نظم نوین جهانی با حرکت از پترودلار به سمت پترو یوان

تحریم های مکرر و نگران کننده دولت آمریکا علیه کشورهای دیگر دنیا از ایران گرفته تا روسیه و چین و حتی بسیاری از کشورهای اروپایی منجر شده است تا چین در اندیشه تجارت بین‌المللی با یوان ارز ملی خود باشد. به همین خاطر در نظم نوین جهانی بسیار کشورهای هستند که در پی حرکت از پترودلار به سمت پترو یوان هستند.

در واقع هدف تعیین شده چین این است که بتدریج به تسلط دلار به عنوان ارز تعیین کننده در تجارت بین‌المللی خاتمه دهد که این می ­تواند خبری بسیار خرسند کننده نه فقط برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان در داخل چین بلکه برای کشورهایی باشد که عمدتاً تحت تحریم ­های آمریکا قرار گرفته اند. همین تحریم­ ها البته باعث می­ شود تا بتدریج کشورها در این اندیشه باشند که ذخایر دلاری خود را کاهش دهند و به سمت استفاده از ارزهای دیگر بین المللی روی بیاورند.

در واقع، ظهور چین شاید مهم­ ترین پدیده اقتصادی و سیاسی در اواخر قرن بیست و شروع بیست و یکم ­باشد. این امر برای امنیت جهانی، توسعه بین­ المللی و حاکمیت جهانی پیامدهایی دارد. اگرچه وضعیت چین در تجارت بین ­المللی قابل توجه است­، اما در سایر فعالیت­ ها به عنوان قدرت بین ­المللی نیز در حال رشد است. نفوذ فزاینده چین در تولیدات بین­ المللی و بازارهای مالی، از نظر رهبری جهانی در تولید کلی، در مجمع تولید صنایع الکترونیک و نساجی و رشد اقتصادی رو به رشد خود از طریق داشتن چهار بانک بزرگ جهان، مشهود است. چین از طریق توسعه مؤسسات جدید، مانند بانک سرمایه ­گذاری زیرساخت­ های آسیا، مشارکت اقتصادی جامع منطقه­ ای و ابتکار عمل یک کمربند- یک راه، در حال حرکت برای رهبریت جهانی است.

ترسیم طرح یک کمربند _ یک راه

در واقع، چین زمینه‌های مشترک طبیعی با اقتصادهای نوظهور را به‌ویژه در پیگیری نظم جدید اقتصادی و دموکراتیک‌کردن روابط بین‌الملل می‌بیند. در نظر پکن مشارکت فعال در مکانیسم بریکس، بخشی از رویه دیپلماسی جدید چین برای فرآیند دلارزدایی و ایجاد نظام‌های همسو با نظم مالی بین­‌المللی در قرن بیست و یکم است که نتیجه «آگاهی مسئولیت بین‌المللی» و نیز بازتابی از واقعیت قدرت اقتصادی چین است؛ این سیاست برگرفته از گسترش قدرت چین به عنوان قدرت جهانی، یک نظم جدید جهانی است که در آن تقسیم قدرت تقریباً برابری بین آمریکا و چین وجود دارد.

از این رو، «استفان روچ»، اقتصاددان ارشد سابق در مورگان استنلی، یکی از بزرگترین مؤسسات بانکی در ایالات متحده خاطرنشان کرد: «ممکن است دلار در برابر یک سبدِ ارز، کمتر از حداقل تعیین‌شده در سال ۲۰۲۱، ۳۵ درصد کاهش یابد.» روچ تأکید کرد که شدتِ احساسات سیاسی و تقسیمات محلی در جامعۀ آمریکا، از دهۀ شصت بی‌سابقه است و عدمِ مهار بیماری اپیدمی ویروس کرونا، اعتماد به نفس به ثباتِ اقتصادی ایالات متحده دلار را تضعیف می‌کند.

