نکاتی درباره خشکسالی هواشناسی/تبعات اجتماعی و اقتصادی خشکسالی چیست؟
کارشناسان هواشناسی خشکسالی را بارش کمتر از حد معمول که منجر به تغییر الگوی آب و هوایی می‌شود، تعریف کرده‌اند. از این‌رو به‌طورکلی خشکسالی از نظر هواشناسی به‌حالتی از خشکی ناشی از کمبود بارندگی اطلاق می‌شود.
خشکسالی معمولاً براساس درجه خشکی در مقایسه با مقادیر نرمال یا میانگین و طول دوره خشکی تعریف می‌شود. لازم است که تعاریف خشکسالی هواشناسی به‌صورت موردی برای هر منطقه متفاوت از مناطق دیگر درنظر گرفته شود چرا که شرایط جوی که موجب کمبود بارش می‌شود از منطقه‌ای به منطقه دیگر متغیر است.
بر اساس گزارش مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی تعریف خشکسالی از دیدگاه هواشناسی در کشورهای مختلف و در زمان‌های مختلف متفاوت است. در مناطقی که وجود دوره‌های طولانی بدون بارندگی امری عادی است تعریفی مبتنی بر تعداد روزهایی با بارش کمتر از یک حد آستانه خاص غیر واقعی است. درسایر تعاریف رابطه‌ای بین میزان انحراف واقعی بارش به مقادیر متوسط ماهانه، فصلی یا سالانه برقرار است.
از دیدگاه اقلیم‌شناسان خشکسالی یک پدیده طبیعی است که بر اثر تغییرات الگوهای آب و هوایی ناشی از کاهش نزولات جوی به وجود می‌آید و ادامه آن موجب عدم تعادل اکولوژیک و هیدرولوژیک می‌شود. ازسویی دیگر چون از دیدگاه جغرافیایی تعریف خشکسالی مفهومی وابسته به مکان است، شدت خشکسالی در هر محل تابعی از ضریب تغییرپذیری بارش در همان محل است بنابراین از نظر اقلیم شناسی خشکسالی قابل تعیین است به طوری‌که در این روش درجه خشکسالی وترسالی تعیین می‌شود.
بر اساس این گزارش، ویژگی‌ها و اثرات خشکسالی مانند شدت، مدت و بزرگی آن از محلی به محل دیگر متفاوت است. در مناطق خشک و نیمه خشک اثرات کمبود بارندگی روی منابع آب به‌سرعت آشکار می‌شود. به بیان دیگر در مناطقی که به‌طور طبیعی دارای محدودیت منابع آب هستند، بروز خشکسالی تاثیرات منفی بیشتری به دنبال دارد وحتی می‌تواند به بحران منتهی شود.
در بیشتر موارد خشکسالی‌های هواشناسی به وقوع خشکسالی‌های بعدی از جمله خشکسالی کشاورزی و خشکسالی آبشناسی و درمواردی که چندین سال ادامه یابد به خشکسالی اقتصادی و اجتماعی منتهی می‌شود هر چه شدت و گستره خشکسالی بیشتر باشد، تاثیرات آن عمیق‌تر خواهد بود.
مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی گزارش داده است که در گذشته برخی خشکسالی‌ها به‌طور محدود و بعضا گسترده ایران را دربرگرفته بود و باعث بروز خسارت‌های فراوان به محصولات کشاورزی و دامی مناطق روستایی شده و مهاجرت دسته جمعی روستاییان به شهرها را به دنبال داشته بود.
حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ یکی از عوارض این مهاجرت‌ها است که هزینه‌های بسیار سنگینی را بر جامعه و کشور تحمیل می‌کند. نتایج سرشماری‌ها نشان می‌دهد که برخی از روستاهای کشور بر اثر این گونه خشکسالی‌ها خالی از سکنه شده‌اند. وقوع خشکسالی‌های شدید و بلند مدت به‌ویژه در مناطق حساس و شکننده موجب وارد آمدن ضررهای شدید اقتصادی و اجتماعی می‌شود.
منبع: ایسنا
46
