روايت شيخ الاسلام از دلايل مخالفت بازرگان با تسخير سفارت آمريكا/دانشجويان با حمايت امام به راه خود ادامه دادند

فاطمه علي اصغري-تسخير سفارت آمريكا در ١٣ آبان ٥٨ توسط دانشجويان پيرو خط امام در زمان خود و حتي در شرايط فعلي كه بيش از سي سال از آن مي گذرد داراي نكات و ابهاماتي است كه بدون شك پرداختن به آن خالي از لطف نيست.

حسین شیخ الاسلام که روزگاری سفیر ایران در سوریه بود و امروز در مسند مشاور ظریف مشغول به فعالیت است از جمله افرادی است که در نقش مترجم به سبب تحصیل در آمریکا در ۴۴۰ روز گروگانگیری در سفارت آمریکا حضور داشته است.

در گفت و گوی با وی به مطالب جالبی درباره نحوه تسخیر لانه جاسوسیو اسناد موجود در سفارت آمریکا پی بردیم.

متن مصاحبه سایت خبر فوری با حسین شیخ الاسلام به شرح زیر است:

خبر فوری : باتوجه به اینکه جنابعالی در جریان تسخیر لانه جاسوسی حضور داشتید انگیزه دانشجویان خط امام برای ورود به سفارت چه بود و چرا این اقدام صورت گرفت؟

شیخ‎الاسلام: در ابتدا باید این موضوع اشاره کنم که ماهیت آمریکا از همان ابتدای شکل‎گیری با استکبار و زورگویی همراه بوده است و اساس آمریکا برپایه اشغال و جنایت شکل گرفته به گونه‎ای که شاهد بودیم آنها بنیانگذاران برده‌داری در جهان بودند و به سرخپوستان که بومیان اصلی آمریکا بودند ظلم فراوانی کردند.

آمریکا جنایت‎پیشگی خود را با رویدادهایی چون انداختن بمب هسته‎ای برسر مردم بی‎گناه هیروشیما و ناکازاکی به جهان اثبات کرد و بعد از آن نیز دولتمردان این کشور به سمت ایجاد یک ساختار استکباری در جهان اقدام کردند روندی که تا به امروز نیز شاهد آن هستیم.

در سال 1332 در مقابل مبارزات مردم ایران و به ویژه دولت قانونی محمد مصدق شاه ایران فرار می‎کند اما آمریکایی‎ها با کودتای 28 مرداد وی را دوباره بر سر قدرت قرار می‎دهند روندی که سبب می‎شود تا نفوذ آمریکایی‌ها در کشورمان افزایش پیدا کند.

بعد از کودتای 28 مرداد در 19 آذرماه نیکسون معاون رئیس‎جمهور آمریکا برای دریافت دکترای افتخاری از دانشگاه تهران وارد کشورمان می‎شود روندی که باز فاجعه خونین دیگری را در کشورمان به بار می‎آرود.

بعد از جنایت 16 آذر آمریکایی‎ها در ایران ما شاهد جنایت‎های دیگری چون 15 خرداد 1342 و کشتار مردم ایران از سوی آمریکایی‌ها هستیم روندی که منجر به تنفر مردم از این کشور می‎شود.

مبارزات مردم ایران در طول رژیم شاه علیه آمریکایی‎ها ادامه داشت اما بعد از شهادت مصطفی خمینی به شکل دیگری نمایان شد به گونه‎ای که پیروزی ما را رقم زد.

در 13 آبان 1357 دانش‎آموزان در دانشگاه تهران تظاهرات می‎کنند و با برخورد مزدوران شاه روبه رو شده و تعدادی از آنها شهید می‎شوند روندی که سبب می‎شود تا این روز به نام روز دانش‎آموز نامگذاری شود.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی اسلامی، آمریکایی‎ها همچنان به حمایت خود از شاه ادامه می‎دهند به گونه‎ای که آنها اوایل آبان‎ماه شاه را به خاک آمریکا منتقل می‎کنند و زمانی که این اتفاق رخ می‎دهد ملت و دولت ایران و به خصوص دانشجویان خشمگین می‎شوند و در نهایت دانشجویان در روزی که مراسمی برای سالروز تبعید حضرت امام در دانشگاه تهران برگزار شده بود تصمیم می‎گیرند که سفارت آمریکا را درعوض تحویل شاه به ایران تسخیر کنند.

