"چرا من اینقدر زشتم؟" اختلالِ خودْ زشتْ انگاری/ دلایل، نشانه‌ها، عوارض، درمان و چند توصیۀ مهم

آیا شما خود را زیبا می‌دانید و از بدن خود رضایت دارید یا جزءِ کسانی هستید که دچار خودْ زشتْ انگاری هستند و از شکل بینی، بازو، سینه یا باسن‌شان رنج می‌برند و بخش عمده ای از اوقات و افکارشان پیرامون این موضوع می‌چرخد.

شما اگر خودتان هم دچار اختلال خود زشت انگاری نباشید حتما در اطرافتان کسانی را می شناسید که از بدن خود راضی نیستند. برخی خود را به تیغ جراح می سپارند و برخی دیگر انواع مواد و محصولات عجیب و غریب آرایشی و زیباسازی را برای کسب رضایت از بدن خود به کار می گیرند.

صنعت زیباسازی

دلیل اصلی اینکه مردم دچار اختلال خود زشت انگاری می شوند و از بدن خود راضی نیستند، به فشار اجتماعی مربوط می شود. همه فکر می کنند که باید استانداردهای زیبایی را که در تبلیغات رسانه های جریان ساز ارائه می شود، رعایت کنند. این رسانه ها و تبلیغات به مردم القا می‌کنند که اگر اندامتان دارای این استانداردها نباشد دچار نقص هستید و باید از خودتان بدتان بیاید. راه حل هم البته استفاده از محصولاتی است که در واقع شما هیچ نیازی به آنها ندارید اما برای رسیدن به استانداردهای کذایی آنها را می خرید.

یکی از تأثیرات وجود استاندارد خاص برای زیبایی این است که در نهایت افراد از بدن خود ناراضی شده و دچار اختلال خود زشت انگاری می شوند؛ این اختلال دقیقا زمانی اتفاق می افتد که فرد دیگر بدن خود را قبول ندارد. این عمدتا به این دلیل است که افراد به دام این ایده ی خطرناک می افتند که باید از نظر جسمی کامل باشند تا در مورد خود احساس ارزشمند بودن و امنیت کنند. اما متأسفانه تنها چیزی که از این نوع "احساس ارزشمند بودن" عاید می شود، رنج و عذاب است.

درست است که، امروزه، یک فرد زیبا در زندگی از امتیازات بیشتری برخوردار است: بیشتر مورد توجه قرار می گیرد، طرفدارهای بسیاری پیدا می کند، پیشنهادهای شغلی بهتری می گیرد و بسیاری از مردم به دیگران صرفا به دلیل هیکلشان ارزش می دهند؛ اما آیا در این دنیای بزرگ هیچ چیز دیگری وجود ندارد که چشم ما را به جهان بازتر کند؟

تصمیمی که هر یک از ما باید بگیریم انتخاب دو گزینه است: یا منفعلانه منطق تجارت زیباسازی را بپذیرید و با آن کنار بیایید یا حد و حدودی برای آن تعیین کنید.

همه افراد یک یا چند نقص جسمی دارند. مشکل زمانی شروع می شود که شما این نواقص و میزان اهمیت آنها را از منظر بازاریابی محک بزنید. به طور معمول، این همان نقطه ای است که نارضایتی شما از خودتان، و بدنتان شروع می شود.

ایدۀ باستانی نیاز به کامل بودن

در واقع، شما نباید از اینکه چرا باید کامل باشید، تعجب کنید؛ بلکه، باید از خود بپرسید که چرا زیبایی شما باید همان مدل زیبایی باشد که دنیای بازاریابی و تبلیغات به شما تحمیل می کند. البته که رعایت چنین استانداردهایی مزایای بسیاری دارد، اما مشکل این جاست که تلاش برای رسیدن به این استانداردها صدمات زیادی به شما وارد کند.

این که افراد از بدن خود راضی نیستند یا اساسا از خودشان احساس عدم رضایت دارند، بسیار معمول است؛ دقیقاً به این دلیل که بدن خود را از روی مدل زیبایی و کمالی که دنیای بازاریابی به آنان تحمیل می کند، ارزیابی می کنند. امروزه مردم بسیار بصری شده اند به این معنی که در شبکه های اجتماعی بی وقفه در معرض تصاویر افرادی هستند که ایده آل زیبایی معرفی می شوند. بنابراین، غیر عادی نیست که فردی به آینه نگاه کند و از چهره و اندام خود احساس ناامیدی کند.

