پهپادهای بومی از سینه سرخ و طارق تا خانواده فراز و سیمرغ
طراحی و ساخت پَهپاد امروزه به قدری گسترش یافته که در زمینه‌های مخابرات، ناوبری جهانی و تحقیقات هواشناسی به کار گرفته می‌شود.
فناوری طراحی و ساخت پرنده هدایت‌پذیر از دور (پَهپاد) امروزه به قدری گسترش یافته که به طور گسترده در زمینه‌های مخابرات، ناوبری جهانی، تحقیقات هواشناسی، جغرافیایی و جاسوسی به کار گرفته می‌شوند.
در حال حاضر ۳۲ کشور در حال ساخت و گسترش ۲۵۰ مدل پهپادهای اکتشافی هستند.
کار طراحی و ساخت پهپاد‌ها در کشورمان از دوران دفاع مقدس آغاز شده و تا امروز هم در تمام نیرو‌ها ادامه دارد.
پهپاد سینه سرخ
نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران پس از دستیابی به دانش ساخت پهپادهای فوق پیشرفته، چون شاهد ۱۲۹، سیمرغ و فطرس با هزینه‌های بیشتر نیاز به ساخت پهپادهای ارزان با کاربری شناسایی و اهداف تمرینی داشتند از این رو بود پهپاد سینه‌سرخ متولد شد.
مشصات فنی
این پهپاد نسبتاً سبک و ارزان برای مأموریت‌های آموزشی و شناسایی با قابلیت تولید آسان توسعه پیدا کرد، برای کاهش هزینه در تولید سینه‌سرخ کامپوزیت استفاده شده که این امر باعث کاهش وزن پرنده شده است، یکی از ویژگی‌های این پهپاد سبک این است که با بیشینه جرم برخاست ۳۰ کیلوگرم می‌تواند یک محموله ۶ کیلوگرمی را حمل کند و کمترین جرم پهپاد سینه سرخ برای بلند شدن از زمین هم ۱۵ کیلوگرم است.
در زمینه پهپادهای شناسایی متخصصان کشور اقدامات فراوانی را انجام و نمونه‌های بسیاری را مانند خانواده پهپادی مهاجر به تولید انبوه رساندند، اما سینه‌سرخ نسبت به همه آن‌ها دارای ویژگی‌های متمایزی است، طول بدنه این پرنده بیش از ۲ متر و دهانه بال آن در حدود۳.۲۶ متر است که از این حیث کوچکتر از نمونه مشابه بوده و در نتیجه سطح مقطع راداری کمتر دارد.
این پهپاد بومی سرعتی بین ۷۰ و ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت برای برخاست و سرعت گشت‌زنی در حدود ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت دارد و جهت فرود از یک ارابه فرود استفاده می‌کند، در حالی که نمونه دیگر برای فرود از چتر یا اسکیت فرود بهره می‌برند به همین خاطر سینه‌سرخ می‌تواند از روی باند بلند شده و روی آن فرود بیاید البته در نمونه‌های دیگر این پرنده امکان پرواز از روی خودرو برای سرعت دهی اولیه نیز وجود دارد.
سینه‌سرخ به کمک پیکربندی بال بالا و ضریب منظری مناسب توانسته مداومت پروازی در حدود ۴ ساعت، برد پروازی ۱۰۰ کیلومتر و سقف پروازی ۳ هزار متری داشته باشد که در این مورد هم نسبت به هم‌رده‌های خود دست برتر را دارد، تنها موضوعی که سینه‌سرخ در آن از نمونه‌های دیگر آن عقب مانده بحث توان حمل محموله است.
پهپاد دلتا
نمونه اولیه این پهپاد ایران دارای یک پیکربندی دلتا شکل با یک سکان عمودی و بدنه کامپوزیتی است که موجب شده تا جرم معمول برخاست پهپاد دلتا به حدود ۵ کیلوگرم و در صورت حمل محموله به ۷ کیلوگرم برسد که در این صورت می‌توان متوجه شد که این پهپاد قادر است محموله‌هایی با جرم تا ۲ کیلوگرم را حمل کند، به همین خاطر در رده پهپادهای سبک قرار می‌گیرد.