اسنادی که بعدها از درون سفارت آمریکا منتشر شد به خوبی گویای این بود که حتی کارکنان سفارت نیز با حضور شاه در آمریکا مخالف بودند به این دلیل در آن مقطع شاهد بودیم که پرشت رئیس بخش ایران در وزارت خارجه آمریکا به کشورمان سفر می‎کند و با ابراهیم یزدی وزیرخارجه وقت دیدار می‎کند و از پذیرش شاه به دلایل انسان دوستانه خبر می‏دهد روندی که ایران آن را قبول نمی‏کند و یزدی در یادداشتی رسمی به وزارت خارجه آمریکا تاکید می‎کند که اگر شاه را پذیرش کنید خودتان مسئول عواقب آن هستید اما آمریکایی‎ها این موضوع را قبول نکردند و شاه با دستور کارتر به آمریکا رفت و این جرقه‎ای شد که تا 13 آبان رخ دهد و دانشجویان به سفارت حمله کردند.

دانشجویان با هم قرار گذاشته بودند که 48 ساعت در سفارت بمانند و در صورت حمایت امام به کار خود ادامه دهند در غیراینصورت سفارت را ترک کنند چرا که یکبار دیگر هم دانشجویان چپ وابسته به حزب توده هفت ماه قبل اقدامی مشابهه انجام داده بودند اما امام با آنها مخالفت کرده بود و خواهان خروجشان از سفارت شد.

بعد از تسخیر لانه جاسوسی از سوی دانشجویان امام خمینی حاج احمدآقا را از قم به تهران برای شناسایی دانشجویان تسخیرکننده فرستادند و احمدآقا همان روز در سفارت حاضر شده و با دانشجویان دیدار می‎کند و به امام می‎گوید که این دانشجویان اسلامی و انقلابی هستند و به هیچ کشور غربی و بیگانه‎ای وابسته نیستند از این رو امام از این حرکت دانشجویان حمایت می‎کند.

خبرفوری: حرکت دانشجویان برای تسخیر سفارت آمریکا بدون هماهنگی با امام خمینی و دولت در آن مقطع صورت گرفت؟

شیخ‎الاسلام: بله، بحث مفصلی در آن مقطع پیرامون تسخیر لانه جاسوسی بین دانشجویان صورت می‏گیرد و آنها براین باورند که اگر امام و دولت متوجه این امر شوند با آن مخالفت خواهند کرد و آن وقت این فرصت از دست می‎رود.

دانشجویان براین باور بودند که ما نمی‎خواهیم برخلاف نظر امام عمل کنیم از این رو سفارت را تسخیر می‎کنیم اگر امام پشتیبانی کند در سفارت می‎مانیم و اگر مخالفت کردند سفارت را ترک خواهیم کرد از این رو به صورت پنهانی این اقدام را انجام دادند چرا که در صورت گفتن این موضوع دولت با آنها مخالفت می‏کرد.

خبرفوری: چرا تسخیر سفارت بیش از 48 ساعت طول کشید؟

شیخ‎الاسلام: این تصمیمی بود که خود دانشجویان گرفته بودند و می‎خواستند خلاف نظر امام عمل نکنند و صدمه‎ای را به کسی یا چیزی وارد نکنند.

خبرفوری: دلیل مخالفت دولت موقت و شخص مهندس بازرگان با تسخیر لانه جاسوسی چه بود؟ وی چگونه مخالفت خود را با این موضوع اعلام کرد؟آیا با امام در این راستا دیداری داشت؟

شیخ‎الاسلام: مهندس بازرگان از همان ابتدا از ریشه با تسخیر سفارت از سوی دانشجویان مخالف بود.

مهندس بازرگان خود را به قوانین بین‎المللی به عنوان دولت ایران متعهد می‎دانست و این اقدامات را سبب تضعیف دولت موقت می‏دانست و کلا با آن مخالف بود.

تفکرات نهضت آزادی با تفکرات امام متفاوت بود و مهندس بازرگان و برخی از وزرای وی مثل ابراهیم یزدی آمریکا را دشمن بشریت و شیطان بزرگ نمی‏دانستند و قصد درگیری با آمریکا را نداشتند.

امام خمینی زمانی که موضوع تسخیرسفارت را مطالعه کردند اصلا درباره ماهیت آمریکا شک نداشتند اما موضوع این بود که آیا این دانشجویان به جایی وابسته هستند که نبودند.

قوانین بین‎المللی قوانینی هست که زورمدارها و دولت‏هایی که زور بیشتری داشتند آن را نوشتند و این قوانین از حقوق ملت‏ها در برابر دیکتاتورها حمایت نمی‎کند از این رو دیدگاه امام خمینی به قواعد بین‏‎المللی متفاوت بود و امام معتقد بود آمریکا نسبت به ایران جنایت کرده و این یک حق معقول است که ما شاه را در کشور خودمان طبق قوانین خودمان محاکمه کنیم.

ملت ایران در سال 57 با ملت ایران در سال 1332 بسیار فرق داشت و میان رهبری امام و مصدق تفاوت بسیاری داشت موضوعی که آمریکایی‏ها متوجه آن نبودند و اقداماتی را هم انجام دادند اما نتیجه‏ای برای آنها در برنداشت.

