تراژدی برای عروسی زنان کوچک/ گزارش خبرفوری از وضعیت کودک همسری در ایران

سوگل دانائی - نشسته، کودش را در آغوشش گرفته و به دیوارهای خانه ای که می گویند حالا دیگر خانه خودش است خیره شده. چهار سالش بود که در آغوش مادرش به خواب می رفت و مادر برای آرام کردنش می خواند، لالا لالا تو را دارم چرا از بی کسی نالم، لالا لالا گلم باشی، تسلای دلم باشی... هفت سالش بود که مدرسه نرفت و شد تسلای دل مادر، مادر برایش شعر می خواند و او زمزمه کنان به بازار می رفت و دستفروشی می کرد. همان روزها فهمیده بود که باید قید خیلی چیزها را بزند، قید رویاهایی که در زمان کودکی خیلی هایمان داریم، فهمید که باید قید «بی گمان روزی ز راه دور می رسد شهزاده ای مغرور» را بزند، فهمید که انتهای زندگیش می شود مثل مادرش که همسرش معتاد تفریحی باشد و خانه و زندگیش در جایی شبیه محله کودکیش، محله ای که سرطان اعتیاد دارد. دوازده ساله بود که فهمید باید از خانه برود و دیگر تسلای مادر نباشد و بشود تسلای دل شوهر،شوهری که سی سالش می شد و نه شاهزاده بود و نه تاجدار و نه حلقه موی سیاه. شوهری که مثل پدرش بود و شاید حتی بدتر از پدر. در خانه ای که بهتر از خانه پدری نیست و انگار دیوارهایش را روی آرزوها و رویاهای دخترک ساخته اند.

نشسته، برای دخترش می خواند؛ لالایی نمی خواند، رویایش را می خواند:« میکشی همراه او زین شهر غمگین رخت، مردمان زیر لب آهسته می گویند، آه دختر خوشبخت...»

پدیده کودک همسری، یا ازدواج دختران در سن زیر 13 سال، اتفاقی است که به گفته جامعه شناسان بیشتر در خانواده‌های فقیر و مناطق حاشیه نشین رخ می دهد. پدیده ای که باعث شده تا نمایندگان مجلس در این حوزه ورود کنند و در صدد اصلاح قانون اینگونه ازدواج برآیند.

ازدواج های اجباری

طبق آمار رسمی سازمان ثبت احوال کشور، تعداد ازدواج دختران زیر 15 سال در نه ماهه دوم سال گذشته، 29710 مورد بوده است.

به گفته زهرا کهرام، دبیر سمینار علل و پیامدهای ازدواج کودکان در سکونتگاه های محروم جمعیت امام علی که سال گذشته برگزار شد؛ بسیاری از ازدواج ها که در سنین پایین رخ می دهند اصلا ثبت قانونی نمی شوند و به همین دلیل شاید تعداد این ازدواج ها خیلی بالاتر از این رقم باشد.

به گفته زهرا کهرام، جای سوال است که چرا قاضی و مسولان دفاتر اسناد رسمی به خانواده ها اجازه مزدوج کردن دختران زیر 13 سالشان را می دهند و باید در این‌باره از آنها سوال شود.

کودک همسری بدلیل فقر

بسیاری معتقدند که این ازدواج های سنین پایین ریشه در فرهنگ قومیت های مختلف دارند.

طیبه سیاووشی یکی از نمایندگان مجلس است که در این حوزه ورود کرده و خواهان تصحیح قانون ازدواج کودکان است. وی معتقد است که بیشتر این ازدواج ها جنبه مالی دارند و به دلیل فقر رخ می دهند.

سیاووشی همچنین این طرز تفکر ازدواج دختران در سنین پایین است را رد می کند و آنرا ناشی از فقر فرهنگی می داند.

وی در ادامه می گوید: هر خانواده ای اگر از کمترین میزان فرهنگ برخوردار باشد حاضر نیست که دخترش را در سن زیر 13 سال مجبور به ازدواج کند.

این نماینده همچنین اشاره می کند که متاسفانه هستند افرادی که باتوجه فرهنگ عشیره ایشان این نوع ازدواج را می پسندند.

زهرا کهرام نیز در این باره با اشاره به تحقیقی که سال گذشته به همت جمعیت امام علی در دانشگاه علامه طباطبایی صورت گرفته است می‌گوید که این بحث فرهنگ و قومیت در ازدواج ها زیاد دیده می شود، چه بسا دختران 11، 12 ساله در مناطق جنوبی کشور که خودشان حکم رشد عقلی می گیرند و ازدواج در سنین بالاتر را برای خودشان درست نمی دانند.

