توسعه نصف جهان در گرو اجرای طرح‌های انتقال آب

کم‌آبی مناطق مرکزی ایران و خشکی زاینده‌رود به‌عنوان شاهرگ حیاتی این مناطق، یکی از اصلی‌ترین مشکلات امروز کشورمان است، زاینده‌ رودی که قرن‌ها سرچشمه حیات و رشد در مرکز ایران زمین بوده، سال‌هاست بر اثر بی‌توجهی و دخالت بی‌حساب و کتاب در نظام طبیعت، گرفتار خشکی شده، جریان دوره‌ای، نه دائم این رودخانه مشکلات متعددی برای محیط ‌زیست، پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری ، بخش کشاورزی و تامین آب آشامیدنی ایجاد کرده است.

طرح‌های بلند مدت و کوتاه مدت انتقال آب، حفظ منابع آبی و کاهش هدر رفت‌ها در سال‌های گذشته برای برون رفت از مشکلات این خطه جزو اولویت‌های متولیان امر قرار گرفت و در سطح ملی برای حیات بخشی به پیکره زاینده رود تکاپویی به راه افتاد.

طرح ۹ ماده‌ای احیای حوضه آبریز زاینده رود، طرح سد و تونل سوم کوهرنگ، طرح سامانه دوم آبرسانی اصفهان و طرح انتقال آب بهشت آباد از جمله طرح هایی که البته هر یک در سال های قبل بنوعی آغاز شده بود اما برخی از آنها پس از فعالیتی نه چندان چشمگیر متوقف شدند دوباره به جریان افتاد و در دولت‌های یازدهم و دوازدهم بطور جدی تر برای آنها برنامه ریزی شده است.

آنطور که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان می‌گوید تشکیل کارگروه مرتبط با نقشه راه احیای زاینده رود به ریاست معاون اول رییس جمهوری گامی اساسی در احیای زاینده رود و جبران کمبودهای آبی استان خواهد داشت و مصوبات ۹ ماده‌ای حوضه آبریز زاینده رود در همان کارگروه احیای زاینده رود پیگیری خواهد شد.

طرح ۹ ماده‌ای احیای حوضه آبریز زاینده رود در سال ۹۳ با هدف هماهنگی و اعمال مدیریت واحد بر این حوضه آبریز در موضوعات منابع، مصارف و حقابه‌ها به تصویب شورای آب کشور رسید.

مسعود میرمحمدصادقی در ارتباط با طرح سد و تونل سوم کوهرنگ یکی از طرح‌های اصلی انتقال آب اظهارداشت: اکنون ساخت تونل این طرح تمام شده و به صورت موقت نیز امسال حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون مترمکعب پمپاژ آب بوسیله آن انجام گرفت.

۴۶ درصد پیشرفت فیزیکی در طرح سد سوم کوهرنگ

وی پیشرفت فیزیکی سد سوم کوهرنگ را ۴۶ درصد اعلام کرد و افزود: این سازه اکنون آماده بتن ریزی است و امیدواریم تا یکی ۲ سال آینده بطور کامل بهره برداری شود و بر همن اساس خرید اراضی محدوده این طرح در حال اجراست.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان درباره پیرامون آخرین اقدامات اجرایی در دیگر طرح مهم این خطه یعنی سامانه دوم آبرسانی اصفهان که به طرح گلاب ۲ نیز معروف است، تصریح کرد: اکنون آب آشامیدنی اصفهان از سامانه تصفیه خانه باباشیخعلی در غرب استان و از طریق تونل ۱۸ کیلومتری تامین می‌شود که ظرفیت انتقال آن بالغ بر ۱۰.۵ مترمکعب آب بر ثانیه است اما باید این نکته مهم را بدانیم که مطابق با گزارش‌های شرکت آب و فاضلاب استان، نیاز کنونی استان ۱۵ مترمکعب بر ثانیه است، بنابراین کمبود قابل توجه آب آشامیدنی در این دیار در بسیاری از روزها وضعیت را به حالت هشدار در می‌آورد.

میرمحمدصادقی با اشاره به اینکه پیش‌تر از چاه‌های فلمن برای جبران این کمبود استفاده می‌شد، خاطرنشان کرد: متاسفانه بخش قابل توجهی از این منابع آبی خشک و یا کم آب شده‌اند و در زمان حاضر قریب به ۶۰۰ تا ۸۰۰ لیتر بر ثانیه آب می‌دهند که به هیچ عنوان جبران کمبود نمی‌شود.