ملت ایران، امام خمینی و دانشجویان در جریان تسخیر لانه جاسوسی از انقلاب و ملت حفاظت کردند نه قانون بین‎المللی که برای زورگویان بود.
واقعا اگر آمریکایی‎ها بعد از انقلاب کودتا می‏کردند و حتی اگر شکست می‎خوردند ما بازهم خودمان را نمی‎بخشیدیم از این رو دانشجویان با یک سازماندهی که فکر پشت سر آن بود سفارت را تسخیر کردند ولی در این بین اگر امام از آنها حمایت نمی‎کرد قضیه لانه جاسوسی در این ابعاد نبود.

خبرفوری: جنابعالی به همراه معصومه ابتکار به عنوان مترجم در لانه جاسوسی حضور داشتید، چطور و گونه وارد سفارت شدید و چه اقداماتی را در مدت حضور خود در سفارت انجام دادید؟

شیخ الاسلام: بنده دانشجوی خارج از کشور بودم و در آمریکا درس خوانده بودم و در انجمن اسلامی اروپا، آمریکا و کانادا فعال بودم و در تظاهرات‎ها و مناظره‎ها در خارج از کشور فعال بودم.

بعد ازانقلاب به ایران آمدم و در وزارت ارشاد به صورت روزمزد پاسخ مقالات انگلیسی که علیه انقلاب نوشته می‎شد تهیه و پاسخ می‎دادم.

زمانی که دانشجویان در 13 آبان سفارت را تسخیر کردند با تعداد زیادی آدم مواجه شدند که زبان آن را نمی‎فهمیدند و خواستار تعامل با آنها بودند البته در این بین اسنادی هم وجود داشت که نیازمند ترجمه بود از این رو دوستان بنده را معرفی کردند از این عصر همان روز به منزل ما مراجعه کردند و بنده با توجه به اینکه خودم را به دلیل اینکه در جریان انقلاب نبودم متعهد می‎دانستم از این رو قبول کردم وغروب آفتاب از درب نبش خیابان روز ولت مفتح امروز وارد ساختمان مرکزی و طبقه دوم شدم و در اتاقی که همه وسایل آن شیشه ‏ای بود حضور پیدا کردم.

ورود بنده به لانه به بهانه صحبت با یکی از افراد آمریکایی حاضر در سفارت بود که شخصیت مهمی بود از این رو پس از ورود به سفارت با آقای آمریکایی به نام اهرن که رئیس ایستگاه CIA در تهران بود به گفت و گو نشستم.

بنده در تمام مدت تسخیر لانه جاسوسی یعنی 440 روز در لانه بودم و روی اسناد، مصاحبه‎ها و بقيه موارد کار می‎کردم و بعد از آزادی گروگان‎ها نیز باز روی اسناد کار کردم و از آنجا با شهید رجایی آشنا شدم و وی حکم معاونت وزیرخارجه را برای بنده در آن مقطع صادر کردند.

خبرفوری: جنابعالی در بررسی اسناد به نکات و موارد لازم پیرامون جاسوسی آمریکا و کارمندان سفارت در ایران دست پیدا کردید؟

شیخ‌الاسلام: بله، این موضوع اثبات شد به گونه‎ای که ما در اسناد به مدارکی دست پیدا کردیم که یک نمونه از آن میزان اهمیت نفت ایران بود و مدارکی مبنی بر میزان مبادلات نفتی ایران در اسناد وجود داشت.

از دیگر موارد حضور یک فرد به عنوان جاسوس در وزارت اقتصاد ایران بود که با آهرن در سفارت ارتباط بود و اطلاعات را به وی منتقل می‏کرد و وی نیز به آمریکا مخابره می‎کرد.

یکی از اسناد مهمی که در سفارت از بین اسناد رشته رشته تهیه شد و در جریان عدم کفایت بنی‎صدر به مجلس ارائه شد مربوط به نفوذ آمریکایی‎ها در بنی‎صدر بود.

در این سند به خوبی اشاره شده بود وقتی امام خمینی در پاریس شودند آمریکایی‎ها متوجه می‎شوند که کسی را برای کسب اطلاعات در اطراف امام ندارند از این رو پس از کسب اطلاعات بنی‎صدر را گزینه مناسبی برای خود می‎بینند از این رو یکی از پخته‎ترین جاسوسان خود را به اسم یک تاجر به بهانه اداره اموالش در تهران که همزمان با وقوع انقلاب است به پاریس می‎فرستند تا با بنی‎صدربه عنوان متخصص اقتصادی ارتباط برقرار کند و این ارتباط بین این دو فرد شکل می‎گیرد روندی که اهرن در اظهارات خود در زمان تسخیر سفارت از این موضوع بسیار ناراحت بود.