ایده‌آل‌های بدنی و زیبایی از بدو تولد به طور مداوم در مغز ما حک می شود. به همین دلیل است که نادیده گرفتن آن بسیار دشوار است. در نهایت اکثر مردم فکر می کنند که کامل بودن از نظر جسمی امری طبیعی است و هرکسی که این کار را نکند غیر طبیعی است؛ در حالی که واقعیت درست برعکس است. بیشتر مردم شبیه افراد روی جلد مجله ها یا تصاویر اینستاگرام و فیس بوک نیستند.

نشانه‌های ابتلا به اختلال خودْ زشتْ انگاری

وقتی بدن خود را قبول ندارید، عادت می کنید بی وقفه از خود انتقاد کنید. خصوصاً وقتی که جلوی آینه هستید. مردم عادت می کنند که به دنبال نقص های خود بگردند و نسبت به آنها بسیار سختگیر باشند.

وقتی روبه روی آینه می ایستند به خود می گویند، این صورت زیادی گرد است، گوش های من چرا این ریختی از دو طرف بیرون زده اند، این پاها خیلی لاغرند، باسن من بیش از حد بد شکل است. یا اینکه اکثر قریب به اتفاق افراد می گویند این دیگه چه جور دماغی وسط صورت من است؟ و این گیر دادن به خود، هرگز تمامی ندارد و البته حاصلی هم جز ناامیدی و احساس عدم امنیت به بار نمی آورد.

گاهی ممکن است که فرد نقایص خود را بپذیرد، و با آنها کنار بیاید، البته تنها در صورتی که بتواند مخفی شان کند. به عنوان مثال، خانم ها کفش پاشنه بلند می پوشند، تا بلندتر به نظر برسند؛ یا کمربند لاغری می بندند و سعی کنند تأثیر ده دسری را که در طول یک هفته خورده اند، مخفی نگه دارند. در این صورت وقتی جلوی آینه می ایستند، این "مشکلات کوچولو" را نادیده می گیرند، البته تنها تا زمانی که بتوانند این طوری پنهانشان کنند.

بسیاری از اوقات، افرادی که جلوی آینه می ایستند، از خود راضی نیستند، صرفا به این دلیل که نمی توانند تصویری را که آینه از آنها منعکس می‌کند، ببینند. آنها چنان درگیر نقایص و مدل عرضه شده در مقام زیبایی ایده آل هستند که اساسا خود را نمی‌بینند و پر واضح است که هر اندازه فرد نقایص خود را بزرگ کند و به آنها بپردازد، آنها پر رنگ تر و با اهمیت تر جلوه می کنند و عمیقا مهم می شوند. در حالی که واقعا آنچه مهم است، پذیرش و شناخت ویژگی های زیبایی است که آینه از خودتان به شما نشان می‌دهد و نه آن معیارهایی که در خودتان نمی بینید. به همین سادگی.

چرا مردم نمی‌توانند خود و دیگران را آنگونه که هستند بپذیرند؟

دادن یک پاسخ کلی به این پرسش ساده نیست، اما می توان گفت زیرا این افراد بدن خود را قبول ندارند، چرا که از خود یک تصویر مخرب ساخته اند. به جای اینکه خود را از چشم خودشان ببینند، طوری خودشان را برانداز می کنند انگار داور مسابقه ی زیبایی هستند.

به لطف مبارزه شخصی شما با آینه، سالانه میلیون ها دلار نصیب صنعت زیبایی و استانداردهایی می‌شود که عرضه می کنند. همچنین این صنعت پر سود باید بسیار ممنون کسانی باشد که به شما به چشم یک داور مسابقه نگاه می کنند، کسانی که در نهایت تصمیم می گیرند آیا شما را ردصلاحیت بکنند یا نکنند. جالب است بدانید کسانی که شما را قضاوت می کنند با آینه نیز برخوردهای متناقضی دارند. یادتان باشد آنها به شما متوسل می شوند تا از شر انتقاد از خود در امان بمانند.

