بزرگداشت حافظ در لبنان برگزار شد

مراسم بزرگداشت روز «حافظ» توسط رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان به صورت حضوری و وبیناری با عنوان «حافظ شیرازی؛ شاعر انسانیت» با حضور محمد شمس الدین، حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر جعفر مهاجر، دکتر علی زیتون(برنده جایزه ادبی فارابی)، دکتر خضر نبها، استاد فلسفه دانشگاه لبنان، رؤسای دانشگاه‌های منطقه بقاع، شاعران و شخصیت‌های فرهنگی و اجتماعی، در شهر بعلبک و با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی برگزار شد.

دیوان حافظ چکیده اندیشه و فرهنگ ماست

در این مراسم، عباس خامه‌یا - رایزن فرهنگی کشورمان در لبنان - به معرفی ویژگی‌های منحصر به فرد حافظ پرداخت و گفت: ایرانیان قدیم، او را یکی از اولیای صالحین خدا می‌دانستند زیرا توانسته غزل، عرفان و قرآن کریم را همزمان با یکدیگر بیامیزد. قصاید و غزلیات او بیشتر به مناجات و استخاره شبیه است به حدی که ایرانی‌ها تا به امروز نیز به دیوان همراه با شرح و توضیح او تفأل می‌زنند.

او با بیان این‌که حافظ در حال حاضر نماد فرهنگی ایران به شمار می‌رود، افزود: غزلیات حافظ آمیخته‌ای از فلسفه، عرفان، شراب، عشق، هوا و هوس و آداب و رسومی است که توانست این شاعر از آمیزه آن‌ها، تابلوهای زیبایی را خلق کند به نحوی که در عین سکوت، می‌نوازند و می‌خوانند.

خامه‌یار در پایان گفت: حافظ ثروتی ادبی از خود بر جای گذاشت که ادبیات فارسی و عرب و نیز ادبیات جهان را غنی ساخت. دیوان او به منزله حافظه نوشتاری و چکیده اندیشه و فرهنگ ماست و آینه ذهن ما و وجدان ما به شمار می‌رود؛ همان جامی است که در شرابش، گذشته و حال و آینده را می‌توانی ببینی. در اشعارش اشک و تبسم، قهر و محبت، امید و ناامیدی با هم جمع شده‌اند. اشعار حافظ بزرگان ادب و اندیشه را در جهان به شگفتی واداشته است، لذا از او به احترام یاد می‌کنند تا این حد که او را به عنوان شاعر تمام دوران‌ و زمان‌ها به حساب می‌آورند.

شعر حافظ از سرزمین اسرار پرده برمی‌دارد

سپس شاعر لبنانی، محمد علی شمس‌الدین با بیان این‌که مرکز اصلی حکمت، همان قلب پاک و سینه شفاف حافظ این شاعر بزرگ اسلامی است، گفت: اشعار حافظ به منزله چکیده شعر حکمت‌آمیز هر یک از شاعران مانند رودکی، مولوی و سعدی شیرازی و دیگر شاعران عرفانی شعر فارسی است.

او افزود: اشعار حافظ از نوعی صفا و سادگی در عین داشتن مفهوم عمیق برخوردارند و به موضوعاتی مانند عشق، زن، شراب، جوانی آمیخته با مفاهیم عرفانی و دینی می‌پردازد و محدوده سیر اشعارش خارج از منطقه ترس، خوف و خشیت از خداوند است و به ابعاد رحمانی و غفرانی خداوند پرداخته به جای آن که بخواهد تصویری از جبار و منتقم ارائه کند.

او سپس با اشاره به ابیات نخست مثنوی، حافظ را از نظر حکمت بالاتر از مولوی معرفی کرد و گفت: حکمت حافظ فراتر از مسائل عقلانی و ظاهری مانند حلال و حرام است. اشعار حافظ پرده از سرزمین اسرار برمی‌دارد که تنها با مکاشفه این امور به دست می‌آیند. در سرزمین اسرار، عناوینی مانند عشق حرف اصلی را می‌زنند. البته مولوی در مثنوی و فریدالدین عطار نیشابوری در منطق الطیر و عمر بن الفارض میان عمق نگاهی اسلامی به مسائل و همه‌جانبه بودن آن و تناسب آن با زمان، نوعی هماهنگی ایجاد کرده‌ و شعر دینی را به شعری انسانی تبدیل کرده‌اند. باید گفت گوته، شاعر آلمانی، ویکتور هوگو، شاعر فرانسوی و تاگور، شاعر هندی به این گونه اشعار توجه ویژه داشتند.