مشخصات فنی
پهپاد دلتا از یک موتور احتراقی و ملخ که در جلوی بدنه تعبیه شده استفاده می‌کند، وزن سبک و نوع موتور این قابلیت را به دلتا می‌دهد که با سرعتی بالغ بر ۱۷۰ کیلومتر بر ساعت پرواز کند؛ از طرف دیگر طول بدنه آن ۱.۲ متر و دهانه بال ۲.۲۲ متر است و همین موضوع باعث شده تا مانورپذیری دلتا بالا برود.
این پهپاد بومی را به صورت دست‌پرتاب یا با پرتابگر از روی خودروی در حال حرکت پرتاب کنند و پس از پرواز قادر است با سرعتی بین ۷۰ تا ۱۳۰ کیلومتر بر ساعت پیش برود، این پرنده بدون سرنشین با مداومت پروازی ۶۰ دقیقه‌ای تا ارتفاع ۲ هزار متری و برد ۱۵ کیلومتری پرواز می‌کند.
پهپاد طارق
این پهپاد یکی از انواع پهپادهای ساخت کشورمان است که برای مصارف تجاری به طور عام و بالاخص برای نقشه برداری هوایی استفاده می‌شود.
مشخصات فنی
پهپاد فوق سبک طارق نمونه دیگری از تلفیق بال و بدنه در ساخت پهپادهاست. دهانه بال آن ۲ متر و ۲۰ سانتیمتر، بیشینه جرم برخاستن ۳.۲ کیلوگرم و جنس بدنه آن از فوم، مواد ترکیبی فایبرگلاس و فیبرکربن است. این پهپاد با هر بار شارژ باتری لیتیومی خود یک ساعت به پرواز درآید. یک موتور الکتریکی با ملخ پلاستیکی در انتهای بخش مرکزی بدنه نصب شده و طارق را به پهپادی کم سر و صدا تبدیل کرده است.
سرعت این پهپاد در حالت کروز ۵۸ کیلومتر در ساعت و در بیشترین حالت خود نیز در حدود ۱۰۰ کیلومتر تخمین زده می‌شود. البته ذکر این نکته در اینجا ضروری به نظر می‌رسد که این پهپاد در طول پرواز خود می‌تواند نهایتا در مقابل جریان باد با سرعت ۴۰ کیلومتر مقاومت کند.
روش به پرواز درآمدن این پهپاد با دست و به صورت خودکار بوده و در هنگام فرود نیز بر روی شکم خود فرود می‌آید.
طارق مانند پهپاد سفره ماهی دارای دو سکان عمودی در نوک بال‌های خود است و به این دلیل چندان قابل طبقه بندی در دسته پهپادهای بال پرنده نیست. این پهپاد می‌تواند محموله سبکی به جرم ۵۰۰ گرم را حمل کرده و تا فاصله۲۰ کیلومتری داده‌های کسب شده توسط دوربین خود را به صورت آنلاین ارسال کند.
دوربین تصویربرداری این پهپاد هم از نوع فوجی فیلم و با وضوح ۲۴ مگاپیسکل تعبیه شده است.
پهپاد دریاپایه سیمرغ
این پهپاد در واقع نمونه دریاپایه پهپاد شاهد ۱۲۹ است که در صنایع هوایی قدس زیرمجموعه نیروی هوافضای سپاه، ساخته شد. این پهپاد در سال ۹۱ با حضور سرلشکر جعفری و سردار حاجی زاده رونمایی شد.
مشخصات فنی
طول این پهپاد ۸ متر و فاصله دو سر بال ۱۶ متر و قطر بدنه شاهد ۱۲۹، ۶۵ الی ۷۵ سانتیمتر تخمین زده می‌شود. این پهپاد در دو نوع تولید انبوه و ارتباط ماهواره‌ای در نیروی هوافضای سپاه به کار گرفته می‌شود.
