گور ایرانی، گونه‌ای در معرض خطر انقراض

گور یا گورخر ایرانی با نام علمی (Equus hemionus onager) از راسته فردسمان و زیرگونه‌ای از گورخر آسیایی و دارای ارزش‌های بوم‌شناختی، زیبایی‌شناختی، مطالعاتی - تحقیقاتی، ارزش‌های ژنتیکی، اکوتوریستی و اقتصادی است اما در معرض خطر انقراض قرار دارد و اکنون کمتر از ۱۰۰۰ راس گور ایرانی در ایران باقی‌ مانده است.

گور آسیایی در گذشته جمعیت فراوانی در خاورمیانه، آسیای میانه و چین داشت اما اکنون نسل آن در اغلب مناطق منقرض‌شده و از زیرگونه ایرانی تنها سه جمعیت کوچک در منطقه حفاظت شده خارتوران شاهرود و بهرام گور شهرستان نی ریز استان فارس و پنج انگشت ابرکوه باقی مانده‌ است و قرار دارد.

بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، گور ایرانی اغلب روزها فعالیت دارند اما در برخی از مناطق به دلیل ناامنی شب‌ها فعالیت می‌کنند. گورها به‌صورت اجتماعی زندگی می‌کنند و ماده‌ها به همراه بچه‌ها گروه‌هایی مجزا از نرها را تشکیل می‌دهند. نرها اغلب تنها و یا به‌صورت گروهی کوچک متشکل از چند ماده و بچه هستند. این گونه تندروتر از اسب و الاغ و قادر است با سرعت متوسط ۵۰ کیلومتر در ساعت مسافت‌های طولانی را بدود.

گور ایرانی دارای حس بینایی، بویایی و شنوایی بسیار قوی و ارتفاع بدن ۱۲۰ تا ۱۴۲ سانتیمتر است. این گونه شباهت زیادی به الاغ دارد و دارای گوش‌هایی بلند، باریک و نوک تیز است. رنگ عمومی بدن نخودی مایل به نارنجی است اما در بخش‌هایی چون کفل‌ها و پهلوها، رنگ به سفیدی متمایل است. این گونه دارای یالی سیاه در گردن و نواری قهوه‌ای رنگ در پشت است که تا دم ادامه دارد و نرها کمی تیره‌تر از ماده‌ها هستند.

زیستگاه اصلی این گونه در ایران در مناطق استپی و نیمه بیابانی همراه با تپه ماهورها و دشت‌های فراخ است و در گذشته این گونه دارای پراکندگی زیادی در ایران بود و تقریبا در اکثر مناطق نیمه بیابانی ایران وجود داشت اما امروزه تنها جمعیت اندکی از آن در ذخیره‌گاه زیست‌کره توران و تعدادی نیز در بهرام گور استان فارس و کالمند استان یزد وجود دارد.

این گونه معمولا از گیاهان مناطق استپی و نیمه بیابانی ایران نظیر درمنه تغذیه می‌کند و وابستگی بسیار زیادی به آب دارد. در اواخر خرداد جفت گیری می‌کند و بعد از یک سال یک کره به‌ دنیا می‌آورد که تا مدت کوتاهی مادر را تعقیب می کند. کره ها هنگام به دنیا آمدن حدود ۲۵ کیلوگرم وزن دارند، تا ۸ ماهگی شیر می خورند و بعد از سه سال قادر به جفت‌گیری هستند. ماده‌ها معمولا هر دو سال یک بار و در برخی موارد هر ساله زایمان می‌کنند و هنگام زایمان برای مدت کوتاهی از گله جدا می شوند. طعمه‌خواران طبیعی گورها پلنگ و در برخی موارد گرگ است.

گور ایرانی بر اساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه‌های در معرض خطر انقراض قلمداد می شود و براساس فهرست قرمز گونه‌های در معرض خطر «اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت» (IUCN ) جزو گونه‌های در آستانه انقراض (CR) طبقه‌بندی شده است. امروزه به‌دلیل تخریب زیستگاه این گونه، اشغال آبشخورها توسط دام اهلی و شکار غیر قانونی به‌دلیل باورهای غلط مردم، نسل این گونه در معرض خطر جدی نابودی است.

به گزارش ایسنا، در سال ۹۷ سازمان حفاظت محیط زیست برای ساماندهی سایت‌های تکثیر گونه‌های شاخص حیات وحش با هدف معرفی مجدد به زیستگاه‌ها از ابتدا سال برای زنده‌گیری و انتفال ۱۰ راس گورخر در سایت توران به پارک ملی کویر مرکزی با هماهنگی محیط زیست سمنان اقدام کرد اما یک راس گورخر در ابتدای عملیات تلف شد، پس از عملیات زنده گیری نیز دو راس دیگر تلف و دو راس دیگر حین انتقال به پارک ملی کویر تلف شدند. با این حال هنوز سه ماه از این ماجرا نگذشته بود که سازمان حفاظت محیط زیست از خبر داد و چهار رأس گورخر با ترکیب .

گور ایرانی نیز مانند و به دلایل عمده مانند تخریب زیستگاه و شکاربی‌رویه جزو گونه‌های در معرض خطر انقراض کشور هستند بنابراین توجه سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان متولی حفاظت از گونه‌های حیات وحش به آن ها امری ضروری است.

منبع: ایسنا

70