عملیات اجرایی تونل سوم کوهرنگ در سال ۱۳۷۷ با هدف تأمین آب به میزان حدود ۲۵۵ میلیون مترمکعب در سال برای تأمین بخشی از کمبود آب منطقه مرکزی ایران آغاز و قرارداد ساخت سد تونل سوم کوهرنگ نیز در سال ۱۳۸۹ بسته شد و قرار بود سال ۹۳ به بهره برداری برسد که این امر در آن زمان محقق نشد.

بهره برداری از خط اضطراری سامانه دوم آبرسانی اصفهان تا تابستان سال آینده

وی با تاکید بر اینکه استان اصفهان از چهار تا پنج متر مکعب بر ثانیه کمبود آب آشامیدنی دارد گفت: به همین دلیل در برخی از آپارتمان ها آب به طبقات بالا نمی‌رسد و حتی در مناطقی آب کم فشار است و از سوی دیگر نگاهی به حوادث پیش آمده درسال‌های گذشته که شبکه آبرسانی اصفهان را با اختلال و مشکل مواجه کرد، ضرورت احداث و بهره برداری از سامانه دوم آبرسانی این خطه را دو چندان می‌کند.

مدیرعامل آب منطقه ای اضافه کرد: بسیاری به یاد دارند که پیش از این، حوادث مربوط به نشت مواد نفتی به زاینده رود باعث بروز مشکل در تامین آب آشامیدنی مردم و قطعی آب آشامیدنی ساکنان این منطقه شد، مرداد سال ۹۳ ورود مواد سوختی در منطقه بالادست در محدوده شهر باغبهادران از توابع شهرستان لنجان واقع در غرب منطقه، قطع شبکه آب آشامیدنی اصفهان و شهرهای مجاور را رقم زد و نشت گازوئیل به آب رودخانه باعث از کار افتادگی عملیات تصفیه و پمپاژ آب در محل تصفیه خانه شد.
میرمحمدصادقی ادامه داد: سال ۸۷ نیز در رویدادی مشابه نشت مواد نفتی به این رودخانه باعث قطعی آب شرب اصفهان شده بود که نگرانی‌های زیادی را در پی داشت و افراد بسیاری را برای آینده بیمناک کرد.

وی خاطرنشان کرد: سامانه دوم آبرسانی اصفهان قرار است مشکل تامین آب آشامیدنی را جبران کند و خط اضطراری آن تا تابستان سال آینده به بهره برداری خواهد رسید.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با اشاره به اینکه ظرفیت انتقال این طرح ۹.۵۷ مترمکعب بر ثانیه است اظهارداشت: سامانه نامبرده از ۲۷ کیلومتر تونل تشکیل شده و یک تصفیه خانه و خطوط انتقال دارد که آب را به مخازن نگهداری آب پیلاف در مجاورت دانشگاه صنعتی اصفهان و مخزن گَوَرت در شرق اصفهان منتقل می‌کند.

میرمحمدصادقی کمبود اعتبار را دلیل اصلی عدم اجرای آن در سال‌های گذشته عنوان کرد و افزود: در حال حاضر تونل آماده بهره برداری است و دیگر موارد پروژه نیز پیگیری می‌شود.

به گفته وی تامین اعتبار این طرح از طریق سرمایه گذاری از منابع داخلی شرکت آب منطقه‌ای، کمک‌های شرکت آب و فاضلاب از محل تبصره سه با مجوز شورای شهر در حال انجام است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان خاطرنشان کرد: خود طرح زمان بندی چهار سال دارد و فاز اول تصفیه خانه حدود ۴۰ درصد پیشرفت داشته و حدود ۱۵ کیلومتر از خط اضطراری سامانه اجرا شده است و از محل فروش زمین‌های مازاد آب و فاضلاب و شرکت آب منطقه‌ای، هزینه‌ها در قالب تبصره ۱۲ قانون بودجه تأمین اعتبار خواهد شد.

میرمحمد صادقی در ارتباط با طرح انتقال آب بهشت آباد دیگر پروزه در دست اجرا خاطرنشان کرد: پیش‌تر و بر اساس طرح اولیه قرار بود از طریق پروژه بهشت آباد ۵۸۰ میلیون متر مکعب آب به یزد، کرمان و اصفهان منتقل شود اما پس از آن طرح بازنگری شد و استان‌های یزد و کرمان از این طرح جدا شدند و بر پایه تصمیمات وزارت نیرو از سد خِرسان بهره مند خواهند شد و در نهایت ۲۵۰ میلیون متر مکعب از طرح بهشت آباد به استان اصفهان اختصاص خواهد یافت.