پهپاد دریاپایه سیمرغ نمونه دریایی پهپاد شاهد ۱۲۹ است که ظهر ۱۶ آذرماه به منطقه سوم دریایی نبوت نیروی دریایی ارتش الحاق شد. این پهپاد به سفارش نیروی دریایی ارتش در صنایع هوایی قدس نیروی هوافضای سپاه ساخته شده است.
این پهپاد ۱۵۰۰ برد عملیاتی داشته و سقف پروازی این پهپاد ۲۴ هزار پا و مدوامت پروازی آن نیز ۲۴ ساعت تخمین زده می‌شود. این پهپاد می‌تواند در یک شبانه روز با هر بار سوخت گیری به صورت کامل عملیات‌های گشت، شناسایی، پایش و عملیات رزمی را با هزینه بسیار پایین ماموریت‌ها و قابلیت نشستن در تمام فرودگاه‌ها را برای نیروی دریایی انجام دهد.
این پهپاد یک پهپاد برد بلند و چندمنطوره است که توان انجام پایش و هرگونه تاکتیک‌های رزمی و جنگالی را دارد.
خانواده پهپاد فراز
خانواده پهپادهای فراز شامل پهپادهای فراز ۱۰۲ و فراز ۳ است که در اینجا آن‌ها را بررسی می‌کنند.
پهپاد فراز ۱۰۲
یکی دیگر از پهپادهای جمهوری اسلامی ایران که در جهت تمرین نیرو‌های تازه‌کار کشور ساخته شد فراز ۱۰۲ است، اما این پهپاد با ویژگی‌های خاص خود توانست به سرعت جای خود را در میان یگان‌های پهپادی و حتی نیرو‌های زمینی جهت شناسایی استحکامات دشمن باز کند.
فراز ۱۰۲ یک نمونه دیگر از پهپادهای فوق سبک و دست پرتاب ایرانی است که به صورت خلبان خودکار پرواز می‌کند و قابلیت پرواز بر اساس مسیر و اهداف از پیش تعیین شده را دارد، این پهپاد در حال پرواز ارتباط با خلبان زمینی دارد و حتی قادر است در صورت قطع شدن ارتباط زمینی به صورت غیر فعال (Offline) و طبق برنامه از پیش تعیین شده پرواز کند.
مشخصات فنی
این پهپاد با طول حدود ۱/۵ متر، جرم بین ۴ تا ۵ کیلوگرم جز دسته پهپادهای کوچک حساب می‌شود و به واسطه همین ابعاد توان مانور بالایی دارد؛ فراز ۱۰۲ با وزن سبک به راحتی می‌تواند در هر باندی نشست و برخاست داشته باشد؛ از طرف دیگر کوچکی و سبکی این مزیت را به پهپاد فراز ۱۰۲ داده تا نیرو‌های عمل‌کننده بتوانند با جداسازی قطعات، آن را کوله‌پشتی ریخته و حمل کنند.
نکته مهم دیگر در مورد این پهپاد این است که برای عملیاتی کردن فقط به یک نفر نیاز دارد، موضوعی که در نیرو‌های مسلح بسیاری از کشور‌ها به خصوص کشور‌های پیشرفته مورد توجه است و در حال حاضر فقط چند کشور دانش ساخت چنین پهپادی را دارند که جمهوری اسلامی ایران هم جز آن‌ها است.
پهپاد فراز ۳
این پهپاد یکی از انواع پهپادهای دست پرتاب ساخت کشورمان است که توسط متخصصان دفاعی کشورمان طراحی و ساخته شده است که با حضور برخی متخصصان دفاعی از آن رونمایی شد.
مشخصات فنی
پهپاد فراز ۳ یکی از انواع پهپاد‌هایی است که در رده پهپادهای نسبتاً سبک طبقه بندی می‌شوند. طول این پهپاد در حدود ۲/۵ متر، دهانه بال ۴/۴ و ارتفاع آن نیز ۱ متر است و بیشترین جرم آن در هنگام پرتاب در حدود ۴۰ کیلوگرم ارزیابی می‌شود. جرم این پهپاد هم ۲۰ کیلوگرم است.