محمدعلی شمس الدین افزود: برای درک اشعار حافظ باید از ظواهر عبور کرد و با رمزها و کدهای نامحدود در اشعارش ارتباط برقرار کرد. از دیگر ویژگی‌های شعر حافظ می‌توان به نزدیک بودن اشعارش به فرهنگ بومی ایرانیان اشاره کرد که تمام کتاب‌های شعر عرفانی از آن تأثیر پذیرفتند؛ از آثار سعدی و عطار گرفته تا امام خمینی در عصر حاضر.

این شاعر لبنانی سپس به تأثیرپذیری اشعارش از حافظ اشاره کرد و گفت: حافظ به رغم گذشت هفت قرن، همچنان در میان ما زنده است و گویی با مسائل روز ما در ارتباط است و با فرهنگ وحشیانه آمریکایی صهیونیستی مقابله می‌کند همان‌گونه که در زمان خود با فرهنگ وحشیانه مغول‌ها با اشعارش مقابله کرد.

او سپس با اشاره به جایگاه مهم دیوان حافظ نزد ایرانیان بیان کرد: تقریبا در تمام خانه‌های ایرانیان، دیوان حافظ یافت می‌شود که نشان از ارتباط عمیق مردم ایران با شاعری است که با هویت تاریخی، فرهنگی و دینی ایران آمیخته شده است. در اشعار حافظ عناوین دینی مانند توحید، نماز، زکات، روزه، طواف و حج، زهد و انابه، حضرت رسول و... دیده می‌شود و همزمان اشاره به داستان‌های قرآنی مانند یوسف(ع)، موسی(ع)، عیسی(ع) و پیامبر اکرم (ص) و قصص دیگر انبیا را می‌توان یافت. اما در عین حال نمادهایی از پادشاهان ساسانی و برخی نمادها مانند جام جمشید و پیر زرتشت و .. دیده می‌شود؛ اما اشعارش با داشتن این موارد به ابعاد عرفانی وجود انسان و شراب و لذت شرب مدام که مقصودش بعد معنوی آن است، توجه کرده وبه زیبایی شعرش افزوده است. لذا حافظ با چنین عبارات و واژگانی توانسته عمق مفاهیم اسلامی را از طریق می و شراب و نواختن چنگ و... به عمق جان خواننده معرفی کند.

درادامه حجت الاسلام و المسلمین، محمدحسین مهدوی مهر، - رئیس جامعة المصطفی در لبنان و سوریه - با بیان این‌که سرزمین ما، مهد شاعران وادیبان و مشاهیر و از آن جمله حافظ شیرازی است، گفت: هنرمندان، شاعران و ادیبان بسیاری در عرصه این جهان حضور یافتند و احساسات خود را در قالب هنر، یا شعر ثبت کردند، اما آن واژه‌هایی که بتوانند عشق را بیان کنند و مانند گوهری گرانسنگ در قالب اجتماعی ارائه کنند، اندک است. ما هم‌اکنون در محضر یکی از ادبای بزرگی هستیم که میان عشق و انتظار چه از نظر بُعد فردی و چه از نظر بُعد اجتماعی، هماهنگی و نزدیکی ایجاد کرده و به صورت خلاقانه آن را به نظم درآورده است.

مهدوی مهر افزود: شاعران بسیاری آمده‌ و نامی از خود بر جای گذاشته‌اند، اما به اعتراف تمام ادیبان، حافظ، لقب « لسان الغیب» را به خود اختصاص داده است و حافظ قرآن کریم نیز بود. در آثار حافظ، عشق و انتظار، علم و عرفان، ادب و شعر، قرآن و معارف الهی را یک جا می‌توان مشاهده کرد.

مدیر جامعة المصطفی در لبنان و سوریه سپس درباره برخی از ویژگی‌های حافظ سخن گفت.

در ادامه مراسم نادر نظام، شاعر و استاد دانشگاه علامه طباطبایی، با اشاره به سخنان گوته شاعر آلمانی درباره حافظ، گفت: حافظ احساسات درونش را در قالب و زبان شعر بیان می‌کرد و منبع الهام برای دیگران در هر زمان و مکان می‌شد.