این فعال جمعیت امام علی نیز اعتقاد دارد بسیاری وقتها پدر خانواده بدلیل امرار معاش و یا حتی بدلیل اعتیاد و بدست اوردن مواد مخدر بیشتر حاضر است که کودک خود را به مردانی با سنین بالا بفروشد.

مصائب و مشکلات کودک همسری

مشکلات و دردهای این کودکان که در سن کم ازدواج می کنند بسیار زیاد است. طیبه سیاووشی همچنین درباره مصائب و مشکلات این نوع ازدواج ها اشاره دارد: دیروز در نشستی با پزشکان و جامعه شناسان به این نتیجه رسیدیم که بسیاری از این کودکان یک سال بعد از ازدواجشان بچه دار شوند. بدلیل سن کم و ریسک بچه اول در این کودکان هم زایمان زودرس، هم سقط مکرر و هم بیماری های زنانه دیده خواهد شد.

وی همچنین اشاره می‌کند: نظام تاکید بر افزایش جمعیت دارد اما این تاکید تبعات منفی برای افراد فقیر خواهد داشت. حتی دیده شده که بسیاری از این کودکان که مادر می شوند، نوزادشان بدلیل فقر از بین می رود.

این نماینده مجلس همچنین به تبعات روانی و اثرات ذهنی منفی در ذهن این کودک همسران اشاره دارد.

این ازدواج در چه مناطقی فراوان است؟

از مهم ترین استان هایی که ازدواج کودکان کم سن در آن دیده شده است، خوزستان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی است. در حواشی تهران و مناطقی نظیر لب خط، دروازه غار و ... این نوع ازدواج به چشم می خورند.

دود این ازدواج ها در چشم چه کسانی است؟

طیبه سیاووشی معتقد است که دختر زیر 13 سال نه آموزشی برای ازدواج دیده است و نه توانایی اداره خانواده و مادر شدن دارد. وی تاکید دارد که بسیاری از این ازدواج ها یا به طلاق منجر می شوند و یا زوج بدلیل سن بالا فوت می کند و تمام بار خانواده بر دوش زوجه می افتد. وی همچنین اشاره می کند که این کودک مجددا کودکی مانند خودش متولد می کند و این چرخه تا حدی ادامه دارد که می تواند منجر به آسیب اجتماعی شود و ضررش فقط برای نظام باقی می ماند.

سیاووشی همچنین می گوید: همانطور که پیشتر گفتم اغلب این ازدواج ها به طلاق ختم میشوند و آمار جدید نشان می دهد که ما در کشور حدود 2000کودک مطلقه داریم و این امار واقعا جای تاسف دارد.

تعاریف غلط در جامعه

زهرا کهرام عنوان می کند که ما در جامعه تعریف درستی برای واژه کودک، واژه زن و ... نمی دانیم و همین باعث می شود که فرقی بین کودک، نوجوان و جوان قائل نباشیم و با چنین پدیده هایی مواجهه شویم.

کهرام همچنین اشاره دارد که همین نداشتن تعریف باعث می شود که ما گاهی ما با دیدن یک دختر هفت ساله که حالا نامزد دارد از پاسخ بمانیم که این دختر بچه، باید در تعریف کودک جا بگیرد یا بدلیل ازدواجش جزو زنان باشد.

طیبه سیاووشی درخصوص سن مناسب برای ازدواج نقل می کند: امروزه با گذشته متفاوت است. حتی آیت الله مکارم شیراز ی هم دراینباره معتقدند که پایه ازدواج امروزی باید بنا بر بلوغ صورت بگیرد، بلوغ عقلی.

چه باید کرد؟

بسیاری از این دختران زیر 13 سال که امروزه کودک- مادر نیز شده اند، در شرایط خوبی زندگی نمی کنند، بخشی از این دختران بعد از ازدواج ناموفق و گاه حتی فوت همسرشان مجبور به فعالیت در مشاغل نامتعارف می شوند و بخش دیگر تحت پوشش سازمان های مردم نهاد و جمعیت های دانشجویی قرار میگیرند. تاکنون تعداد زیادی از این کودکان تحت پوشش جمعیت امام علی (ع) هستند.

امیدواریم که با تغییر این قانون و اصلاح آن تمام کودکان بتواند کودکانه رویابافی کنند و در سنی که خودشان تمایل دارند ازدواج کنند. البته این امر تنها با حمایت آموزش و پروش و رسانه و مسئولین انجام می پذیرد.

33