عادت "نه" گفتن کودکان نشانه چیست و چگونه می‌توان آن را تغییر داد؟

بچه های خردسال گاهی با مخالفت و اصرار در "نه" گفتن‌ به مادران و البته پدرها را کلافه میکنند. اگر شما هم کودک خردسال دارید با صحنه هایی مواجه شده اید که بچه ها در مقابل خواست شما به غذاخوردن، تعویض لباس، حمام کردن، خوابیدن یا بازی با وسایل منزل پا سفت کرده اند و شما حریف شان نشده اید تا بالاخره یا کوتاه می آیید یا با گریه و زاری کودکتان به خواسته خود می‌رسد.

اما دلیل این همه مخالفت چیست؟ شاید باورتان نشود اما فرزند شما که هنوز قادر به راه رفتن یا صحبت کردن کامل نیست سرگرم شناختن خطوط قرمز و نقاط ضعف و قوت شما است تا در لحظه مناسب بتواند حرفش را به کرسی بنشاند.

بر اساس مطالعه مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری، کودکان نوپا از نظر ویژگی های شخصیتی شدیداً سرسخت هستند. بچه ها از یک تا سه سالگی پس از شناخت مفهوم "خواسته" درمی‌یابند که بین خواست آنها با انتظارات والدین تفاوت وجود دارد. بدین ترتیب کودکان برای دست یابی به امیال خود حد مقاومت والدین خود را کشف می کنند تا بتوانند بر آن فایق آیند.

در این مسیر است که بچه های خردسال شروع به مخالفت و نه گفتن می کنند تا بتوانند نقاط ضعف والدین خود را شناسایی کنند و در زمان مناسب از آن به نفع امیال خود بهره بگیرند. نکته تربیتی این مخالف‌خوانی در بچه‌ها این است که اکثرا کودکان سرسخت در آینده به بزرگسالانی موفق تبدیل می شوند.

چرا کودکان عاشق "نه"گفتن هستند؟

شاید متعجب شوید اما طبق پژوهش های مختلفی که به تاییدانجمن روانشناسی آمریکا رسیده اند، کودکان با استفاده از این مخالفت و "نه" گفتن، میزان صبر والدین خود را می‌سنجند و امتحان می کنند. کودکان با آغاز شناخت محیط و عناصر اطرافشان و بر اساس "میل" با مفهوم "خواسته" آشنا می شوند و به زودی در می یابند که امیال و خواسته‌های آنها در اکثر موارد با آنچه که والدین‌شان انتظار دارند، تفاوت دارد. بدین ترتیب ذهن نوپای کودکان به صورت خودکار می آموزد که برای دست یابی به امیال شخصی باید حد مقاومت والدین را مورد سنجش و آزمون قرار دهند. از این مرحله کودک شروع به شناسایی نقاط ضعف بالقوه مادر و پدر خود می‌کند تا بتوان در زمان مناسب به نفع خود از آنها بهره بگیرد. مهمترین تاکتیک در این آزمون و سنجش، ابراز مخالفت و "نه" گفتن است.

دکترThomas Berry Brazelton در کتاب "کودکان نوپا و والدین" مسئله مخالف‌خوانی کودکان خردسال را تشریح می کند: «کودکان خردسال در یک دوره مشخص که عمدتا از یک سالگی شروع شده و تا سه سالگی ادامه دارد، مشغول تجزیه و تحلیل ماهرانه محدودیت های عملکردی، قوانین سفت و سخت و خطوط قرمز والدین خود هستند تا در آینده بتوانند به بهترین نحو ممکن از آنها استفاده کنند. فرزندان در ابتدا با توجه به خطوط قرمز والدین و حد عقب نشینی آنها، مرزهای استقلالشان را مشخص کرده و در ادامه با تکیه بر استراتژی مخالف‌خوانی سعی می کنند این مرزبندی ها را توسعه دهند.

با مخالف‌خوانی بچه‌ها چه کنیم؟

متد "نه" گفتن‌ به عنوان واکنش روانی خودکار برای دست یابی به خواسته های درونی، نوعی اعلام استقلال از طرف کودک به خانواده است که متاسفانه اغلب پاسخ درستی به آن داده نمی شود و این خود منجر به تشدید رفتارهای "نه- محور" کودکان می‌شود.

