دفن بیماران فوتی کرونایی

شمار قربانیان کرونا ویروس در ایران به بیش از ۵۰۰ نفر رسید و افزایش شمار قبرها در آرامستان‌های کشور به شکل قابل توجهی افزایش یافته است. مردگانی که بر اثر این ویروس درگذشته‌اند، در سکوت دفن می‌شوند و فقط از کوچه و پس کوچه‌های شهرها صدای تلاوت قرآن به گوش می‌رسد. مسئولان وزارت بهداشت و درمان می‌گویند که متوفیان کرونا بعد از مرگ نیز همچنان می‌توانند ناقل باشند و اگر در دفن آنها بی‌توجهی صورت بگیرد می‌تواند در آینده موجب شیوع دوباره کروناویروس شود. این ویروس بعد از نابودی جسد انسان نیز همچنان می‌تواند در خاک زنده بماند و این نگرانی وجود دارد که سال‌ها بعد با کندن زمین و مزار متوفیان دوباره کرونا به بدن انسان‌ها منتقل ‌شود.

در این رابطه وزارت بهداشت پروتکلی برای دفن اجساد مبتلا به کرونا تعیین کرده که براساس آن فرد متوفی در کاور‌های مخصوص قرار گرفته و تا زمان دفن، این پوشش برای جلوگیری از انتقال ویروس باقی می‌ماند و کسی آن را باز نمی‌کند. آمبولانس‌های ویژه و پرسنل مجهز، اجساد را به آرامستان منتقل می‌کنند. اجساد شست‌وشو و غسل داده نمی‌شوند و محل دفن آنها با فاصله از دیگر بخش‌های گورستان است. در این بین جنس تابوت، چگونگی شست‌وشو، مواد (آهک) که باید روی جسد ریخته شود، عمق دفن در خاک (بیش از دو متر) از دیگر دستور‌العمل‌های این پروتکل است. درباره شیوه دفن مردگان جدای از مصوبات دولت، نظرات مراجع تقلید هم تعیین‌کننده است. برخی مراجع هم انجام غسل را ضروری ندانسته‌اند و در دستورالعمل هم این مورد حذف شد و جای آن تیمم انجام می‌شود. با این حال برخی از مسئولان و فیلم‌های منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی از استان‌های مختلف نشان می‌دهد که همچنان در بعضی از شهر‌های کوچک برخی موارد دستورالعمل خاکسپاری رعایت نمی‌شود و در این گزارش در گفت‌و‌گو با مسئولان به این سوالات پاسخ خواهیم داد.

اجازه دفن مرحوم خسروشاهی را در مقبره خانوادگی ندادیم

چند روز پیش فیلمی از غسالخانه قم در شبکه‌های منتشر شد که در آن فردی همزمان با فیلمبرداری توضیح می‌دهد که این پیکر‌ 43 جسد چندین روز به حال خود رها شده‌اند. در روز‌های بعد خبر رسید که آن فرد بازداشت شده و رئیس بهشت معصومه قم هم تغییر کرد. شنیده شده دفن در گلزار شهدای قم به‌جای قطعه مخصوص در بهشت معصومه حواشی را به وجود آورده. یک منبع آگاه در شهرداری قم با تکذیب اخبار منتشر شده در رابطه با دفن در گلزار شهدای قم، می‌گوید: زمانی‌که مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سیدهادی خسروشاهی، از استادان حوزه علمیه که بر اثر ابتلا به کرونا درگذشت، با وجود اینکه خانواده‌شان اصرار داشتند که طبق وصیت آن مرحوم، در آرامگاه خانوادگی‌شان به خاک سپرده شوند، این اجازه به آنها داده نشد و مراسم خاکسپاری ایشان در قطعه مخصوص بهشت معصومه (متعلق به بیماران کرونایی) و با حضور چهار تا پنج نفر از خانواده‌شان به خاک سپرده شد. از سوی دیگر تمام پروتکل‌های بهداشتی در مورد ایشان نیز رعایت شد و تبعیضی در این باره وجود ندارد. اجسادی که به آرامگاه می‌آورند، چون تست کرونای آنها یک تا دو روز زمان نیاز دارد تا تایید شود، اگر آزمایش آنها منفی باشد مشکلی بابت دفن در هر نقطه‌ای از آرامستان ندارد، اما اگر آزمایش آنها مثبت اعلام شود در محیط مخصوص در بهشت معصومه با خاک سپرده می‌شوند. هیچ‌فردی که آزمایش کرونا او مثبت اعلام شده، در گلزار شهدا یا هر نقطه دیگر دفن نمی‌شود و جان باختگان کرونا در قم پس از انجام تیمم و کفن با رعایت موارد بهداشتی در قطعه 42 این آرامستان تدفین خواهند شد.

