نقش موسیقی در سلامت جسم و روان/ درمان بیماری ها با موسیقی

بر اساس یافته‌های پژوهشگران برزیلی، گوش كردن به آثار «موتزارت» باعث می‌شود كه واكنش بیماران در حین انجام یك‌ آزمایش خاص چشم‌پزشكی، قابل اعتمادتر باشد.

محققان برزیلی، از سی بیمار كه چشم آن‌ها به بیماری گلوكوم یا آب سیاه مبتلا بوده است، خواستند تا پیش از انجام این آزمایش، 10 دقیقه به سونات پیانوی موتزارت گوش كنند. در همین حال سی بیمار دیگر در سكوت، منتظر انجام این آزمایش بودند. این تحقیق، كه نتیجه آن در مجله چشم‌پزشكی بریتانیا چاپ شده است، حاكی است كه گوش كردن به این موسیقی، باعث شد كه بیماران گلوكومی با دقت بیشتری در این آزمایش شركت كنند. آزمایش «توانایی خودكار چشم در تحلیل تصاویر محیطی»، معمولاً در بیماران گلوكومی، روشی قابل اعتماد نیست، چون نتایج آن به دقت بیمار در انجام این آزمایش بستگی دارد، اما بر اساس نتایج این تحقیق، دقت بیماران پس از شنیدن یكی از آثار موتزارت، بهبود می‌یابد.

بسیاری از این اخبار را روزانه از سراسر جهان می‌شنویم كه موسیقی چه آثار مثبتی بر روح و روان انسان، نباتات، حیوانات و... دارد. موسیقی و موسیقی‌دانان در دنیای امروز رهروانی مناسب برای بهداشت روانی جامعه‌اند.

درمان با موسیقی گانداروا ـ نواهایی برای ایجاد تعادل در طبیعت

در چند سال اخیر، آیورودا نخستین روش درمانی پیشرفته بر اساس موسیقی را ارائه كرده است. بیماران در كلینیك‌های ما، هر روز به مدت كوتاهی به نوای موسیقی گانداروا ودا ـ شاخه‌ای از ادبیات گسترده ودایی كه به «دانش الحان موسیقی» معروف است ـ گوش فرا می‌دهند. موسیقی گانداروا قرن‌ها پیش در هند باستان پا گرفت و امروزه هنوز قواعد آن، پایه و اساسی برای راگاهای زیبا و طولانی است كه نوازندگان هندی آن‌ها را می‌نوازند.

گانداروا ودا حاوی چندین تكنیك بسیار پیچیده است كه برای تغییر فیزیولوژی بدن به كار می‌رود. موسیقی چیزی فراتر از نوایی «آرامش‌بخش» یا «مهی‍ّج» است. راستی چرا به آن گوش می‌دهیم؟ البته به خاطر لذت، اما همه لذت‌ها به گونه‌ای بدن را تغییر می‌دهند. معمولاً بعد از گوش كردن موسیقی باخ یا موتزارت، فشار خون خود را اندازه‌ نمی‌گیریم كه ببینیم چقدر بر ما تأثیر گذاشته است ولی اگر بخواهیم فشار خون خود را پایین بیاوریم آوای موسیقی كلاسیك ملایم و آهسته، داروی بسیار مؤثری است.

موسیقی به عنوان دارو

این حقیقت كه موسیقی می‌تواند نوعی شیوه درمان باشد نخستین بار در دهلی نو در كنفرانسی كه راجع به موارد استفاده كلینیك موسیقی گانداروا برای پزشكان تشكیل شده بود به ذهنم خطور كرد. در طی كنفرانس، یك خانم پزشك آیورودایی پشت تریبون رفت و اعلام كرد به جای صحبت راجع به موسیقی گانداروا، ترجیح می‌دهد نحوه عملكرد آن را به حض‍ّار نشان دهد.