او در ادامه به برخی از ابعاد زندگی حافظ و نحوه ورودش به دنیای شعر پرداخت و گفت: کارشناسان بر این باورند که شعر حافظ، محتوایی عرفانی و معنوی دارد و او را صوفی‌مسلک و عارف می‌دانند و سخنان آن‌ها همانند سخن گفتن پرندگان است که تنها زبان آن‌ها را سلیمان پیامبر می‌داند و لذا اهل معنا متوجه اصطلاحات و عبارات آن‌ها می‌شوند. لذا برخی شعرای غربی تلاش کردند تا غزلیات حافظ را با برداشت های خود تفسیر کنند که در نهایت موفق نشدند و برخی نیز او را تکفیر کردند.

نظام در پایان گفت: عرفان حافظ با دین پیوند خورده و عرفانی دینی بود و فصل مشترک آن همان عشق بود و عشق همان امانتی است که خداوند بر آسمان‌ها و زمین عرضه کرد اما آن‌ها نپذیرفتند و در نهایت این امانت را انسان پذیرفت.

حافظ؛ قله ادبیات عرفانی ایران

سپس ایمان عبداللطیف المحمد از کشور عراق، ضمن تأکید بر عرفانی بودن شعر حافظ، او را به عنوان قله ادبیات عرفانی ایران و شخصیت ادبی بزرگ جهان معرفی کرد و گفت: تمام شاعران عرفانی که پس از حافظ آمده‌اند از ادبیات او تأثیر پذیرفته‌اند و این امر تنها منحصر به شاعران ایرانی نبوده بلکه در تمام جهان از حافظ شیرازی نکات عرفانی و اسرار آن را دریافت کرده‌اند.

او افزود: یکی از مواردی که شرق‌شناسان در تفسیر اشعار حافظ مورد نقد قرار داده‌اند دو بُعد حسی یا ظاهری و عرفانی و رمزگونه اشعار حافظ است. اما میراث عرفانی شعر فارسی از شخصیت‌های بزرگ ادبی مانند جلال‌الدین مولوی، فرید الدین عطار، سعدی شیرازی و حافظ شیرازی برجای مانده است.

ایمان عبداللطیف المحمد در پایان گفت: بیان مطالب عرفانی نیازمند رسیدن به مقامات عرفانی و ریاضت‌های نفسانی است و شاعر با رسیدن به این مقامات و کمالات، تجربیات خود را در قالب شعر بیان می‌کند. حافظ در اشعارش به این کمالات اشاره می‌کند و می‌گوید: چنان پُر شد فضــایِ ســـینه از دوســـــت ...... که فکـــــرِ خـــویــش گُــم شــد از ضمــــیــــرم

در پایان برنامه صادق خورشا، عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی، هم با اشاره به بیت‌هایی از حافظ و مقایسه آن با بیت‌هایی از شعرهای ابونؤاس و شعرهای عمر بهاءالدین امیری، به بیان زیبایی‌های بیت‌های حافظ پرداخت و گفت: اندیشه روشن حافظ و قلب تپنده، و نفس مسیحیایی او که برخاسته از عطر عشق و جان مشتاق اوست که از چشمه زلال سلسبیل و شراب رحیق پر شده است، باعث شده تا دم از رخ یار و جلال و جمال و جام و شراب و قدح و صهبای عشق بزند.

او افزود: ابن فارض یکی از شاعرانی است که از چشمه زلال حافظ نوشیده و اشعارش را بر همان اساس سروده است.

او سپس به نحوه قرائت غزلیات حافظ و تفسیرها و تأویل‌هایی که درباره شعر او وجود دارد، اشاره کرد و گفت: مکاتب و نظریات مختلفی در این‌باره وجود دارد که در این مختصر نمی‌گنجد، اما باید گفت که اشعار حافظ توسط شعرایی به عربی ترجمه شده‌اند و از آن جمله می‌توان به: دکتر نادر نظام، الشورابی، محمد الفراتی و دکتر علی عباس زلیخا اشاره کرد. ما در حال حاضر در عصر نوینی قرار داریم که شاهد تحول تحولات گسترده‌ای از هنر و ادبیات هستیم که با روش‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی زندگی امروزی هماهنگ است. اما به رغم تمام این تحولات و نوآوری‌ها، با بازگشت به تمدن انسانی در قالب ادبیات و هنر می‌توانیم جهان در حال پلاسیده شدن را احیا کنیم.

منبع: ایسنا

72