چرایی سیاست رویکرد به شرق در روابط روسیه و ایران

در شرایطی که مذاکرات هسته‌ای وین در دور هشتم خود قرار دارد، آقای سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان، امروز (چهارشنبه) در راستای سیاست همگرایی و اولویت روابط با همسایگان، به مسکو، پایتخت روسیه سفر کرد.

روابط ایران و روسیه با افزایش تنش‌ها بین تهران و واشنگتن از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا، تقویت شده است و ایران، روسیه را یکی از نزدیک‌ترین متحدان خود می‌داند. روسیه و ایران در مورد موضوعات مختلف استراتژیک در منطقه دیدگاه‌های مشابهی دارند و این به عنوان انگیزه‌ای قوی برای گسترش مشارکت‌های راهبردی با روس‌ها عمل می‌کند.

سیاست رویکرد به شرق ایران و اهمیت روابط با روسیه

الجزیره در گزارشی با اشاره به سفر آقای سید ابراهیم رئیسی به روسیه نوشت: «سفر رئیسی به روسیه، دستیابی به توافقنامه بلندمدت راهبردی را تسریع خواهد کرد و روسیه تلاش می‌کند توازن سیاسی و نظامی در منطقه ایجاد کند.»

در ادامه این گزارش آمده است که روابط روسیه و ایران مبتنی بر توافقنامه‌ای است که هر پنج سال تمدید می‌شود و حد و مرز همکاری‌های امنیتی بین دو کشور را ترسیم می‌کند و مانع از بروز هر نوع تنش بین آن‌ها می‌شود. در این سفر همچنین قرار است روابط نظامی هم مطرح گردد.

این گزارش به موضوعات دیدار مقامات روسیه و ایران در مسکو پرداخت و مدعی شد: «تهران فهرست خریدی دارد که روی میز روسیه قرار گرفته و منتظر اجرای آنهاست. ایران تمایل دارد ناوگان هوایی خودش را با خرید جنگنده‌های نسل چهارم نوسازی کرده و توانایی نیروی زمینی را هم تقویت کند. اما عده‌ای در داخل خواهان آن هستند که تعامل با روسیه محتاطانه باشد.»

ازطرفی دیگر نیز فرِد ویِر، تحلیلگر مسائل سیاسی در مسکو، درباره تمایل روسیه به کشور‌های شرقی گفت: «پس از سال ۲۰۱۴، زمانی که اعمال تحریم‌های ضد روسیه آغاز و تنش‌های ژئوپولتیک تشدید شد، روسیه فهمید که تعامل با کشور‌های غربی مشکلات زیادی دارد، اما اگر به سمت شرق متوجه شود، کشور‌هایی با دیدگاه‌های دوستانه خواهد یافت که پیش شرط‌های حقوق بشری برای مذاکرات تعیین نمی‌کنند. به همین علت می‌توان با این کشور‌ها تعامل و داد و ستد انجام داد. این روند در شکلی گسترده با چین انجام شد و انتظار  می رود در روابط با ایران نیز شاهد چنین روندی باشیم.»

نشریه ژئوپولیتیک نیز در مقاله‌ای به سیاست‌های آقای رئیسی و سیاست رویکرد به شرق ایران پرداخت و نوشت: در گذشته بعضی از مقامات ایران به سمت غرب گرایش داشتند اما پس از بدقولی‌های غربی‌ها و آمریکایی‌ها در توافق برجام، دولت جدید ایران تصمیم به تغییر اولویت‌ها در سیاست خارجی خود گرفت و توجه خود را بر تقویت سیاست‌های منطقه‌ای قرار داد و به جنبه‌های سیاسی و اقتصادی ایران در منطقه متمرکز شده و از آن‌ها برای تأثیرگذاری بر مواضع بین المللی استفاده می‌کند.

ژئوپولیتیک معتقد است که رئیس جمهور ایران به دنبال ایجاد تعادل در روابط خارجی تهران است و در حالی که تصمیم به حفظ روابط و مدیریت تنش با غرب دارد، به دنبال اجرای سیاست خارجی در محور آسیایی و مهمتر از همه در همسایگان خود است.

موسسه سرمایه گذاری آمریکا هم در گزراش خود به افزایش همکاری‌های ایران و روسیه در عرصه‌های سیاسی اقتصادی و نظامی در سال‌های اخیر اشاره کرد و نوشت که در زمینه اقتصادی، روسیه در تلاش است تا به ایران کمک کند تا تحریم‌های اعمال شده از سوی آمریکا علیه این کشور را پشت سر بگذارد. طبق گزارش‌ها، ایران و روسیه به توافقی در مورد استفاده از پول ملی خود به جای دلار آمریکا در تجارت دوجانبه نزدیک شده‌اند.

آرائیک استپانیان، یکی از اعضای هیئت رئیسه آکادمی مسائل ژئوپلیتیک معتقد است که روسیه همیشه روابط مطلوبی با ایران داشته است و این دو کشور همیشه مسائل دوجانبه را به شیوه‌ای سازنده از طریق گفتگو و امتیازات متقابل حل می کنند.

یکی از عوامل پویایی روابط مسکو و تهران، تهدید و خصومت آمریکاست. این دو کشور منافع راهبردی مشترک بلند مدتی برای مهار یکجانبه گرایی آمریکا دارند و این یکی از عوامل مهم در تعیین آینده خاورمیانه است. روسیه یک بازیگر کلیدی برای کمک به ایران درمقابله با سیاست های آمریکا در خاورمیانه است.

از دیگر مصادیق سیاست رویکرد به شرق میتوان به عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای اشاره کرد. عضویت ایران در شانگهای روابط همکاری تهران با چین و روسیه و همچنین سایر کشور‌های عضو سازمان همکاری‌های شانگهای از جمله هند، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و پاکستان را تقویت می‌کند.

قدرت جهانی روسیه، چالش غرب است

به گفته کارشناسان، مهم است که روسیه در کجا مداخله یا سرمایه گذاری می‌کند. زیرا نفوذ این کشور در سراسر جهان مهم است و یک چالش مستقیم برای غرب و مخصوصا، آمریکا محسوب می‌شود.

روسیه یکی از اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد و عضو سازمان‌های بین المللی بزرگ از جمله گروه ۲۰، همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه، شورای اروپا و سازمان تجارت جهانی است.

این کشور همچنین از لحاظ منابع طبیعی بسیار غنی بوده و بخش عظیمی از منابع طبیعی جهان را تامین می‌کند. صنایع برتر این کشور عبارتند از استخراج نفت و گاز طبیعی، کشاورزی، جنگلداری، ماهیگیری و تولید به عنوان سایر محرک‌های اقتصادی به ویژه نفت و گاز طبیعی بخش بزرگی از اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهند.

 روسیه همچنین یکی از بزرگترین صادرکنندگان تسلیحات نظامی در جهان پس از آمریکاست و روز به روز در حال مدرن سازی سلاح‌های  خود است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه پیشتر گفته بود که تولیدکنندگان تسلیحات روسی سلاح‌های منحصر به فردی تولید می‌کنند که اغلب مشابه آن در جهان وجود ندارد. یکی از مهم ترین اهرم های قدرت روسیه تسلیحات اتمی این کشور است.

همچنین غربی‌ها نیز خود به قدرت روسیه در جهان اذعان کرده اند. چندی پیش از این نیز ژنرال جان هایتن، نائب رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، در اظهاراتی عنوان کرد که روسیه پس از مدرن سازی نیرو‌های مسلح خود دارای قدرت نظامی باورنکردنی شده است.