اختلاف ۲۰ برابری موارد اقدام به خودکشی نسبت به خودکشی‌های موفق
در صورتی که اقدام به خودکشی ناتمام بماند و به مرگ منتهی نشود، شخص همچنان در معرض خطر خودکشی مجدد قرار دارد و اگر درمان نشود، احتمال عود رفتار خودکشی وجود دارد.
آمارها حاکی از آن است که موارد اقدام به خودکشی بیش از ۲۰ برابر موارد خودکشی انجام یافته است که جای تأمل دارد و در صورتی که اقدام به خودکشی ناتمام بماند و به مرگ منتهی نشود، شخص همچنان در معرض خطر خودکشی مجدد قرار دارد و اگر درمان نشود، احتمال عود رفتار خودکشی وجود دارد.
اختلالات روانی سالانه یک نفر از چهار نفر بزرگسال را مبتلا می‌کند و ازجمله عوامل منجر به ناتوانی است، این اختلالات از جمله مهم‌ترین علل خودکشی‌ها است، خودکشی به عنوان یک مشکل سلامت عمومی اساسی در سراسر جهان شناخته شده و به صورت یک دغدغه و مشکل اساسی برای روانپزشکان، روانشناسان و دیگر متخصصانی که به نحوی با مسائل سلامت روانشناختی و بهزیستی درگیر هستند مطرح است.
خودکشی تلاش آگاهانه به منظور پایان دادن به زندگی فرد توسط خودش است
هرچند تعاریف متعددی از خودکشی ارائه شده است، اما به طور کلی خودکشی عبارت از تلاش آگاهانه به منظور پایان دادن به زندگی فرد توسط خودش است. این تلاش ممکن است به اقدام تبدیل گردد یا فقط به شکل یک احساس در او باقی بماند. هنوز در خصوص اینکه کدام تعریف، مفهوم دقیق رفتار خودکشی را برمی‌تابد بحث وجود دارد، واژه شناسی رفتار خودکشی می‌تواند سایر ابعاد مرتبط با آن از جمله راه‌های پیشگیری از خودکشی را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
آمار منتشره از سوی سازمان بهداشت جهانی نشانگر آن است که شیوع خودکشی در جهان ۱۶ نفر به ازای هر صدهزار نفر است. سالانه حدود یک میلیون انسان دست به خودکشی می‌زنند و به طور متوسط در هر ۴۰ ثانیه یک نفر اقدام به خودکشی می‌کند. پیش بینی شده بود که در سال ۲۰۲۰ این تعداد به ۵.۱ میلیون نفر در سال برسد. پژوهش‌ها نشان داده است که اقدام به خودکشی طی ۵۰ سال گذشته به میزان۶۰ درصد افزایش داشته است که بیشترین آمار در مورد اقدام به خودکشی به کشورهای ژاپن، آمریکا و شرق اروپا تعلق دارد.
میزان خودکشی از ۶.۵ مورد به ازای صدهزار نفر در کشورهای آمریکای لاتین تا ۳۰ مورد به ازای صدهزار نفر در کشورهای فنلاند، لیتوانی، نیوزیلند، روسیه و اسلونی گزارش شده است. این در حالی است که این میزان در کشورهای اسلامی از قبیل بحرین، پاکستان و ترکیه کمتر از ۶.۵ مورد به ازای صدهزار نفر است که یکی از دلایل این میزان پایین می‌تواند انگ و استیگمای خودکشی در جوامع اسلامی باشد. در کشورهای اسلامی، خودکشی کمتر مطالعه شده است، به علاوه در بسیاری از کشورهای اسلامی، آمارهای ملی خودکشی، جمع‌آوری نشده یا اگر جمع‌آوری شده باشد، چنین آمارهایی را به سازمان جهانی بهداشت گزارش نمی‌شود.
میزان خودکشی در ایران از غالب کشورهای غربی پایین‌تر است
اگرچه میزان خودکشی در ایران از غالب کشورهای غربی پایین‌تر است اما از بقیه کشورهای خاورمیانه بالاتر بوده و طی سه دهه اخیر رشد معنی‌داری داشته است. شیوع اقدام به خودکشی در ایران تحت تأثیر عوامل فرهنگی و منطقه‌ای از ۱۶.۸ در صدهزار نفر در جنوب کشور تا ۱۱۷.۸ در صد هزار نفر در شمال کشور متغیر است. بالاترین میزان خودکشی در ایران مربوط به منطقه غرب کشور و در زنان بیشتر از مردان است. در حالیکه در برخی استان‌ها میزان خودکشی مردان بالاتر از زنان است. آمار اقدام به خودکشی در بین دانشجویان ایرانی به عنوان قشر جوان و پویای جامعه از ۱.۸ درصد تا ۳.۵ درصد متغیر بوده است. بر اساس جستجو و مطالعات نویسندگان، متأسفانه آمار دقیق و قابل استنادی از برنامه‌ریزی برای خودکشی در جمعیت ایران در دسترس نیست. آمارها حاکی از آن است که موارد اقدام به خودکشی بیش از ۲۰ برابر موارد خودکشی انجام یافته است که جای تأمل دارد.
