مخصوصی از موسیقی مانند راک و یا متال، سطح کورتیزول را همانند قهوه به صورت اعتیاد آوری بالا نگه خواهد داشت.

تاثیر موسیقی بر سیستم ایمنی بدن

برخی از انواع موسیقی که پیش تر آن ها را در دسته موسیقی های مفید طبقه بندی کردیم، می توانند منتج به افزایش ترشح هورمون ها و واسطه های شیمیایی موثر بر تقویت سیستم ایمنی بدن انسان شوند. گفتیم که موسیقی قادر به کاهش سطح هورمون های استرس مانند کورتیزول است. همین هورمون در صورت ترشح نا به جا و بیشتر از مقادیر کنترل شده مورد نیاز بدن، می تواند منجر به تضعیف سیستم ایمنی شود. بدین ترتیب می توان گفت که موسیقی در کاهش ریسک ابتلا به بیماری های عصبی و صدها اختلال دیگر نقش مهمی دارد.

موسیقی راک و تخریب دندریت‌ها

دندریت‌ها زائده‌هایی شاخه ای شکل هستند که به سلول های عصبی اتصال می یابند و موظف اند پیام های عصبی را انتقال دهند. محرک های متفاوت مانند سبک زندگی، استرس و محیط می توانند الگوی شاخه ای دندریت ها دست خوش تغییر کنند. رشد این زوائد و ایجاد انشعابات به گونه ای اصولی، برای عملکرد صحیح سیستم عصبی حیاتی خواهد بود. برعکس، نقص در توسعه دندریت ها، منجر به بروز اختلالات شدید عصبی از جمله عقب ماندگی ذهنی می شود.

به منظور بررسی تاثیر موسیقی بر دندریت ها، توانایی موش ها برای حرکت در یک مسیر پر پیچ و خم که به غذا منتهی می شود همراه با پخش موسیقی آرام و تند آزمایش شد.

در این آزمایش موش ها به دو دسته شدند. گروه اول در معرض موسیقی های یوهان اشتراوس (موسیقی دان اتریشی) و گروه دوم نیز در مواجهه با ضربه های نسبتا شدید درام در قالب موسیقی قرار گرفتند. نتایج این مطالعه بسیار جالب بود. گروه اول با مشکل خاصی برای طی مسیر رو به رو نشدند. این در حالی بود که رفتارهای پرخاشگرانه گروه دوم به مرور زمان افزایش می یافت و در نهایت برای تکمیل مسیر مد نظر کاملا گیج شده بودند.

پس از انجام آزمایش، ناحیه هیپوکامپ (بخشی از سیستم لیمبیک مغز که مرکز یادگیری محسوب می شود) مغز موش ها بررسی شد. محققان در گروه دوم شاهد رشد شدید نورونی با الگوی غیر طبیعی و افزایش شاخه های دندریتی در تمامی جهات بودند. لازم به ذکر است که این تکثیر به علت عدم شکل گیری ارتباط میان نورون های مختلف و امکان انتقال پیام، کاملا بی فایده بوده است. این یافته ها نشان می دهند که مغز تلاش بالایی برای درک محرک صوتی وارد شده، از خود اعمال کرده اما در نهایت با شکست مواجه شده است.

فرکانس بهینه

آلفرد توماتیس پزشک فرانسوی سرشناس گوش، حلق و بینی و همچنین یک مخترع، معتقد بود که موسیقی علاوه بر تاثیرات مثبت قابل توجه بر گیاهان، می تواند انسان را نیز بهره مند سازد. وی اثبات کرد که سازهای سیم دار مانند ویولن و ویولنسل، موجب تقویت الگوهای امواج مغزی مرتبط با آرامش عضلات بدن خواهند شد. اما باید صوت ناشی شده از آنها فرکانس بهینه داشته باشد. گفته می شود که این فرکانس گستره ای از 5000 تا 8000 هرتز را شامل خواهد شد.

خلاصه اثرات موسیقی مفید

در ادامه لیستی از اصلی ترین تاثیرات موسیقی را به عنوان نتیجه گیری کلی می خوانید؛ بخش اعظم این فواید بر انواع موسیقی های کلاسیک، سازهای سیم دار و موسیقی های ملایم مترتب است نه بر موسیقی های تند و پرهیجان:

- تقویت مهارت های شناختی، هوش، قدرت یادگیری و همچنین آی کیو

- افزایش تمرکز و توجه

- کمک به درمان بیماری آلزایمر

- کاهش دردهای پس از زایمان و القای سریع تر بهبودی

- کمک به درمان وزوز گوش

- کمک به بهبود سردردها و میگرن

- تقویت مهارت های فیزیکی و عملکرد ورزشی

- مبارزه با خستگی، کمبود انرژی و افسردگی

- کمک به درمان بی خوابی

- ضد اضطراب و استرس

- کمک به بهبود خلق

- کمک به تخفیف انواع درد

- کمک به سلامت قلب و کلیه

منبع: سواد زندگی

24