آشکار شدن سن دنباله‌دارها با بررسی کربن دنباله‌دار "اطلس"
اخترفیزیکدانان
اخترفیزیکدانان "دانشگاه فدرال شرقی" در مطالعه اخیرشان که در مجله "Royal Astronomical Society" منتشر شده اظهار کرده‌اند که کربن می‌تواند میزان زمانی که دنباله‌دارها در منظومه شمسی سپری کرده‌اند را نشان دهد و هرچه میزان کربن کمتر باشد آنها بیشتر از دیگر دنباله‌دارها در مجاورت خورشید قرار گرفته‌اند. محققان با مطالعه دنباله‌دار اطلس که در ماه مه ۲۰۲۰ به زمین نزدیک شده بود، این موارد را ذکر کردند.
اخترفیزیکدانان بین‌المللی طی این مطالعه با همکاری یکدیگر به تجزیه و تحلیل ترکیب ذرات گرد و غبار موجود در کما، پوسته و دم دنباله دار اطلس پرداختند.
به گفته محققان سطح ماده کربن موجود در درون این دنباله دار بسیار بالا بود. محققان اعلام کردند که میزان کربن موجود در کما دیگر دنباله دارها می‌تواند نشانگر زمان سپری شده آنها در منظومه شمسی باشد.
کما به معنای شانه یا مو یا گیسونام پوشش ابرمانندی در اطراف هستهٔ یک دنباله‌دار است. کما زمانی تشکیل و دیده می‌شود که دنباله‌دار از نزدیکی خورشید در مدار بسیار بیضی شکل خود عبور می‌کند. این هالهٔ در بر گیرندهٔ هسته، با گرم شدن بخش‌هایی از هستهٔ دنباله‌دار تصعید می‌شود.
هرچه کما دنباله دار کربن بیشتری داشته باشد، فاصله آن از خورشید کمتر است و بر عکس این موضوع نیز این است که هرچه کما دنباله دار کربن کمتری داشته باشد، فاصله آن از خورشید بیشتر است.
دنباله دار اطلس در ماه مه سال ۲۰۲۰ به زمین نزدیک شد و مورد توجه محققان سراسر جهان قرار گرفت.
"اکاترینا چورنایا"(Ekaterina Chornaya) یکی از محققان این مطالعه گفت: انتظار می‌رفت اطلس درخشان‌ترین ستاره دنباله دار سال ۲۰۲۰ باشد که از روی کره زمین با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. با این وجود به جای مشاهده خود دنباله دار، شاهد تجزیه آن بودیم. به همین دلیل ما توانستیم ترکیب کما را قبل و بعد از تجزیه مقایسه کنیم.در جریان تجزیه متوجه رشد چشمگیر شاخه قطبش مثبت شدیم که مطابق مدل سازی با غلظت بالای ذرات کربنی سازگار است.
این ستاره دنباله‌دار برای اولین بار در دسامبر سال ۲۰۱۹ توسط سیستم بررسی نجومی رباتیک "اطلس" یا "آخرین سیستم هشدار ضربه سیارک زمینی"(Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) در هاوایی ایالات متحده آمریکا شناسایی شد. تا اواسط ماه مارس به سرعت می‌درخشید و برخی از اخترشاسان در ابتدا پیش‌بینی کردند که دنباله‌دار مذکور ممکن است در ماه مه با چشم غیرمسلح قابل مشاهده باشد تا یکی از تماشایی‌ترین دنباله دارهای طی دو دهه گذشته شود.
با این حال درخشش این دنباله‌دار به طور ناگهانی کم شد و این موضوع ستاره شناسان را به این فکر انداخت که این هسته یخی ممکن است در حال خرد شدن و یا حتی در حال تجزیه شدن باشد. نخستین بار تصویر تکه‌تکه شدن این سیاره توسط "خوزه د کویروز"(Jose de Queiroz) ستاره شناس آماتور در ۱۱ آوریل ثبت شد و وی موفق به ثبت تصویر سه‌قسمت از ساختار تکه‌تکه شده این دنباله دار شد. هابل در ۲۰ آوریل موفق به ثبت تصویر از ۳۰ قسمت از ساختار تکه‌تکه شده این دنباله دار و در ۲۳ آوریل موفق به ثبت تصویر از ۲۵ قسمت از ساختار تکه‌تکه شده این دنباله دار شد.
به گفته اکاترینا، ستاره دنباله دار اطلس یک دنباله دار بود که برای مدت طولانی در منظومه شمسی حضور داشت. بنابر گفته محققان اطلس ۵۴۷۶ سال است که در منظومه شمسی وارد شده است.
اینگونه دنباله دارها که به مدت طولانی در منظومه شمسی است قرار دارند گاه و بیگاه به خورشید نزدیک می‌شوند و به همین دلیل بندرت در معرض گرما قرار می‌گیرند. محققان به خصوص در مورد این دنباله دارها علاقه‌مند هستند، زیرا آنها حاوی مقدار زیادی ماده اولیه حفظ شده، عناصر باستانی هستند که در اوایل منظومه شمسی شکل گرفته‌اند. تحت تأثیر تابش خورشیدی، ماده اولیه شروع به تبخیر می‌کند و این زمانی است که محققان فرصتی برای مطالعه آن دارند. در دنباله دارهایی که مدت کوتاهی در منظومه شمسی وجود دارند و اغلب به خورشید نزدیک می‌شوند، حجم ماده اولیه بسیار کم است. دانشمندان از سراسر جهان، ترکیب فیزیکی و شیمیایی ذرات گرد و غبار را از کما دنباله دارها می‌آموزند تا اطلاعات بیشتری در مورد تکامل منظومه شمسی کسب کنند. طبق گفته محققان، واکنش قطبی ذرات دنباله دار اطلس با یکی از درخشان‌ترین دنباله داران تاریخ زمین به نام دنباله‌دار هیل-باپ(Comet Hale-Bopp) مطابقت دارد.
منبع: ایسنا-فیز
24