راهبرد جدید چین؛ پترویوآن

راهبرد جدید چین برای مقابله با دلار، این است که از بازار انرژی بهره بگیرد. این کشور طرح جدیدی برای قیمت‌گذاری نفت معرفی کرده است که در آن به‌جای دلار از یوان استفاده شود. سیاست چین، نقش بیشتر واحد پولی یوان در مبادلات مالی بین­ المللی است که در نهایت، صندوق بین ­المللی پول یوان را در سبد ارزهای بین ­المللی گنجانده است. این طرح، این امکان را فراهم خواهد ساخت که هزینه­ های شرکت­ های چینی در بازار بین ­المللی نفت کاهشی باشد و در عین حال، برنامه­ های چین در راستای تقویت جایگاه بین­ المللی پول ملی­ خود را عملیاتی کند. این طرح امکان تبدیل یوان به طلا را به شرکای چین می ­دهد که در ازای نفت خود، یوآن چین و یا طلا دریافت نمایند؛ در حالی که نیازی به نگهداری پول به دارایی ­های چینی یا تبدیل آن به دلار وجود ندارد.

در این راستا، یورگ کینر، مدیر ارشد اجرایی شرکت سوئیس آسیا کپیتال، بیان کرده بود: «هژمونی ایالات متحده در حال کاهش است و کشورهای در حال توسعه در تجارت غیردلاری شرکت کرده ­اند». وی افزود: «از آنجایی که چین واردکننده است، برای به دست آوردن قراردادهای یوآن تلاش بیشتری خواهد کرد.»

این طرح سبب انعقاد قرارداد نفت در بورس بین ­المللی انرژی شانگهای شده است که با استقبال خوبی از بازار روبه­ رو شد. این قرارداد از عرضه­ های مشابه نفت در سنگاپور و دبی پیشی گرفته است. البته هنوز از نظر حجم از قرارداد معاملات نفت خام برنت در لندن و معاملات نفت غرب تگزاس در نیویورک عقب است؛ زیرا مؤسسات حمایت کننده از دلار آمریکا به عنوان واحد پول جهانی، هنوز قدرتمند و مسلط هستند؛ اما اهمیت راهبردی برای چینی ­ها در بازارهای انرژی قابل دفاع است. به طوری که هژمونی مالی و صنعتی فعلی بین­ المللی در انحصار دلار، بر تجارت جهانی نفت استوار است، این ابتکار چینی­ ها در ایجاد یک جایگزین معتبر در نفت نیز می­ تواند به منزله یک دنیای چندقطبی جدید در تجارت، دارایی و صنعت باشد.

بنابراین، می ­توان اظهار داشت که ابتکارات پیشین چین برای بین‌المللی کردن یوان، مانند اصلاح سیستم مالی بر اساس حقوق رسم ویژه، در غیاب استفاده گسترده از یوان در بازارهای معاملات انرژی بود. حال، چین یک ابتکار عمل کاملاً برنامه‌ریزی ‌شده و اجرایی را پیش گرفته است که دقیقاً با قابلیت تبدیل طلای قرارداد نفت و ایجاد یک دریچه ایمنی مهم پشتیبانی می­ شود و با تلاش ­های تکمیلی در قالب گروه بریکس، بانک توسعه جدید و بانک زیرساخت آسیایی، مورد حمایت قرار خواهد گرفت.

افزون بر این، طرح پکن به دنبال تغییر در تجارتی که «طلای سیاه» نامیده می ­شد، حرکت از پترودلار به سمت پترویوان است. مزیت این حرکت این است پترویوان می­تواند به عنوان یک جایگزین جذاب ظاهر شود که به تجارت اجازه می­ دهد که منحصراً با ارز یوان چین انجام شود تا از سیاست­ های خارجی و تحریم­ های ایالات متحده محافظت کند. به عنوان نمونه، چین و روسیه پیش از این، قراردادهایی با روبل و یوان برای حذف دلار آمریکا در تجارت بین­ المللی امضا کرده ­اند.

بر اساس داده­ های ارائه شده توسط بانکING ، سهم دلار از صادرات روسیه به چین در سال ۲۰۱۸ از ۷۵ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۳۹ درصد کاهش یافت که نشان‌دهندۀ تغییر صورت حساب قراردادهای نفتی به یورو است. به طور مشابه، سهم دلار از واردات چینی به روسیه از ۷۲ درصد در سال ۲۰۱۸ به ۶۱ درصد در سال ۲۰۲۰ کاهش یافت که نشان دهندۀ افزایش نقش یورو و یوان است. همچنین، بانک مرکزی روسیه حدود ۶۸ میلیارد دلار آمریکا معادل ۴۴۲ میلیارد یوان، ذخیره ارزی دارد که حدود ۱۴ درصد از آن را در بر گرفته که نشان دهنده بالقوۀ استفاده از یوان در جریانات تجاری و مالی روسیه است.