بر این اساس از ما خواست كه برای چند دقیقه به آوایی كه به ویژه متعادل‌كننده واتا بود گوش كنیم. زمانی كه با آوایی تپنده و غریب شروع به خواندن ترانه‌ای دل‌فریب كرد چشمان خود را بستیم. سپس درخواست كرد هر كس نبض شخص كنارش را بگیرد. وقتی چنین كردیم متوجه شدیم كه كاهش چشمگیری در ضربان نبض همه به وجود آمده است. بعد اقدام به خواندن آوازی كه ریتم تندتری داشت كرد. مجدداً برای چند دقیقه به آن گوش سپردیم و متعاقب آن نبض یكدیگر را گرفتیم. میزان نبض هر یك از ما بیشتر از حد نرمال، كه هفتاد تا هشتاد بار در دقیقه است، بود. در حقیقت، نوای موسیقی بدن ما را ماهرانه به سویی كه آن دكتر خواسته بود رهنمون ساخته بود. این تكنیك اساسی، به همراه ده‌ها تكنیك متنوع دیگر كه منطبق با بخش‌های مختلف بدن هستند، دانش پزشكی گانداروا ودا را تشكیل می‌دهند. زیربنای دانش موسیقی ‌درمانی، این فرضیه است كه اصوات موزون همان ارتعاشاتی هستند كه دوشاها را به حال تعادل در می‌آورند.

دوشاها علاوه بر مزه‌ها، رنگ‌ها و بوها با برخی آهنگ‌های معین متعادل می‌شوند و با برخی دیگر آشفته گشته و از حالت تعادل خارج می‌گردند. نواختنِ تند یا كندِ موسیقی، تنظیم و كوك ابزار موسیقی به طریق بم یا زیر و نحوه تنظیم الگوهای موزون موسیقی، همگی تكنیك‌هایی برای تغییر واكنش شنونده هستند. متون گانداروا حاوی راگاهایی هستند كه برای اوقات مختلف صبح و ظهر و شب مناسب می‌باشند. برای مثال، هنگامی كه واتا بر اثر مشغله كار در ساعت چهار بعد از ظهر به اوج می‌رسد موسیقی می‌تواند فشار كار را كاهش داده و ما را به وضع آرام‌تری سوق دهد.

نقل شده است كه اگر آهنگ‌های گانداروا به طور صحیح نواخته شد تأثیرات كیهانی بر جای می‌گذارد. بدن انسان به تغییراتی كه بازتاب ریتم‌های متغیر طبیعت هستند واكنش نشان می‌دهد. تن‌ها نبض شما نیست كه به هنگام شب آرام می‌گیرد بلكه همه گیاهان و جانوران نیز در انطباق با چرخه‌های شبانه خود واكنش نشان می‌دهند. موسیقی گانداروا همه‌ آن ارتعاشات اساسی را كه از طریق طبیعت در هر لحظه به تپش در می‌آیند در بر می‌گیرند.

كاربرد موسیقی گانداروا

گانداروادرمانی، بخش لاینفكی از برنامه درمانی بیماران بستری در كلینیك ما می‌باشد. برای استفاده خانگی از آن می‌توان نوار كاست‌ها یا دیسك‌های فشرده موسیقی گانداروا را از طریق پست سفارش داد و در تمام مدت روز، هر سه ساعت به یكی از آن‌ها گوش داد. هر بخش سه ساعته را «ساندهیا» می‌نامند و در هر یك از این ساندهیاها باید به آهنگ خاصی گوش فرا داد. ساندهیاها مثل نقاط قطب‌نما به یكدیگر وصل می‌شوند:

چهار ساندهیای اصلی كه در تصویر به صورت طلوع آفتاب، ظهر، غروب و نیمه‌شب نشان داده شده‌اند نقاط عمده تغییر در چرخه روزانه هستند و تغییر و تحولاتی را كه در این مقاطع زمانی در ریتم‌های طبیعت رخ می‌دهند منعكس می‌كنند. چهار نقطه دیگرِ تغییر ریتم وجود دارد كه عبارت‌اند از: نیمه بامداد، شب و قبل از سحر. بدین ترتیب مقاطع سه ساعته از این قرارند:

این مقاطع زمانی تقریبی هستند و باید به تناسب فصول سال تغییر یابند. قاعده كلی آن است كه هنگام طلوع آفتاب، آغاز نخستین ساندهیا می‌باشد.

درست مثل تغییر فصول سال كه دوشاهای شما را در مقابل عدم تعادل آسیب‌پذیر می‌كند (و موجب سرماخوردگی‌های بهاره و حساسیت‌های اواخر تابستان می‌شود) بدن شما نیز به مقاطع تغییر ریتم روزانه حساس است. همه عملكردهای بدن در ساعات معینی از روز دارای اوج و در مواقع دیگر دارای افول هستند. موسیقی گانداروا همه این فراز و فرودها را به جریان مستمر واحدی در انجام فعالیت تبدیل كرده و نوسانات و ناهمواری‌ها را حذف می‌نماید. اگر سعی دارید بخوابید اما نمی‌توانید، به خاطر آن است كه ذهنتان هنوز درگیر كارهای نیمه‌تمام روز است. در اینجا از فقدان یك تغییر حالت آرام رنج می‌برید و گانداروا می‌تواند آن را برای شما فراهم آورد.