رفتار خودکشی به چهار دسته اصلی افکار، برنامه‌ریزی، اقدام و خودکشی انجام یافته تقسیم‌بندی می‌شود. در افکار خودکشی، فرد اندیشه و برنامه‌ریزی برای خودکشی را در ذهن می‌پروراند، اما ممکن است هرگز عملی نشود. فرد در مرحله برنامه‌ریزی برای خودکشی به فراهم آوردن شرایط، ابزار یا مکان مناسب جهت خودکشی مبادرت می‌ورزد. اقدام به خودکشی عمل آگاهانه و عامدانه‌ایست که معمولاً برای جلب توجه دیگران انجام می‌شود و هدف فرد از این اقدام به طور قطع خاتمه بخشیدن به زندگی نیست، در حالیکه در خودکشی انجام یافته، فرد عامدانه به اقدامی دست می‌زند که ممکن است به مرگ او منتهی شود.
مجموعه‌ای از عوامل دست به دست هم می‌دهند تا افکار خودکشی در شخص شکل گیرد، که معمولاً از آن‌ها تحت عنوان عوامل خطر نظیر سنین جوانی، ابتلا به افسردگی، بیکاری، فقر، اعتیاد، سوء مصرف الکل، مشکلات خانوادگی و حمایت اجتماعی نامطلوب یاد می‌شود. اگر شخصی که افکار خودکشی در او شکل گرفته است شناسایی نشود و تحت درمان قرار نگیرد، در مرحله بعد سعی در برنامه‌ریزی برای خودکشی می‌کند. سپس امکان دارد که آن شخص قصد اجرای برنامه و اقدام به خودکشی نماید.
این اجرا ممکن است کامل شود یا ناکامل و در حد اقدام باقی بماند. چنانچه اجرای رفتار خودکشی از سوی فرد کامل گردد، دو احتمال وجود دارد. نخست اینکه ممکن است شخص پس از اقدامات درمانی و اورژانس پزشکی از مرگ نجات یابد یا در احتمال دوم امکان دارد، جان خود را از دست دهد. در صورتیکه اقدام به خودکشی ناتمام بماند و به مرگ منتهی نشود، شخص همچنان در معرض خطر خودکشی مجدد قرار دارد و اگر درمان نشود، احتمال عود رفتار خودکشی محتمل است. چنانچه رفتار خودکشی کامل گردد و فرد بمیرد، خانواده و اطرافیان او دچار آلام روحی خواهند شد، که اگر تحت حمایت، مشاوره و درمان قرار نگیرند، ممکن است آن‌ها نیز در معرض خطر رفتار خودکشی باشند.
خودکشی پدیده‌ای چندوجهی و پیچیده است و عوامل خطر متعددی دارد
به طور کلی خودکشی پدیده‌ای چندوجهی و پیچیده است و عوامل خطر متعددی دارد. لذا، لازمه تدوین یک استراتژی جامع پیشگیری از خودکشی، شناخت کامل تمام عوامل خطر و همچنین آگاهی از تعریف دقیق سطوح مختلف پیشگیری از خودکشی است.
پیشگیری از خودکشی:
مجموعه اقداماتی که در راستای بروز، قطع یا کاهش سرعت سیر بیماری صورت می‌گیرد، پیشگیری نام داشته و در سه سطح کلی تقسیم‌بندی می‌شود. پیشگیری سطح اول بر پیشگیری از بروز بیماری در افراد سالم تأکید دارد. پیشگیری سطح دوم به تشخیص به موقع و درمان بیماری‌ها قبل از بروز علائم و نشانه‌های بالینی مربوط می‌شود. پیشگیری سطح سوم نیز شامل اقدامات انجام شده در راستای جلوگیری از مراحل پیشرفته بیماری و ناتوانی است.
استراتژی اختصاصی یا انتخابی پیشگیری از خودکشی نیز شامل اجرای برنامه‌های پیشگیرانه در زیرگروه‌های در معرض خطر است، که باید بر اساس آگاهی دقیق از عوامل خطر محیطی، اجتماعی و بیولوژیکی مانند بیکاری، طلاق، سنین در معرض خطر، درآمد پایین و سوء استفاده جنسی صورت پذیرد. این استراتژی مشتمل بر مداخلات رویداد محور است که بر حوادث ناگوار زندگی افراد مانند از دست دادن عزیزان، آسیب‌های جسمی، تجاوز به عنف، جنگ، قحطی و آوارگی تأکید نموده و افراد آسیب دیده از این مصائب را از جهت اجرای مداخلات پیشگیرانه در زمینه خودکشی هدف قرار می‌دهد.
از آنجایی که رفتار خودکشی دارای روند پیچیده‌ای است و به واسطه مجموعه‌ای از عوامل درهم تنیده تبیین می‌شود، لذا اجرای استراتژی پیشگیری از خودکشی دشوار و نیازمند تربیت و به‌کارگیری نیروهای متخصص و کارآمد در این زمینه است. عوامل خطر رفتار خودکشی در گروه‌های مختلف هر جامعه از جمله سربازان، دانشجویان، شهرنشینان، روستا نشینان و قومیت‌های مختلف با یکدیگر متفاوت هستند. پیشنهاد می‌شود استراتژی‌های پیشگیری از خودکشی به صورت هدفمند و اختصاصی، برای هر یک از گروه‌های اجتماعی، به تناسب بسترهای فرهنگی، جغرافیایی و بومی هر منطقه صورت پذیرد.
منبع: ایسنا
70