در این راستا، دیمیتری دولگین، اقتصاددان ارشد روسیه و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در بانک ING اظهار داشت؛ «یکی دیگر از راه‌های اطمینان از دلارزدایی، همکاری بهتر در بخش بانکی است. بانک­ های چینی در بازار روسیه حضور دارند؛ اما سهم آن‌ها در حال حاضر بسیار کم است» با این‌ حال، بحران کووید-۱۹ می ­تواند به عنوان یک کاتالیزور در تغییر معماری ژئوپلیتیک کنونی عمل کند و به چین کمک کند تا توسعه اقتصادی در کشورهای نفت‌خیز را افزایش داده و منجر به افزایش تقاضا برای نفت شود.

پیش­تر، «گال لوفت» یکی از مدیران مؤسسه تحلیل امنیت جهانی اظهار داشت: «چین تغییردهنده بازی نیست، حداقل هنوز نه اما این یکی دیگر از شاخص‌های آغاز سقوط دلار است و من بر سقوط دلار تأکید می‌کنم.»

با این اوصاف، راه‌­اندازی قرارداد نفتی یوان در بورس بین‌­المللی انرژی شانگهای، شاید گامی کوچک برای چین باشد؛ اما این یک جهش عظیم برای سیستم تجارت جهانی است. رمز موفقیت این ابتکار عمل چین، تأمین نقدینگی و قابلیت تبدیل است که کشور چین در تأمین آن بسیار محتاط بوده است. مشتریان نفتی می­ توانند قرارداد نفتی را نه ­فقط با یوان چین، بلکه با گریدهای اساسی انرژی که منعکس کنندۀ ترجیحات تجاری چین است، خریداری کنند. به این ترتیب، قرارداد نفتی خام شانگهای نوید می­ دهد که در کنار استاندارد اروپا به عنوان یک قرارداد نفت خام برنت در لندن و قرارداد نفت خام وست تگزاس در نیویورک، به یک معیار جهانی تبدیل شود. البته این وعده با تحریم­ های تجاری ترامپ، علیه چین و ایران و روسیه روبه­ رو شده است و ظهور پترویوان را تقویت می­ کند.

شیلدراپ، تحلیلگر ارشد کالا در شرکت SEB در این باره اظهار داشت: فعال‌سازی مجدد تحریم‌های آمریکا ممکن است باعث شود ایران نفت خود را با استفاده از قراردادهایی که براساس یوان چین است، صادر کند. با چنین اقدامی ممکن است جرقه فاصله گرفتن از سیستم معاملات نفت به دلار آمریکا زده شود.

به نقل از رویترز، استفان اینس، رئیس تجارت آسیا/اقیانوسیه در کارگزاری آتی OANDA در سنگاپور، بیان داشت: «قرارداد در حال اجرا شدن است. منطقی است که ایران به جای دلار، فروش نفت را بر اساس قراردادهای یوآن آغاز کند. چین بزرگترین مصرف کننده نفت در جهان است و همچنین بیشترین خرید را از ایران، تولیدکننده بزرگ اوپک، انجام می دهد. پکن ۲۵ درصد از صادرات نفت ایران را خریداری می کند که هشت درصد از نیاز آن را تامین می کند.

بنابراین می ­توان گفت دامنه تجارت با ارزش یوان، هم در نفت و هم در انرژی ­های دیگر، گسترش می­ یابد. از آنجا که قیمت بیشتر واردات نفتی چین به یوان قیمت­گذاری می ­شود. تأمین کنندگان خارجی، حساب­ های بیشتری با ارزش یوان دارند که می ­توانند با آن هم کالاهای چینی و هم خدمات چینی، بلکه اوراق بهادار و اوراق قرضه دولت چین را خریداری کنند.  از این رو، بازارهای سرمایۀ چین تقویت می­شود، ترویج بین ­المللی شدن یوان یا حداقل دلارزدایی تدریجی در بازار نفت یوان را تقویت می­ کنند که به عنوان یک ارز ذخیره بین ­المللی، منجر به سایر کشورها به تجارت با ارزش یوان و سایر بازارهای انرژی پس از قرار گرفتن نفت در روندهای مشابه می شود.