در مذاکرات وین چه خبر است؟

رحمان قهرمان‌پور در تحلیل روند مذاکرات وین، عنوان کرد: «اخباری که از مذاکرات داریم محدود و بعضا متناقض است. از یک طرف روزنامه گاردین گزارش داده که اختلاف ایران و غرب، مذاکرات را داشت به بن بست و شکست می‌کشاند ولی روسیه و چین پا‌درمیانی کردند و ایران از برخی مواضع خود عقب‌نشینی کرده است. از سوی دیگر اخباری از طرف ایرانی داریم که همچنان تاکید می‌کند که مبنای مذاکرات همان متنی است که ایران به طرف اروپایی داده است. با این تفاسیر فضا تا حدی مبهم است و نمی‌دانیم چه اتفاقی در حال رخ دادن است.»

وی ادامه داد: «امریکایی‌ها هم اعلام کردند که شنبه به وین می‌آیند چراکه پیش از این در بروکسل ظاهرا یک جلسه دیگر داشتند. بنابراین ارزیابی دقیق از دور هشتم مذاکرات قدری دشوار است و باید منتظر اخبار موثق‌تری باشیم. با این حال می‌توان حدس‌هایی زد از جمله اینکه روسیه و چین دارند، تلاش می‌کنند که مواضع دو طرف به یکدیگر نزدیک شود. دیدار‌هایی هم که آقای باقری با مقامات روسی و چینی قبل و بعد از مذاکرات داشته است، گویای اهمیت و زیاد شدن تلاش‌های روسیه و چین در این روزها‌ست و فعلا می‌توان گفت از شکست مذاکرات جلوگیری کرده و باید منتظر باشیم و ببینیم که این مذاکرات دور هشتم خروجی دیگری خواهد داشت یا خیر.»

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی، ابراز کرد: «من انتظار زیادی از دور هشتم هم ندارم و فکر می‌کنم علیرغم تهدید‌هایی که اروپاییان و خود امریکایی‌ها انجام دادند، مذاکرات ادامه پیدا خواهد کرد. همانطور که می‌دانیم تعدادی از ایرانی‌ها دوباره تحریم شدند و از طرف دیگر وزیر خارجه بریتانیا گفته که فرصت برای ایران کم است. با این وجود گمان می‌کنم که مذاکرات به دور نهم کشیده خواهد شد و باید منتظر باشیم و ببینیم که بن‌بست مذاکرات شکسته می‌شود یا خیر.»

قهرمان‌پور درباره علت اینکه روس‌ها و غربی‌ها می‌گویند ایران پذیرفته است که مذاکرات را از نقطه‌ی پایانی دور ششم، ادامه پیدا کند ولی تیم ایران و رسانه‌های دولت این موضوع را رد کرده‌اند، گفت: «به نظر می‌رسد روسیه و چین دارند تلاش می‌کنند که مواضع دو طرف زیاد از هم دور نشود. بنابراین طرف ایرانی همچنان در حال پافشاری بر برخی مواضع خود است و از طرف دیگر اروپاییان هم بر مواضع خود اصرار دارند. این برداشت‌های متفاوت ناشی از همین پافشاری بر مواضع است. از سویی سیاست داخلی هم برای تیم مذاکراتی هر دو طرف مهم است؛ مخصوصا با فعالیت‌هایی که برخی از اعضای کنگره در امریکا انجام دادند و می‌خواهند در آزاد شدن پول‌های بلوکه شده ایران توسط امریکا، نظارت داشته باشند. این موارد نشان می‌دهد که برای هر دو طرف وضعیت سیاست داخلی بسیار مهم است و در همین راستای سیاست داخلی هم این اقدامات را از طرف تیم ایرانی می‌بینم که تاکید می‌کنند که عنوان «دورهشتم مذاکرات» را به «دور دوم مذاکرات رفع تحریم»، تغییر می‌دهند. به هر حال هر دو طرف تلاش دارند که  نشان دهند کم‌ترین امتیاز را داده‌اند و بیشترین امتیاز را می‌خواهند بگیرند و این مهم قابل درک است. یعنی امریکایی‌ها برای داخل کشور خود و تیم ایران هم برای کشور خود، هرکدام می‌خواهند بگویند که در موقعیت برتر قرار دارند.»