اما شاید بدترین چیز ممکن در اینجا آن بی احترامی و به نوعی بی ادبی‌ای است که فرد به خود روا می‌دارد؛ وقتی جلوی آینه می‌ایستد و می گوید: " نگاه کن ، مثل گاو شدم". " این دیگه چه هیولاییه "! و جملاتی از این دست که به صراحت وجود اختلال خود زشت انگاری را در فرد نشان می دهند.

این نوعی بد رفتاری است که عدم رضایت از خود در افراد مبتلا به اختلال خود زشت انگاری در آنها به وجود می آورد.

شما باید به جسمیت خود احترام بگذارید و آن را بپذیرید. چه فرقی می کند، واقعا، که از نظر دیگران زیبا باشید یا نباشید.

اختلال خود زشت انگاری: علل و درمان آن

خود زشت انگاری (BDD)، اختلالی روانشناختی است و زمانی پیدا می شود که فرد باور می کند بخشی از بدن یا ظاهر او از نظر فیزیکی به طرز غیر قابل تحملی نقص دارد. در واقع، این ایده در نهایت به نگرانی عمده آنها تبدیل شده و منجر به ایجاد اضطرابی می شود که تأثیرش در زندگی افراد غیر قابل اغماض است.

این اختلال در رده ی اختلالات وسواس فکری و عملی قرار می گیرد. زیرا به نوعی وسواس شدید در مورد شکل ظاهری بدن مربوط می شود.

اختلال خود زشت انگاری

این اختلال باعث می شود فرد باور کند نقص جسمی دارد. بنابراین ، برای اینکه کمتر احساس اضطراب کنند ، به طور روتین برخی کارها را انجام می دهد. مثلا ممکن است دائما جلوی آینه باشد و خودش را برانداز کند. یا سعی کند برخی به اصطلاح نواقص خود را مخفی کند. یا اینکه حتی تحت چندین درمان زیبایی یا جراحی قرار بگیرد.

این اختلال معمولاً در دوره نوجوانی اتفاق می افتد چرا که مسائل ظاهری در بین همسالان اهمیت بیشتری دارد و بسیار بر احساس اعتماد به نفس و خود باوری فرد اثر می گذارد. در اینجا مسأله جنسیت مطرح نیست ، چرا که زنان و مردان به یکسان تحت تأثیر قرار می گیرند. با این حال، برخی مطالعات نشان می دهند که شیوع این اختلال در زنان کمی بیش از مردان است.

این علائم در افرادی که مرتباً به متخصصان پوست مراجعه می کنند، کاملاً شایع است. معمول ترین "نقص" ممکن است آکنه، جوش های پوستی، لک های حاصل از بارداری یا آفتاب یا چین و چروک و غیره باشد.

همچنین این اختلال در افرادی که بسیار به موهای خود می پردازند، یا وسواس دارند که روزانه چند تار مو از دست می دهند، یا اینکه نسبت به رنگ موهایشان بیش از حد حساسیت به خرج می دهند نیز شایع است.

در حاضر رفتاردرمانی شناختی Rosen یکی از موثرترین شیوه های درمان این اختلال است. این درمان ترکیبی از استراتژی هایی است که با هدف تغییر مفروضات ناکارآمد در مورد شکل ظاهری ، همراه با راهکارهایی برای اصلاح اجبارها، طراحی شده است.

دلایل اختلال خود زشت انگاری

مانند همه اختلالات روانشناختی، اختلال خود زشت انگاری نیز چند علتی است. شرایط خانوادگی معمولاً کاملاً دخیل است. به عنوان مثال، اگر فرد با این ایده بزرگ شده است که ظاهر فیزیکی بیش از حد مهم است، احتمال اینکه از این اختلال رنج ببرد بیشتر است.

یکی دیگر از مواردی که ممکن است باعث این وضعیت شود این است که فرد در کودکی در مدرسه یا حتی در دانشگاه در ارتباط با بدن خود مورد آزار و اذیت قرار گرفته باشد.

همچنین، اگر شخصی دچار یک نقص جسمی واقعی باشد، حتی اگر این نقص خفیف باشد، ممکن است تمایل به بزرگنمایی آن داشته باشد. بنابراین، این نقص ناخودآگاه محور زندگی فرد می شود و کل زندگی فرد حول آن می چرخد.