اصولا ارابه‌های فرود پهپاد‌ها به چند نوع تقسیم می‌شود که ارابه فرود در این پهپاد از نوع چرخدار ثابت است. موتور احتراقی ۱۰ اسب بخاری پهپاد فراز ۳ می‌تواند مدوامت پروازی ۸ ساعته را تا برد ۱۰۰ کیلومتری برساند.
در بُعد سرعت هم سرعت بیشینه فراز ۳ در حدود ۱۸۰، سرعت کروز ۱۱۰، کمترین سرعت پروازی ۷۰ کیلومتر بر ساعت ارزیابی می‌شود.
فراز-۳ برای برخاستن می‌تواند با یک پرتابگر ریلی و نیروی گاز فشرده (نیوماتیکی) یا با استفاده از چرخ از روی زمین بلند شده و برای فرود آمدن نیز به چرخ‌های خود متکی است. فراز-۳ از یک مجموعه الکترواپتیکی دید در روز و حرارتی پایدار شده به عنوان محموله شناسایی استفاده می‌کند و می‌توان آن را در محدوده دمای منفی ۲۵ تا مثبت ۶۵ درجه سانتیگراد به کارگیری کرد.
سقف پرواز این پهپاد ۱۵۰۰۰ پا معادل ۴۵۷۲ متر تخمین زده می‌شود، شکل ظاهری این پهپاد شامل یک بال شبه بیضوی نصب شده بالای بدنه استوانه‌ای و دم دوگانه V شکل معکوس است. فراز-۳ را می‌توان با پهپاد آمریکایی و پر استفاده RQ-۷ Shadow مقایسه کرد که فراز-۳ عملکردی نزدیک، اما ابعادی نسبتاً کوچکتر از آن دارد.
پهپاد کلیاک
یکی از پهپادهای جمهوری اسلامی ایران کلیاک نام دارد که توسط متخصصان کشور و با دانش بومی مانند سایر پهپاد‌ها ساخته شده تا در ماموریت‌ها به کمک نیرو‌های مسلح بیاید صحنه نبرد را به نفع ما تغییر دهد، اما این پهپاد با سایر پرنده‌های بدون سرنشین کشور تفاوتی آشکار دارد و آن سازنده‌های این پهپاد هستند.
سازنده‌های پهپاد کلیاک نه نیرو‌های مسلح و نه مهندسی معکوس شده پهپاد خارجی است، بلکه توسط جوانانی ساخته شده که در دانشگاه‌های ایران اسلامی آموزش دیده‌اند، این پهپاد ساخته جوانان حاضر در پژوهشکده شهید رضایی دانشگاه صنعتی شریف است که این روز‌ها در تمامی حوزه‌ها از نقشه‌برداری تا کاربری‌ها نظامی بکار گرفته می‌شود.
مشخصات فنی
کلیاک هم مانند سینه‌سرخ با وزن ۲۵ کیلوگرم یک پهپاد سبک محسوب می‌شود که می‌تواند یک محموله ۳ کیلوگرمی را حمل کند، مداومت پرواز کلیاک با حداکثر محموله در حدود ۲ ساعت بوده، سرعت پرواز آن ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت و سرعت لازم برای پرواز آن ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت است.
این پهپاد بومی که اندازه دهانه بال آن حدود ۲.۸ متر و طول بدنه آن بالغ بر ۲ متر است، مانند بسیاری از هم‌رده‌های خود مانند سینه‌سرخ و فراز ۳ دارای قابلیت و توان مانورپذیری بالا است، اما نسبت به آن‌ها تفاوت‌های ویژه‌تری هم دارد که می‌توان آن را در شکل بدنه دید.
