چه کار کنیم کودک پرخاشگر نداشته باشیم؟

لیلا شقاقی روانشناس بالینی کودک و نوجوان در گفت و گویی درباره راه حل‌های مقابله با کودکان اظهار کرد: به طور کلی هیجان و خشم در انسان امری طبیعی است. تمام افراد غریزه هیجان را در خود دارند که در مواقع گوناگون با رفتارهای مختلف آن را نشان می‌دهند؛ مثلا ما هیجان ترس داریم که در موارد تهدید با واکنش مناسب از خود مراقبت می‌کنیم، حتی برخی هیجان‌ها موجب دفاع از خود در برابر بی‌عدالتی‌ها می‌شود.

او در ادامه افزود: اما زمانی که این خشم تبدیل به یک رفتار آسیب زا، پرخاشگرانه و مداوم شود موجب نگرانی ما خواهد شد. یعنی یک کودک در دفعات زیاد و شدت بالا در برابر تمام مسائل خشونت از خود نشان دهد. خانواده‌ها علاوه بر این که باید درک کنند بروز هیجان امری طبیعی است، باید چگونگی برخورد در مواقع حساس را آموزش ببینند.

شقاقی بیان کرد: اگر خانواده‌ها با ۳ فاکتور مدت، شدت و فراوانی در رفتار کودکان مواجه شدند باید در مورد آن دقت کرده و به دنبال راه حلی باشند. معمولا کودکان به دو روش الگوبرداری می‌کنند: از اقوام پدر و مادر که کودک به فور آن‌ها را مشاهده می‌کند و خود خانواده که بهتر است تمهیدات لازم در نظر گرفته شود. زمانی که خانواده‌ها سطح انتظارشان بالاتر از توان کودکان باشد، ناخواسته حس پرخاشگری را در کودک تقویت می‌کنند، بنابراین آن‌ها می‌توانند با بررسی برخی موارد احساسات کودکان خود را کنترل کنند.

شقاقی بیان کرد: اگر قرار است کودک به دلیل رفتار خشونت آمیزش تنبیه شود، بهتر است به طریقی باشد که منجر به حمله انتقامی و تلافی جویانه از طرف کودک نشود بلکه پیامد رفتارش را ببیند. فرصت تخلیه هیجانات را برای کودک فراهم کنید به طور مثال مشت زدن به بالش، یا وسیله نرمی که آسیب نبیند.

چند راهکار ساده برای کنترل خشم در کودکان

او با ارائه راهکارهایی برای کنترل پرخاشگری در کودکان اظهار کرد: خانواده ها می‌توانند به کودک بیاموزند احساس و رفتار، با هم فرق دارند. همه افراد باید بدانند خشم احساسی طبیعی و سالم است. اما درک تفاوت بین احساس خشم و رفتار‌های پرخاشگرانه برای بسیاری از کودکان دشوار است. پدر و مادر می‌توانند احساسات و نام آن‌ها را به کودک آموزش دهند، تا بتواند احساس خشم، ناکامی و ناامیدی خود را بیان کند. مثلا به کودک بگویند عصبانی‌شدن اشکالی ندارد، اما کتک‌ زدن دیگران ممنوع است.

شقاقی گفت: خانواده‌ها باید الگوی خوبی برای مهارت‌های مدیریت خشم باشند.به عنوان مثال به زبان‌آوردن احساسات‌تان به کودک می‌آموزد که او هم درباره‌ی احساسات خود حرف بزند. خانواده‌ها باید زمانی‌که در حضور کودک کنترل خود را از دست می‌دهند و عصبانیت خود را در رفتارشان نشان می‌دهند، مسئولیت آن را بپذیرند. معذرت‌خواهی کنند و بگویند که به جای پرخاشگری باید چه می‌کردند.

او افزود: پدر و مادر که در رأس تربیت کودک خود هستند باید برای عصبانیت خود قانون‌گذاری کنند. قوانین خانه‌ را بنویسند و آن را روی دیوار نصب کنند. برای کودکانی که نمی‌توانند بخوانند نقاشی قوانین را بکشند. در قانون‌گذاری می‌توانند انتظارات خود را از کودک مشخص کنند. مواردی مانند ممنوعیت پرخاشگری فیزیکی، توهین، فحش، خراب کردن و شکستن وسایل را در قانون‌گذاری بیاورند. کودک باید بداند که نمی‌تواند در هنگام عصبانیت، اشیاء را پرتاب کند، بشکند یا با داد زدن و رفتار پرخاشگرانه، به دیگران آسیب برساند و یا وسایل را خراب کند.

شقاقی گفت: خانواده2ها باید توجه داشته باشند که کودکان نیاز دارند راه درست برخورد با خشم‌شان را بیاموزند. به‌جای اینکه به آن‌ها بگویند خواهرت را نزن به او توضیح دهند زمانی که عصبانی شد، چه باید انجام بدهد. وقتی از دست برادرش عصبانی شد، بهتر است از او دور شود تا آرام شود و بعد بیاید مشکل را حل کند یا بالعکس. همچنین می‌توانند از او بپرسند به‌جای کتک‌ زدن خواهرت چه کار دیگه‌ای می‌توانستی انجام بدهی؟ خانواده‌ها با این کار به کودک کمک می‌کنند روش‌هایی را که در کنار‌ آمدن با خشم مفید است، تشخیص دهند.

او تصریح کرد: خانواده‌ها در صورت لزوم کودک را با عواقب رفتارش رو‌به‌رو کنند. زمانی‌که کودک از قوانین عصبانیت تبعیت می‌کند، او را با نتایج مثبت رفتارش رو‌به‌رو کنند. برای مثال سیستم پاداش‌دهی می‌تواند انگیزه‌ کودک را برای استفاده از مهارت‌های مدیریت خشم تقویت کند.اگر کودک پرخاشگری کرد، بدون تأخیر او را با عاقبت رفتارش مواجه کنید. ابتدا به او زمان بدهید تا آرام شود و فقط به او بگویید آرام باشد، زیرا در هنگام عصبانیت هیچ استدلالی روی فرزند اثر بخش نخواهد بود.

علت پرخاشگری در کودکان را تشخیص دهیم

شقاقی در پایان گفت: اگر پرخاشگری در کودکان بر اثر ناکامی به وجود آمده باشد، لازم است کودک ناکام را در رسیدن به اهداف مطلوب و دوست داشتنی کمک کنند. در مواردی که علت پرخاشگری اضطراب است، خانواده‌ها باید از نگرانی درونی و اضطراب کودک مطلع شوند و آن را برطرف کنند. ورزش کردن برای این کودکان بسیار مؤثر است و باعث تخلیه هیجانی می‌شود. اگر نوع پرخاشگری کودک خصمانه بود، لازم است کودک را از آزار و اذیت کردن دور کنند تا مجبور نباشند برای تلافی و انتقام، افراد دیگر را اذیت کنند. البته اگر پرخاشگری از نوع وسیله‌ای بود لازم است راه‌های دیگری را برای ابراز وجود کودک انتخاب کنند تا او ناچار نباشد از روش خشونت برای جلب توجه استفاده کند. خانواده‌ها ساعاتی را که کودک فیلم‌های خشونت آمیز تلویزیونی می‌بیند محدود کنند. همراه کودک کارتون‌های تلویزیونی را تماشا کنند و صحنه‌ پرخاشگرانه‌ آن را تفسیر کنند. همکاری، مسئولیت و پیگیری مسائل مورد علاقه را با دادن مسئولیت به کودکان تشویق کنند.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان

38