زمان حمله دانشجویان به سفارت کارمندان سفارت بیشتر اسناد شامل ماشین‎های رمز، میکروفیلم‎های حاوی اطلاعات و اسناد سری را داخل ماشین‎های پودر شده ریخته بودند که در زمان تسخیر سفارت دانشجویان با دیلم درب اتاق حاوی دستگاه را باز کردند و به دلیل حجم بالای مدارک وارده به دستگاه، این دستگاه با مشکل روبه رو می‎شود روندی که سبب شد تا ما به اسناد جاسوسی دست پیدا کنیم.

سندهایی که طرف مقابل آن ایرانی بودند با رمز SD شروع می‎شدند که سند مربوط به بنی‎‎صدر با حروف SDLURE بود و اسم رمز داخلی بود.

در سند مربوط به بنی‎صدر وی مورد تحلیل شخصیتی قرار گرفته بود و به نکاتی جزئی درباره وی اشاره شده بود مثلا در سند آمده بود بنی‎صدر خیلی خوب می‎خورد ولی ورزش کم می‎کند چون خیلی چاق شده یا یک ساعت طلا به وی دادند که از آن ساعت خیلی خوشش می‎آید.

آخرین سندی که در رابطه با بنی‎صدر بود این بود که فرد آمریکایی تاکید کرده بود که من به بنی‎صدر پول داده بودم ولی از وی چیزی نخواستم ولی فکرکنم اون فهمیده معنی اینکار یعنی چی و این سند آخرین سندی بود که ما از بنی‎صدر در جریان تسخیر سفارت بدست آوردیم و به مجلس ارسال کردیم موضوعی که بنی‎صدر نیزهیچ وقت آن را کتمان نکرده است.

خبرفوری: بعد از پایان تسخیر لانه جاسوسی برخی از گروگان‎های مدعی شدند که در جریان تسخیر آزار و اذیت شدند و حتی از ایران نیز شکایت کردند آیا این موضوع صحت داشت؟

شیخ‎الاسلام: اولا امام خمینی از ابتدای تسخیر لانه جاسوسی در اولین دستور به داشجویان به آنها تاکید کرده بود که آنها اسیر هستند و باید به آنها خوش‎رفتاری کنید از این رو با توجه به تعهدی که دانشجویان به امام داشتند این موضوع را رعایت می‎کردند مگر اینکه آمریکایی‎ها خودشان کاری می‎کردند.

آمریکایی‎ها در ابتدا خود را بسیار محقق می‎دانستند اما یواش یواش بهتر شدند اما در اوایل بسیار تند رفتار می‏کردند که دانشجویان ناچار بودند مقابله کنند اما مقابله به معنای کتک‌کار نبود.

در ابتدا چند گروگان قصد فرار از سفارت را داشتند که دانشجویان با آنها مقابله کردند اما کم‌کم عصبانیت آنها فروکش کرد و حتی کارمندان سفارت در جریان افشای اسناد رشته رشته با همکاری داشتند.

در جریان تسخیر سفارت بهترین گوشت و غذا و سبزیجات برای کارمندان سفارت پخت و پز می‎شد زیرا ما می‎خواستیم آنها سالم بمانند از این رو سالم نگه داشتن گروگان‎ها برای ما بسیار مهم بود البته بنده قبول دارم آزادی آنها سخت شده بود.

آمریکایی قضیه تسخیر سفارت را به گروهی از دانشجویان تروریست و بی‎ضابطه نسبت دادند در حالی که اجازه حضور شاه توسط کارتر در آمریکا سبب این رخداد بود.

زمانی که کارتر لقب تروریست را به داعش داد تنش میان دانشجویان و آمریکا افزایش پیدا کرد روندی که امروز نیز از سوی ترامپ در قبال سپاه رخ داده است.

اشکال کارتر در زمان تسخیر سفارت این بود که منافع آمریکا را به حضور مجدد خود در قدرت فدا کرد روندی که امام خمینی نیز به آن اشاره کرد و فرمود کارتر رئیس‎جمهور بدی برای آمریکا بود چرا که نتیجه کار وی جسد 8 آمریکایی در صحرای طبس بود و بدتر از آن نیز این بود که در زمان آزادی گروگان‎ها کارتر در آمریکا هیچ کاره بود و دولت را به ریگان تحویل داده بود از این رو پیروز جریان سفارت امام و دانشجویان و ملت ایران بودند.

خبرفوری: اگر امروز سال 58 بود بازهم فکر می‎کنید دانشجویان باید از دیوار سفارت آمریکا بالا می‏رفتند؟

شیخ‎الاسلام: بله حتما، اگر دو مرتبه ما ترس داشتیم کودتایی خلاف همه قوانین و سابقه تاریخی ‏مان صورت گیرد باید همین کار را انجام دهيم.

28