انباشت مرده‌ها در بهشت رضوان رشت

با توجه به اینکه استان گیلان، یکی از مناطق بحرانی در شیوع این ویروس است، آرامستان «باغ رضوان» رشت نیز روزهای شلوغی را سپری می‌کند. انتهای باغ رضوان سمت چپ یک فضای بایر دست نخورده وجود دارد که جلوی ورودی‌اش یک ماشین پلیس گذاشته‌اند با یک نوار زرد رنگ از ورود افراد به محل دفن مردگانی که به کرونا مبتلا شده‌اند، جلوگیری می‌کند. جنازه‌هایی را که پزشک قانونی نوشته «بر اثر بیماری عفونی یا کرونا» یا سازمان آرامستان روی جواز کفنشان نوشته «دفن بهداشتی»، به این نقطه می‌برند و در قبرهایی که سه متر عمقشان است و با آهک دفن می‌کنند. جنازه مبتلایان به کرونا شست‌وشو نمی‌شود اما در سردخانه و در کاورهای مخصوص‌شان روی هم چیده شده‌اند. باغ‌رضوان اما آمادگی رتق و فتق این همه جنازه را ندارد. خانواده متوفیانی که براثر کرونا فوت نشده‌اند و به آنها در این شرایط «عادی» می‌گویند به‌علت درگیر‌بودن پرسنل کم تعداد باغ رضوان در خاکسپاری متوفیان کرونایی، ساعت‌هاست پشت در غسالخانه مانده‌اند. رجبعلی رمضانی یکی از ساکنان رشت در این رابطه می‌گوید: تا 10 روز پیش کمتر موارد بهداشتی در رابطه با تدفین اجساد رعایت می‌شد و اجسادی که بر اثر کرونا درگذشته بودند، یا تحویل خانواده‌هایشان می‌دادند که خودشان دفن کنند یا پشت وانت و به سمت قبرستان‌ها می‌بردند، اما در این مدت و با وجود اینکه سه نفر از بستگان ما در یک روز فوت شدند، اجازه دفن در قبرهای خریداری شده به آنها داده نشد. دو متر و نیم زمین را می‌‌کنند و با آهک، فرد فوت شده را به خاک می‌سپارند. واقعیت این است که تاکنون و در یک مدت کوتاه این همه مرگ‌ومیر در خانواده و میان دوستان‌مان ندیده بودم. همه آنها همشهریان من بودند. یکی از فومن، یکی از رشت و یکی از صومعه‌سرا. اوضاع خیلی بد است و خدا به همه‌مان رحم کند.

سپاه در آرامستان‌ها مستقر است

در ادامه با راستگو، مدیرعامل سازمان آرامستان شهرداری رشت تماس می‌گیریم تا از آخرین وضعیت دفن مردگان جویا شویم، اما او می‌گوید که وقت صحبت کردن ندارد و با صدایی خسته ادامه می‌دهد: «لطف کنید و مردم را در جریان بگذارید. آگاهشان کنید که نیایند از خانه‌هایشان بیرون.» ولی منوچهر جمالی سوسفی، نماینده رودبار و عضو کمیسیون بهداشت مجلس پاسخگوی ما می‌شود می‌گوید: این روزها استان‌ گیلان جزو استان‌های بحرانی کشور است و طی یک ماه اخیر آسیب‌های جدی به کادر پزشکی، پرستاری و مردم وارد شده است. تلاش همه مسئولان بر این است که هر چه سریع‌تر استان را از این وضعیت نجات دهند. از زمانی که سپاه در آرامستان‌ها مستقر شده و مسئولیت نظارت بر دفن اجساد مبتلا به کرونا را برعهده گرفته، شرایط دفن بهتر شده و مشکل خیلی جدی برای این موضوع نداریم. شاید تا چند وقت پیش اجساد در روستاها و شهرستان‌ها بدون نظارت دفن می‌شدند، اما حالا با مسئولان شهرستان تماس گرفته می‌شود و اگر کمبودی وجود داشته باشد، برطرف و بعد جسد به شهرهای مختلف ارسال خواهد شد. وی در رابطه اخبار و فیلم‌هایی که در فضای مجازی منتشر می‌شود و باعث نگرانی مردم شده است، اظهار می‌کند: این امکان وجود دارد که فردی در شهر یا روستایی کوتاهی کرده باشد، ولی اکثریت اجساد در باغ رضوان رشت با مدیریت کارگروه مخصوص و رعایت پروتکل مخصوص وزارت بهداشت به خاک سپرده می‌شوند. این نماینده رودبار در رابطه با اینکه تدفین اجساد بدون آهک و در عمق کمتر از دو متر، چه عوارضی می‌تواند در آینده به همراه داشته باشد، می‌افزاید: این احتمال که در آینده با کندن زمین و تجمعی که در آن مکان صورت می‌گیرد، این ویروس به بدن آنها منتقل ‌شود. اما حالا که عمق قبرها بیش از دو متر است و از آهک استفاده می‌شود، این مشکل در آینده به وجود نخواهد آمد. سپاه، شهرداری و دانشگاه علوم پزشکی در آرامستان‌ها کارگروهی تشکیل داده‌اند و با رعایت پروتکل بهداشتی خوشبختانه هیچ‌ مشکلی وجود ندارد. اگر در این رابطه نگرانی نیز به وجود آمده در رابطه با تجمع مردم در آرامستان‌ها است، چون مردم فکر می‌کنند که وقتی فردی مانند زنده یاد سیامند رحمان که بر اثر ایست قلبی فوت کرده، می‌توانند در مراسم خاکسپاریش شرکت کنند، در حالی که جسد فرد فوت شده بر اثر کرونا اصلا خطرناک نیست و این تجمع مردم در آرامستان‌هاست که می‌تواند خطرناک و باعث شیوع ویروس شود.