علائم اختلال خود زشت انگاری

علائم و نشانه های اختلال خود زشت انگاری عبارتند از:

فرد به شدت درگیر نقص هایی است که از دید او بسیار بزرگ هستند در حالی که دیگران این عیوب را نمی بینند یا از نظرشان چندان اهمیتی ندارد.

باور قوی دارد که این عیب یا عیوب به او ظاهری زشت و بد قواره بخشیده است.

معتقد است دیگران نظر منفی نسبت به او دارند.

اغلب کارهایی برای رفع یا پنهان کردن عیوب خود از جمله خود آرایی یا جراحی زیبایی انجام می دهد.

مدام جلوی آینه می ایستد.

سعی می کند با آرایش و نوع لباس عیوب خود را پنهان کند و معمولا رضایت کامل به دست نمی آورد.

دائما در حال مقایسه خودش با دیگران است.

پیوسته به دنبال تایید ظاهرش از سوی دیگران است.

حس کمال گرایی دارد.

از موقعیت های اجتماعی اجتناب می کند.

به حدی درگیر ظاهر و عیوب خودش است که اضطراب ناشی از آن در زندگی اجتماعی، محیط کار، مدرسه و غیره اختلال ایجاد می کند.

فرد مبتلا به خود زشت انگاری ممکن است به یک یا چند بخش بدن خود حساس‌‍تر باشد و سعی کند به مرور زمان تغییراتی روی آن ها اعمال کند، بعضی از مهم ترین بخش هایی که افراد خود زشت انگار معمولا روی آن ها تمرکز می کنند عبارتند از:

اجزای صورت مانند بینی، رنگ پوست، چین و چروک ها، آکنه و سایر لکه های پوستی

مو مانند ظاهر موها، نازک بودن آن ها و کچلی

پوست و عروق خونی زیر پوست

سایز سینه

حجم عضلانی

آلت تناسلی
دیدگاه افراد مبتلا به خود زشت انگاری با هم تفاوت دارد. مثلا فردی ممکن است متوجه اشتباه بودن باورهایش درباره نقص و عیوب خود باشد، فرد دیگر این احتمال را می‌دهد که باورهایش واقعا حقیقت داشته باشد و دیگری ممکن است صد در صد از درست بودن باورهایش اطمینان داشته باشد.

برخی انواع خود زشت انگاری تنها به مردان یا زنان تعلق دارد مثلا وسواس درباره حجم بدن و توده عضلانی اغلب در مردان دیده می شود.

دلایل خود زشت انگاری

علت دقیق اختلال خود زشت انگاری مشخص نیست اما این بیماری نیز مانند بسیاری از بیماری های روحی ممکن است نتیجه چند عامل مختلف باشد از جمله:

1. تفاوت‌های مغزی؛ برخی موارد غیرطبیعی در ساختار یا نوروشیمی مغز ممکن است در ایجاد اختلال خود زشت انگاری سهم داشته باشد.

2. ژنتیک؛ برخی مطالعات نشان داده اختلال خود زشت انگاری معمولا در افراد یک خانواده که دچار این اختلال یا اختلال وسواسی اجباری هستند بیشتر دیده می شود.

3. محیط؛ محیط زندگی، فرهنگ و تجربه های فردی نیز تاثیر زیادی در بروز این اختلال دارد به ویژه اگر دیگران نظرات منفی نسبت به اندام یا ظاهر او داشته یا در کودکی به او بی توجهی یا تجاوز شده باشد.

عوامل موثر در بروز اختلال خود زشت انگاری

بعضی عوامل خطر ابتلا به اختلال خود زشت انگاری را افزایش می دهد. مانند:

تجربیات بد در زندگی از جمله آزار و اذیت و تروما در دوران کودکی

خصوصیات شخصیتی مانند کمال گرایی

فشارهای اجتماعی درباره معیارهای زیبایی

داشتن بیماری های روانپزشکی دیگر مانند اضطراب یا افسردگی

عوارض خود زشت انگاری

برخی مضرات و عوارض احتمالی اختلال خود زشت انگاری عبارتند از:

افسردگی یا دیگر اختلالات جدی روانی

افکار خودکشی یا اقدام به آن

اختلالات اضطرابی

مشکلات سلامتی ناشی از رفتارهایی همچون کندن پوست

اختلال وسواسی اجباری

اختلالات خوردن

سوءِ مصرف مواد مخدر

درمان خود زشت انگاری

اختلال خود زشت انگاری معمولا به خودی خود بهبود پیدا نمی کند و در صورت عدم درمان ممکن است به مرور زمان علائم آن بدتر شده و به افسردگی، اضطراب و مشکلات سلامتی شدید منجر شود. خود زشت انگاری در برخی افراد ممکن است به خودکشی بینجامد، به همین دلیل لازم است هرچه سریع تر نسبت به درمان آن اقدام شود.