پهپاد کلیاک مانند بیشتر نمونه‌های گفته شده از طرح دم دوگانه با اتصال V معکوس استفاده می‌کند، چرا که مزیت‌های بالای سازه‌ای و کارایی مناسب آیرودینامیکی دارد، اما در جزئیات طرح بال، بدنه و دم شاهد طراحی جدید برای بهبود کارایی به چشم می‌خورد مانند بریدگی نوک بال، افزایش اندازه ریشه بال و یا استفاده از یک سطح شبه مثلثی به جای یک میله ساده در اتصال دم به بال‌ها که موجب افزایش مانورپذیری شده است.
از طرف دیگر کلیاک برای فرود از ارابه فرود چرخدار بهره می‌برد و در نتیجه می‌تواند از روی باند برای بلند شده یا فرود استفاده کند، اما این باعث نشده تا موضوع نصب چتر فرود برای مواقع اضطرای در این پهپاد دیده نشود؛ بخش جلویی بدنه بعد از ارابه فرود قطر کوچکتری نسبت به کل بدنه دارد که این موضوع را به ذهن تدایی می‌کند که مکانیزم بازیابی اضطراری با چتر نیز برای پهپاد کلیاک در نظر گرفته شده است.
این پهپاد بومی که با سرعت بیش از ۱۴۰ توان پرواز کردن دارد از یک موتور احتراقی با ملخ چوبی نصب شده در انتهای بدنه بهره می‌برد که براساس وزن قادر است تجهیزات و دوربین‌های مختلف را برای عکس‌برداری و فیلم‌برداری با خود حمل کند و براساس برخی اطلاعات پهپاد کلیاک امروز توسط نیروی پدافند هوایی ارتش نیز به کارگیری شده است.
پهپاد سفره ماهی
یکی دیگر از پهپادهای جمهوری اسلامی ایران که در جهت تمرین نیرو‌های تازه‌کار و تست سامانه‌های پدافندی کشور ساخته شد سفره ماهی است، اما با یک ویژگی خاص، پهپاد سفره ماهی را می‌توان اولین تجربه نیرو‌های مسلح کشورمان در ساخت پرنده بدون سرنشین بال دلتا دانست.
پرنده‌های بال دلتا امروزه کاربرد فراوانی در صنعت نظامی دارند و تاکنون انواع جنگنده‌های با سرنشین مانند اف ۲۲، جی ۲۰، تی ۵۰ ساخته شده‌اند، اما در حوزه پرنده‌های بدون سرنشین فقط چند کشور دست به کار شدند و پیش نمونه‌هایی را تولید کردند که همگی ناموفق بودند تا این که متخصصان جوان ایران اسلامی پا به عرصه گذاشتند.
در حوزه پهپاد بال دلتا ابتدا نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران وارد میدان شد و در سال ۱۳۸۹ سفره ماهی را در رژه ۲۹ فروردین به نمایش درآورد، اما هیچ کس تصور این را هم نداشت که یک پهپاد ساده چنان پیش برود که روزی به عنوان بمب‌افکن مورد استفاده قرار گیرد.
مشخصات فنی
پهپاد سفره ماهی به نحوی طراحی شده که بدنه مرکزی آن به خوبی با بال‌ها تلفیق شده و تداعی کننده پیکربندی‌های پیشرفته ترکیب بال و بدنه است، دو بخش امتداد یافته نوک بال که شبیه بالچه‌های نوک بال (Wing tip) هستند هم نقش پایدارساز عمودی را داشته و هم دارای عملگر کنترلی آیرودینامیکی بوده ضمن اینکه اثرات پسای القایی را نیز کاهش می‌دهند.
این پرنده بومی ایران که طولی در حدود ۱/۲ متر و دهانه بالی بالغ بر ۲/۲۲ متر دارد جهت پرواز از یک موتور احتراقی با ملخ پلاستیکی در جلوی بدنه بهره می‌برد، نمونه اولیه سفره ماهی بیشینه پروازی در حدود ۲ هزار متر، بردی نزدیک به ۱۵ کیلومتر، مداومت پروازی ۶۰ دقیقه‌ای و سرعتی نزدیک به ۱۷۰ کیلومتر بر ساعت دارد.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
66