با توجه به بن‌بستی که در مذاکرات شکل گرفته است امکان توافق بر سر موضوعات اختلافی قدیمی و اساسی یا آنچه ما به آن مسائل استراتژیک می‌گوییم، یعنی مثلا اینکه کل تحریم‌ها برداشته شود یا خیر، تضمین داده شود یا نه، امریکا چه کار بکند و غیره، روز به روز کمتر می‌شود

وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه رسانه‌های نزدیک به دولت از پیروزی و هوشمندی تیم ایران خبر می دهند و در عین حال می گویند اروپا و امریکا فاقد اراده و دارای اختلافات درونی هستند؛ اختلافات روایات در باب مذاکرات به چه معناست، گفت: «در اینکه مذاکرات در شرایط سختی‌ست هیچ تردیدی نیست. ما می‌دانیم که عمق اختلافات دو طرف چه قدر زیاد است و از یک طرف هم باید در نظر بگیریم که مواردی که شما اشاره کرده‌اید به این دلیل است که تیم مذاکراتی بارها تکرار کرده است که یک فضا‌سازی رسانه‌ای بر ضدش انجام می‌شود و فکر می‌کند که این فضا‌سازی، فشاری را بر تیم مذاکراتی وارد می‌کند لذا این مسئله بیشتر در راستای تاثیر‌گذاری بر اذهان و عملیات رسانه‌ای، قابل درک است. مسئله اصلی همانطور که اشاره کردید، اتفاقاتی است که داخل هتل کوبورگ و داخل مذاکرات اتفاق می‌افتد. ما هنوز از آنجا تصویر نسبتا معتبر و روشنی نداریم که دقیقا در آنجا چه اتفاقی در حال رخ دادن است. اگر آن تصویر را داشته باشیم، تا حدی می‌توانیم بفهمیم که چرا این نوع بحث‌ها به رسانه‌ها کشیده شده است.»

این تحلیلگر مسایل سیاست خارجی در مورد خبر روزنامه دولت مبنی بر پیشنهاد تیم ایران برای لغو همه تحریم‌های برجامی و فرابرجامی و هزممان بازگشت به تعهدات برجامی‌ اظهار کرد: «بارها در این مورد افراد کارشناس نظر دادند. لغو همه تحریم‌ها کار بسیار دشواری است اگر محقق شود، بسیارخوب است اما واقعیت این است که امریکایی‌ها در وین موضع خود را اعلام کردند که اگر ایران خواهان لغو همه تحریم‌هاست، در ازای آن باید اقدامات بیشتری انجام دهد. یعنی اقداماتی فراتر از آنچه در برجام آمده است. لذا این جزو سیاست‌های اصلی امریکاست و تا کنون نشانه‌ای مبنی بر تغییر این سیاست از سوی امریکا دیده نشده است.»

قهرمان‌پور در مورد بحث تضمین‌ها، تصریح کرد: «در این مورد هم مسئله مشخص است. نظام امریکا یک نظام ریاستی است که در آن رییس‌جمهور همه اختیارات را دارد؛ البته در عین حال توسط کنگره، تحت نظارت است اما در تحلیل نهایی یک نظام ریاستی است. یعنی بایدن حتی اگر تضمین هم دهد، فقط برای دوران خودش است. آنچه ما می‌توانیم به عنوان تضمین از آن یاد کنیم، به باور من شامل یک توافق خیلی گسترده و پایدار نخواهد بود. بدان معنا که در این مورد اینکه بگوییم یک توافق طولانی مدتی خواهد شد که هم ایران و هم امریکا فارغ از نوع دولت‌ها به آن پایبند خواهند بود، به باور من چنین اتفاقی نخواهد افتاد و شواهد و قرائن هم نشان می‌دهد که هر چه جلوتر می‌رویم، زمینه برای رسیدن به یک توافق پایدار و طولانی مدت کمتر می‌شود.»

وی افزود: «به نظر من تیم‌های مذاکراتی هر دو طرف به مرور زمان خودشان را برای رسیدن به یک توافق بر سر برنامه عملیاتی آماده خواهند کرد. یعنی اینکه چه بدهند و چه بگیرند آن هم در یک زمان محدود و مشخص. این بدان معناست که فرضا ایران به امریکایی‌ها می‌گوید شما فلان کار را دهید و در ازایش من هم این کار را می‌کنم و اگر شما فلان کار را انجام ندهید، من هم آن کار را انجام نمی‌دهم. به نظرم ما داریم به این سمت می‌رویم و با توجه به بن‌بستی که در مذاکرات شکل گرفته است امکان توافق بر سر موضوعات اختلافی قدیمی و اساسی یا آنچه ما به آن مسائل استراتژیک می‌گوییم، یعنی مثلا اینکه کل تحریم‌ها برداشته شود یا خیر، تضمین داده شود یا نه، امریکا چه کار بکند و غیره، روز به روز کمتر می‌شود.»

قهرمان‌پور در ادامه تاکید کرد: «با این تفاسیر، به عقیده من بخش سوم پیشنهاد ایران مهم‌تر خواهد شد، یعنی اینکه ایران یک برنامه عملیاتی پیشنهاد دهد و بگوید امریکا این کار را بکند و ما هم در ازایش کار دیگری را انجام می‌دهیم و این برنامه در دستور کار باشد تا اینکه دوباره بر سر مسائل اختلافی و تضمین‌های عینی و... بحث شود. به نظرم از این فضا در حال دور شدن هستیم هر چند این را با احتیاط می‌گویم و باید منتظر باشیم و ببینیم که روند مذاکرات به این سمت می‌رود یا خیر.»