وی اضافه کرد: شرکت "آب نیرو" کارفرمای این پروژه است و تمامی اقدامات توسط آن مجموعه جلو می رود و آب منطقه‌ای اصفهان به دلیل مشکلات بین استانی که وجود داشت در اجرای این طرح دخالت ندارد اما تا آنجا که اطلاع دارم گرفتن مجوزهای این طرح در حال انجام است.

طرح انتقال آب از بهشت آباد به فلات مرکزی ایران شامل سه بخش، احداث سد ۱.۵ میلیارد متر مکعبی به ارتفاع ۱۷۸ متر، سامانه انتقال آب تا منطقه 'شلمزار' (در ۳۵ کیلومتری جنوب شهرکرد واقع در استان چهارمحال و بختیاری) که سامانه‌ای مشترک و بخش احداث خطوط انتقال از سامانه انتقال آب از شلمزار به اصفهان است.‌
شرکت آب منطقه‌ای اصفهان حدود ۱۲ سال پیش مطالعات این طرح مشتمل بر یک سد بنتی و تونل ۶۰ کیلومتری را آغاز کرد که وزارت نیرو در دولت یازدهم با بازنگری آن و با حذف تونل، با انجام آن از طریق خط لوله و ایستگاه پمپاژ و همچنین احداث یک سد موافقت کرد.

کارشناسان و پژوهشگران حوزه‌های مختلف بویژه آب معتقدند هیچ شکی در اجرای طرح‌های تامین آب منطقه مرکزی کشور و اصفهان وجود ندارد، لذا باید میزان شتاب در اجرا و تکمیل این طرح‌ها افزایش یابد تا به غیر مباحث اقتصادی از بروز مشکلات زیست محیطی و اجتماعی هم جلوگیری شود.

به باور آنان طرح‌های آبی مانند کوهرنگ ۳، بهشت‌آباد و سامانه دوم به هیچ عنوان نباید سرسری گرفته شود، زیرا وضعیت بارش‌ها و تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که بی توجهی به طرح‌های نامبرده، ادامه شرایط وخیم را به‌دنبال خواهد داشت، بویژه طرح سامانه دوم آبرسانی به اصفهان برای تامین آب آشامیدنی حدود پنج میلیون نفر از ساکنان منطقه مرکزی کشور از اهمیت بالایی برخوردار است و مسئولان باید با جدیت و شتاب بیشتری با تخصیص مبالغ کافی و اعتبارات لازم برای اتمام آن تلاش کنند.

به نظر عضو هیات علمی و استاد تمام گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان، استان اصفهان در ابعاد و بخش‌های مختلف از مشکل کم آبی رنج می‌برد و دلیل آن سو مدیریت در سال‌های گذشته، ناهماهنگی‌ها و اضافه برداشت‌ها در منابع سطحی و زیر سطحی بوده است.

جهانگیر عابدی کوپائی اظهارداشت: برای تامین آب مورد نیاز منطقه مرکزی ایران بخصوص استان اصفهان، اجرای طرح‌های انتقال آب اجتناب‌ناپذیر و لازم است و باید تامین اعتبار و تسریع بطور جدی در آنها لحاظ شود.

وی با تاکید بر اینکه زاینده رود، موضوعی استانی نیست بلکه جنبه‌های ملی و بین المللی متنوع و متعدد دارد، گفت: از سوی دیگر سود و ضرر تمامی ذینفعان یعنی آب آشامیدنی و بهداشت، محیط زیست، کشاورزی و صنعت باید مد نظر قرار گرفته شود و بهره مندی قانونمند در دستور کار گیرد.

عضو هیات علمی و استاد تمام گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان خاطرنشان کرد: اصفهان سالهاست به خشکسالی گرفتار شده و خشکی رودخانه زاینده‌رود در بسیاری از مقاطع و مناطق، رونق کم کشاورزی و دیگر پدیده های مضر مانند فرونشست زمین تبعات زیادی را در پی داشته است، بنابراین با تلاش و انسجام بیشتر باید جلوی اثرات مخرب گرفته شود.