انقلابهای مهم سه قرن اخیر به روایت آمار/ انقلاب روسیه بیشترین و انقلاب گرجستان کم ترین تعداد تلفات را داشته اند

تعریف انقلاب

به گزارش خبر فوری ، بسیاری از متفکران و صاحبان اندیشه هنوز بر سر ارائه تعریف مشترکی از انقلاب و تفاوت آن با شورش و یا کودتا به اشتراک نرسیده اند. با این حال، با کمی دقت می‌توان تعریفی از انقلاب ارائه داد.

از منظر جامعه شناسی، هر گونه جنبش اجتماعی توده‌ای که به فرایندهای عمده اصلاح یا دگرگونی اجتماعی بینجامد، انقلاب نامیده می‌شود. هاینتس لوباس انقلاب را جریانی ذاتاً سیاسی می‌داند. از نظر او، سلاحهای ویژه پیکار انقلابی سلاحهایی سیاسی است؛ ابزارهای ویژه دگرگون سازی انقلابی نیز ابزارهایی سیاسی است. انقلاب ماهیتاً به معنای کوشش برای تغییر شرایط اجتماعی و ایجاد نظامی بدیل یا جانشین در جامعه است. بنابراین، انقلاب هرگز صرفاً مساوی با قرار گرفتن یک گروه حاکم به جای دیگری یا تغییر نظام حکومتی به تنهایی نیست.

انقلاب عموماً به معنای دگرگون سازی همه جانبه و بنیادی سازمان سیاسی و ساخت اجتماعی و مالکیت اقتصادی و تغییر اسطوره ی غالب و فائق درباره ی نظم اجتماعی است.

هانا آرنت در اثر خود یعنی "انقلاب" اصطلاح انقلاب را ریشه شناسی می‌کند و تاکید می‌نماید که کلمه انقلاب در اصل از مصطلحات اخترشناسى است که به ‏واسطه اثر بزرگ کپرنیک در علوم طبیعى از اهمیت خاصى برخوردار شد. این واژه در کاربرد علمى، معناى دقیق لاتینى خود را که دال بر حرکت دَورانى منظم و قانون‌مند ستارگان بود، حفظ کرد.

در قرن هفدهم، واژه انقلاب براى نخستین‌بار به صورت یکى از اصطلاحات سیاسى در سال 1660م پس از دگرگونى سیاسى در یکى از کشورها به ‌کار رفت. در معناى دیگر سیاسى، این کلمه درباره انتقال از عصر کشاورزى به دوره صنعتى- بویژه در ممالک غربى- به ‌کار می‌رود که در آن‌جا صنعتى شدن به همراه شهرنشینى حاصل از آن، بر آخرین مرحله توسعه این جوامع اثرات بسیار چشمگیرى داشته است.

آرنت سپس به سراغ ماهیت اصلی انقلاب و تفاوتش با اصلاحات می‌رود و میگوید: تفاوت اساسى انقلاب و اصلاح در این است که اصلاحات از سوى حاکمان و به ‏منظور بهبود شرایط یا جلوگیرى از وقوع انقلاب روى می‌دهد، اما انقلاب از سوى مردم و براى براندازى نظام حاکم پدید می‌آید. ناگفته نماند که اصلاحات در برخى موارد ممکن است موجب تسریع انقلاب یا فروپاشى رژیم‌هاى سیاسى گردد.

تاریخچه انقلاب مدرن

اما سوال اینجا است که با این تعریف اولین انقلاب ها چه زمانی و در کجا اتفاق افتادند؟ تاریخ شورشها و اصلاحات سیاسی به مصر باستان بازمی‌گردد. در یونان باستان و در آتن، بارها شاهد شورش ها و اصلاحات سیاسی مختلف بوده ایم. اما انقلاب به معنی مدرنش را اول بار در سال 1776 و در آمریکا می‌توان مشاهده کرد.

انقلاب استقلال آمریکا که منجر به نوشتن قانون اساسی و استقلال این کشور از انگلستان شد، اولین انقلاب به معنی مدرن کلمه بود.

انقلاب فرانسه در سال 1789 و انقلاب هائیتی در سال 1791 هم دو انقلاب بزرگ قرن هجدهمی بودند که پس از انقلاب آمریکا رخ دادند و منجر به تغییرات اساسی در جهان گردیدند.

بنیاد تمام این انقلاب ها را تمایل اجتماعی به آزادی، روحیه استقلال طلبی و مخالفت با نظامهای سلطنتی و جایگزین کردن آن با دموکراسی تشکیل می‌دهد.

جدول: اطلاعاتی درباره انقلابهای مهم جهان

از قرن 18 تا کنون، انقلاب های متفاوتی با محوریتهای مختلف رخ داده اند. در اینجا قصد داریم، نگاهی اجمالی به برخی از مهم ترین این انقلاب ها داشته باشیم.

در انتخاب انقلابها، سه اصل و ویژگی را مد نظر قرار داده ایم:

به همین دلیل انقلاب های ضد استعماری و استقلال طلبانه از دایره انقلاب های ما خارج می‌شود. به طور مثال، انقلاب استقلال هائیتی یا انقلاب هند و یا انقلاب آمریکا از حوزه ما خارج می‌گردند. بنیادین بودن تغییرات انقلاب : به این معنی که هدف آن انقلاب، نه صرفا تغییر یک رئیس جمهور یا نخست وزیر، بلکه تغییر کلی سیستم سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی و اجتماعی باشد. به همین دلیل، مثلا انواع کودتاها و یا شورش ها و یا حتی انقلاب های محدودی مانند انقلاب ناصر در مصر در حوزه ی بررسی ما قرار نمی‌گیرد. 3 . تاثیر گذاری خارجی انقلاب: اگر انقلابی در حوزه‌ی خارجی(در یک منطقه مشخص یا در حوزه بین المللی) تاثیر گذار نباشد و کشورهای قدرتمند خارجی نسبت به آن واکنش نداشته باشند و ملتهای همسایه هم از آنها تاثیر نپذیرند و مهم تر از همه تغییری در ادبیات سیاسی رسمی ایجاد نکند، به این معنی است که آن انقلاب در حوزه بین الملل تاثیر گذار نبوده است. انقلابهایی که ما مورد بررسی قرار دادیم، همگی در حوزه منطقه ای و جهانی تاثیرگذار بوده اند.

*در پایان بیان دو نکته ضروری است:

الف. در مورد تلفات حاصل از انقلاب ها، آمار دقیقی وجود ندارد. چرا که از طرفی، چه حکومتهای قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب، تعداد کشته شده ها را مخفی می‌کنند.

از طرف دیگر، انقلاب پدیده ای مستمر است و تلفات حاصل از آن تا مدتی پس از انقلاب اصلی ادامه میابد. به همین دلیل، تخمین تعداد دقیق آنها کار بسیار دشواری است.

ب. شاید تشریح و ذکر تفکر اصلی یک انقلاب یا جنبش ممکن نباشد. چرا که در هر انقلابی، چندین و چند فکر و ایدئولوژی وجود دارد. به همین دلیل، تفکر و ایدئولوژی اصلی یک انقلاب را به صورت نسبی و تقریبی بیان نمودیم.

منابع :

انقلاب چیست؟ /1392/ راسخون

انقلاب و انقلاب اسلامی چیست؟ / 1392/ اسلام کوئست

Waves of Revolution/ April 2011/historytoday

38