به نظر دکترBrazeltonاین که مادران و پدران چگونه به نه گفتن های مکرر کودکان واکنش نشان دهند، اهمیت بسیار زیادی دارد و می تواند تکامل ذهنی و همینطور احساسات بنیادین فرزند شما را تحت تاثیر قرار دهد.

کودک دائما از واکنش های دیگران و به ویژه اعضای خانواده می آموزد که چگونه باید رفتارهای خود را تنظیم کند.

تمامي روش هايي كه در ادامه معرفي می‌شود، توسط‌ آكادمي پزشكي اطفال آمريكاارائه شده اند و حاصل سال‌ها پژوهش معتبر علمي هستند:

نپرسید: "چه می‌خواهی"، بگویید: "کدام را می خواهی"؛ وقتی شما از کودکتان می‌پرسید که چه لباسی میخواهی بپوشی یا چه غذایی می خواهی بخوری، بچه های شما احساس می‌کنند که می توانند تا حدی اوضاع و شرایط را کنترل کنند.

پس از پرسیدن سؤالاتی مانند:"مي خواهي‌ چه كاری‌ انجام دهی،چه چيزی‌ بخوری،چه لباسی بپوشی و ..." اجتناب کنید. به جای این نوع پرسش، گزینه های محدودی را به بچه ها ارائه کنید. مثلاً پیراهن زردت را میپوشی یا قرمز را؟؛ ماکارونی میخوری یا سوپ؟؛ توپ بازی می کنی یا نقاشی؟؛ قصه برات بگم یا ترانه برات بخونم.

ارائه گزينه‌های محدود باعث مي شود كه كودك كمتر به سمت استفاده از استراتژی مخالف‌خوانی حركت كند.

وارد معامله نشوید؛ كودكي كه ساز مخالف مي زند و راه كج خلقي پيش گرفته، در انتظار فرصتي است تا بتواند شما را برای مذاكره متقاعد کند و بدين ترتيب اطمينان یابد كه بهترين روش پيروزی همين نه گفتن است.

از این رو انجام کاری را منوط به کار دیگری نکنید. بنابراین به جای گفتن "اگرغذاتو کامل بخوردی می تونی کارتون ببینی"، بگویید "به محض اینکه غذاتو خوردی، می‌تونی کارتون تماشا کنی" یا به جای "اگه میخوای ببرمت پارک باید بخوابی" بگویید"از خواب که بیدار بشی میریم پارک". این تغییر جزئی در پیام می تواند کودک شما را به سمت انجام کار بکشاند.

در برابر مخالف‌خوانی تسلیم نشوید؛ در برابر مخالف‌خوانی کودکتان باید روش "نادیده گرفتن استراتژیک" را در پیش بگیرید. یعنی اساساً مخالفت فرزندتان را به رسمیت نشناسید تا مجبور به واکنش در برابر آن و احتمالاً کوتاه آمدن شوید.

در اين روش كودك اجازه دارد تا هر زماني كه مي خواهد لجاجت و بد خلقي را ادامه دهد تا به تدريج دريابد كه با چنين رويكردي به نتيجه مورد انتظار نخواهد رسيد. هيچ شكي وجود ندارد كه این استراتژی جواب خواهد داد، البته باید آماده باشید که با نگاه های منفی اطرافيان، اتهام بي توجهی به فرزند و همچنين عذاب وجدان و عواطف روبه‌رو خود شويد.

در هر حال اگر به دنبال تثبیت فرهنگ مثبت نگری و استفاده بيشتر از واژه بله به جای نه هستيد، بهتر است استوار باقي بمانيد.

"بله" گفتن‌ کودکتان را تشویق کنید؛ به مرور که روش های سه گانه را اجرا می کنید از مخالف‌خوانی کودکتان کم می شود. بسیار اهمیت دارد که پذیرش و بله گفتن بچه هایتان را به موقع متوجه شوید و بلافاصله با تشویق کلامی ان را تثبیت کنید.

مثلا وقتی از می‌خواهید کنترل تلویزیون را به شما بدهد و او می دهد بلافاصله بگویید: "ممنون عزیزم که تا خواستم کنترل رو به بابا دادی". این تشویق باعث می شود کودک تفاوت واکنش رفتار شما را به "نه" و "بله" گفتن خود دریابد و به دلیل خوشایندی تشویق و تمجید به سمت پذیرش و دست برداشتن از مخالف‌خوانی حرکت کند.

منبع: سواد زندگی

24