تبعیضی بین نماینده و مردم وجود ندارد

با توجه به این گفته، ذکر این نکته الزامی است که یکی از موضوعاتی که این روزها پیرامون دفن اجساد وجود دارد، عدم حضور اقوام و بستگان در زمان خاکسپاری است و به خیلی از خانواده‌ها اجازه حضور آنها در مراسم تدفین داده نمی‌شود، اما زمانی‌که عکس‌ها و فیلم‌های مراسم تدفین فاطمه رهبر، نماینده تهران در مجلس که در روز 18 اسفند در قطعه 21 بهشت زهرا (س) به خاک سپرده‌ شد با حضور بستگان نزدیک و جمعیتی بالغ بر 100 نفر برگزار شد، این صحبت به گوش رسید که در برگزاری مراسمات بیماران مبتلا به کرونا تبعیض وجود دارد. سعید خال، مدیرعامل سازمان بهشت زهرا (س) تهران این روزها مثل سابق پاسخگوی خبرنگاران نیست و به سراغ سیدمحمود میرلوحی، عضو شورای شهر تهران رفتیم، او معتقد است که هیچ‌مشکلی بابت دفن اجساد مبتلا به کرونا در بهشت زهرای تهران وجود ندارد و در این رابطه می‌گوید: شهرداری و شورای شهر تهران اخطارهای لازم را به مدیر عامل سازمان بهشت زهرا در رابطه با خطاهای احتمالی داده‌ا‌ند تا پروتکل بهداشتی با دقت انجام شود و آقای خال نیز به این توصیه‌ها عمل کرد‌ه‌اند. هم اکنون هم جنبه‌های بهداشتی و مجوزهای شرعی در رابطه با تدفین اجساد رعایت می‌شود و تا کنون شکایتی به شورای شهر از سوی خانواده متوفیان و مردم ارسال نشده است.وی در ادامه می‌افزاید: بدن مردگان مبتلا به کرونا شست و شو داده نمی‌شود و اجساد آنها با تیمم به‌داخل کاور مخصوص می‌رود. انتقال اجساد از بیمارستان با دو آمبولانس و هشت پرسنل به بهشت‌زهرا صورت می‌گیرد و راه‌روی جدا از محل رفت‌وآمد عمومی، برای آنها وجود دارد. نظر بستگان در انتخاب نقطه دفن در قطعه مخصوص بهشت زهرا (س) جویا و در چارچوب پروتکل اعمال می‌شود و این عوامل در اجسادی که به شهرستان‌ها نیز فرستاده می‌شود، رعایت خواهد شد. میرلوحی در پاسخ به این سوال که آیا تبعیضی در میان افراد صاحب پست با مردم عادی در نحوه خاکسپاری وجود دارد یا خیر می‌گوید: برای دفن مرحومه فاطمه رهبر تا آنجایی که من اطلاع دارم اجازه نزدیک شدن هیچکدام از بستگان به جسد ایشان داده نشد و آن مرحومه نیز مانند دیگران و در چارچوب پروتکل به خاک سپرده شد، اما اینکه چندین نفر برای خاکسپاری آمده بودند، ما فقط می‌توانیم به آنها توصیه و اخطارهای لازم را بدهیم آنها از اقوام بودند و نمی‌توانستیم مانع همه آنها شویم. باید خود بستگان متوفی به این نتیجه برسند که حضورشان در آرامستان‌ها تا چه اندازه می‌تواند در شرایط اپیدمی کرونا خطرناک باشد. با این حال به جرأت می‌گویم که تبعیضی وجود ندارد و مراسمات دفن اجساد، عادلانه و با رعایت پروتکل بهداشتی و حال بستگان این کار انجام می‌شود. این تبعیض‌ها فقط در فضای مجازی است و در فضای حقیقی اصلا چنین اتفاقی واقعیت ندارد.

منبع: آرمان ملی

24