درمان اختلال خود زشت انگاری اغلب به صورت ترکیبی از درمان های رفتاری شناختی و داروها انجام می‌شود.

درمان رفتاری شناختی

این درمان معمولا شامل موارد زیر است:
فرد مبتلا متوجه می شود که چطور افکار، واکنش های احساسی و رفتار منفی او به مرور زمان باعث بروز مشکلات بیشتر خواهد شد.

افکار منفی درباره ظاهر و تصویر بدنی که فرد نسبت به خود دارد به چالش کشیده شده و بیمار با روش های منعطف تر و واقع گرایانه تر برای تفکر آشنا می شود.

فرد مبتلا یاد می گیرد که چگونه رفتارهای وسواس گونه، چک کردن مرتب ظاهر خود مقابل آینه یا تمایل شدید به تایید شدن ظاهرش توسط دیگران را کاهش دهد.

دارو درمانی

اگرچه تاکنون هیچ داروی خاصی برای درمان اختلال خود زشت انگاری از سوی سازمان غذا و دارو تایید نشده اما برخی داروها که برای درمان سایر بیماری های روحی از جمله افسردگی تجویز می شود می تواند در کاهش علائم خود زشت انگاری نیز مفید باشد. از جمله:

1. مهارکننده های بازجذب سروتونین؛ از آن جا که به نظر می رسد یکی از عوامل موثر در بروز اختلال خود زشت انگاری به اختلال در سروتونین شیمیایی مغز مرتبط است مصرف این گروه دارویی اثر بهتری نسبت به داروهای ضد افسردگی داشته و به کنترل رفتارهای وسواسی اجباری کمک می کند.

2. سایر داروها؛ پزشک در برخی موارد و با توجه به علائم ظاهر شده در بیمار ممکن است از داروهای دیگر به همراه مهارکننده های بازجذب سروتونین انتخابی استفاده کند.

3. بستری شدن در بیمارستان؛ در برخی موارد زمانی که علائم اختلال خود زشت انگاری بسیار شدید باشد فرد در بیمارستان بستری خواهد شد، این مورد معمولا زمانی که فرد از انجام امور روزمره خود ناتوان بوده یا خطر آسیب زدن به خود وجود دارد توصیه می شود.

پیشگیری از اختلال خود زشت انگاری

به طور کلی راهی برای پیشگیری از این اختلال وجود ندارد اما از آن جا که علائم خود زشت انگاری اغلب از اوایل دوره نوجوانی آغاز می شود تشخیص به موقع می تواند تاثیر خوبی در کنترل علائم آن داشته و از عود آن پیشگیری کند.

توصیه های مهم برای درمان خود زشت انگاری

نسبت به حضور در جلسات درمانی تعهد داشته باشید.

حتی اگر احساس خوبی دارید از قطع ناگهانی دارو بدون مشورت با پزشک خودداری کنید.

به نشانه های هشدار دهنده توجه کرده و با پزشک یا روانشناس درباره آن ها صحبت کنید.

از نوشیدن الکل و مصرف مواد مخدر اجتناب کنید.

ورزش کنید، فعالیت های ورزشی همچون پیاده روی، دویدن، شنا کردن و کارهایی همچون باغبانی و غیره همگی به کاهش علائم افسردگی، اضطراب و استرس کمک می کند، اگرچه ورزش های شدید برای رفع یا پنهان کردن عیوب در این بیماران توصیه نمی شود.

به تغذیه و سلامتی خود اهمیت دهید و خواب کافی داشته باشید.

انزواطلب نباشید، سعی کنید در موقعیت های اجتماعی عادی حضور داشته و با خانواده و دوستان خود ارتباط داشته باشید.

از روش های مدیریت استرس استفاده کنید، تمریناتی همچون یوگا و مراقبه می تواند مفید باشد.

منبع: سواد زندگی

46