ده دقیقه گوش فرا سپردن به موسیقی گانداروا در مواقع زیر می‌تواند بسیار مفید باشد:

به عنوان بیداركننده‌ای آرام در هنگام صبح.

بعد از صرف غذا، برای آرام كردن عمل هضم.

به عنوان وسیله‌ای برای به خواب رفتن، درست قبل از خواب.

در دوران نقاهت پس از بیماری.

در مواقع گوش كردن به موسیقی بهتر است آرام بنشینید و چشم‌هایتان را ببندید. بگذارید توجهتان به آرامی معطوف آهنگ شود. اگر حواستان پرت شد آن را دوباره به آرامی به روی موسیقی تمركز دهید. وقتی كه آماده بیدار شدن از خواب هستید ضبط صوت را خاموش كنید و یكی دو دقیقه در سكوت بنشینید.
اگر سعی دارید وزن خود را كم كنید قبل از هر وعده غذا پنج دقیقه به موسیقی گانداروا گوش كنید. این كار باعث هشیاری‌تان می‌شود و به شما كمك می‌كند تا بفهمید واقعاً چقدر گرسنه هستید. این موسیقی همچنین می‌تواند در موقعی كه بر اثر اختلال واتا دچار نگرانی و اضطراب هستید مفید واقع شود. تمركز آرام و ملایم بر موسیقی موجب آرامش و تسكین این دوشا می‌گردد.

بر پایه اعتقادی سنتی گفته می‌شود كه پخش موسیقی گانداروا، هنگامی كه حتی در اتاق حضور ندارید سودمند است. اثر متعادل‌كننده راگاها بدون حضور شخص نیز وجود دارد ولی تأثیرش بدان حدی نیست كه شخص حضور داشته و به آن گوش می‌دهد. اگرچه این تأثیر از دیدگاه غرب غیر قابل توضیح است ولی هر كس كه در خانه‌ای قدم گذاشته باشد به طریقی می‌فهمد كه در آنجا مردمی شاد زیسته‌اند یا غمگین. گانداروا با ظرافتی خاص، فضا را با ارتعاشات شاد انباشته می‌سازد. برای امتحان می‌توانید این موسیقی را برای چند روز متوالی بی‌وقفه در خانه خود پخش كنید و هنگامی كه به خانه برگشتید خود تأثیر آرامش ‌بخش و هماهنگ‌كننده آن را دریابید.

از آنجا كه راگاها بر پایه موسیقی غرب استوار نگشته‌‌اند نوع سازها و اصوات آن‌ها برای گوش ما نا‌آشنا و غریب جلوه می‌كنند. بعضی از افراد این آهنگ‌ها را زیبا می‌یابند و برخی دیگر به تدریج به آن‌ها خو می‌گیرند. ولی اثر این موسیقی را باید از جنبة تأثیر آن بر بدن مورد قضاوت قرار دارد. اگر با شنیدن آن احساس شادابی، سبكی و هشیاری می‌كنید پس موسیقی كار خود را كرده است.
چگونه گانداروا درمانی را یاد بگیریم

برای استفاده از موسیقی گانداروا به عنوان نوعی شیوه درمان خانگی كافی‌ است نوارها و دیسك‌های فشرده آن را سفارش داده و آن‌ها را به وسیله دستگاه پخش صوت گوش كنید. همچنین خود می‌توانید یاد بگیرید نوازنده گانداروا شوید. این موسیقی در مدارس گانداروا ـ ودا كه در آمریكا، اروپا و هندوستان تأسیس شده‌اند توسط اساتید مشهور موسیقی كلاسیك هند آموزش داده می‌شوند. هنرآموزان، در هر سطحی از مهارت كه باشند ـ حتی مبتدی ـ مورد پذیرش قرار می‌گیرند. علاوه بر سیتار و تابلا كه زهی و كوبه‌ای هستند می‌توان فلوت هندی و نوعی سه‌تار به نام «وینا» را نیز در این مدارس یاد گرفت. این دو ساز بسیار قدیمی اگر با صدای انسان همراه شود ناب‌ترین ابزار نواختن آهنگ‌های گانداروا محسوب می‌گردند.

منبع: ایریکپ

47