عقب نشینی اردوغان از تهدید به بریدن زبان یک خواننده در برابر فشار افکار عمومی

عقب نشینی از مواضع تند و قاطعانه برای رئیس جمهور ترکیه کار دشواری است. اما واقعیت این است که سخنان چند روز پیش، به شدت، کار دست او و حزب حاکم ترکیه داد. تهدید به بریدن زبان یک خواننده زن، یک رویداد داخلی بود. اما این رویداد، اما حتی صدای سخنگوی آمریکا را هم درآورد و اردوغان ناچار شد از این موضع تند و خشن خود، پا پس بکشد.

سزن آکسو خواننده مشهور موسیقی پاپ ترکیه در یکی از ترانه های خود که شعر آن را خودش سروده، مساله هبوط آدم و حوا را به میان کشیده بود و رئیس جمهور ترکیه هم در مورد او گفته بود: «اگر کسی به پیامبران ما و والده مکرمه ما حوا زبان درازی کند، بریدن آن زبان، وظیفه و دِینی است بر گردن ما. از انجام چنین وظیفه ای، ابا نخواهیم کرد.»

اما این آش آن قدر شور شد که صدای همه را در آورد و حتی مشاورین اردوغان نیز اظهار نگرانی کردند.

نخستین پیامد ادبیات تند و خشن اردوغان و تهدید به بریدن زبان، این بود که جوابیه شاعرانه سزن آکسو، در کمتر از یک شبانه روز به بیش از پنجاه زبان دنیا ترجمه شد و ترکیه را در موقعیت بسیار دشواری قرار داد.

حتی ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز اعلام کرد که این سخن تند اردوغان و زندانی شدن یک روزنامه نگار به خاطر بیان یک جمله انتقادی علیه او، بسیار نگران کننده است و چنین رفتارها و گفتارهایی، با روح دموکراسی و آزادی بیان، انطباق ندارد.

شما هم بیایید وسط...

پروفسور یاسین آکتای از مشاورین عرب تبار اردوغان که عضو شورای سیاسی حزب حاکم ترکیه و حلقه اتصال اردوغان و اخوان المسلمین منطقه است، در مورد این حرف اردوغان گفته بود: «بدون تردید، بیان چنین سخنان تندی به جایگاه ترکیه و همچنین به مبانی دینی ما لطمه می زند.»

همه فکر می کردند که در نشست شورای عالی حزب عدالت و توسعه، اردوغان به خاطر این انتقاد بی سابقه، یاسین آکتای را از حزب بیرون می اندازد. اما نتیجه جور دیگری شد.

برخی از محتویات نشست محرمانه آکپارتی به بیرون درز کرده و نشان می دهد که اردوغان در جمع سران حزب خود، نه تنها به آکتای نتاخته، بلکه گفته است:«در مورد آن روزنامه نگار بی ادب، باید در سراسر ترکیه، علیه او شکایت شود و واکنش لازم را ببیند. اما در مورد سزن آکسو، نباید چنین موضعی می گرفتیم. حالا البته لازم نیست فقط من حرف بزنم. شماها هم وسط بیایید. نگذارید این بار فقط بر دوش من بماند. صحبت کنید و فضا را آرام کنید.»

البته اردوغان فقط به بیان این نکات بسنده نکرد و در مصاحبه تلویزیونی هم سخنانی بر زبان آورد که مصداق دقیق عقب نشینی است، اما در عین حال، هیچ شباهتی به پوزش و عذرخواهی ندارد.

او گفت: «من در مورد بریدن زبان و اینها، منظورم سزن آکسو نبود. سزن آکسو از چهره های مهم موسیقی ترکیه است و بسیاری از ترانه های او، ترجمان عواطف ملت ماست!»

یک پوزش باشکوه!

بسیاری از هواداران آکپارتی در فضای مجازی، با الهام گرفتن از ادبیات تند اردوغان، الفاظ تند، زشت و ناروایی در مورد سزن آکسو به کار بردند. اما احمد هاکان سردبیر روزنامه حریت که از طرفداران مهم اردوغان است و اتفاقاً دو روز پیش از دست او جایزه دریافت کرده، در این مورد چنین نوشت: «اگر اسم این کار عقب نشینی است، حقیقتاً عقب نشینی زیبایی است. اگر اسم این کار، عذرخواهی است، حقیقتاً که عذر و پوزش محتشم و باشکوهی است. اگر اسم این کار، پشیمانی است، باید بپذیریم که پشیمانی زیبایی بود.»

البته این نخستین بار نیست که اردوغان سخنان تندی بر زبان می آورد اما در موارد پیشین، هیچگاه شاهد عقب نشینی و پشیمانی او نبوده ایم و اتفاقاً سخنان و مواضع تند اردوغان، همواره نه تنها در داخل، کار دست آکپارتی یا حزب حاکم داده، بلکه در حوزه منطقه ای و جهانی هم، هزینه ها و پیامدهای سنگینی برای دستگاه دیپلماسی ترکیه به دنبال آورده است.

آیا این روند اصلاح خواهد شد؟

عقب نشینی اردوغان از سخنان تندی که علیه سزن آکسو بر زبان آورد، چند واقعیت مهم را به نمایش گذاشت:

1.رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه، سیاستمدار دوراندیش و خویشتن داری نیست و اتوکنترل چندان قابل توجهی ندارد و هر چند وقت یک بار، می تواند با الفاظ و عبارات تند خود، دردسرهایی ایجاد کند که جبران آن دشوار است.

2.واکنش به موقع و سریع مخالفین، روشنفکران، فعالان فرهنگی و فشار افکار عمومی و فضای مجازی، یک نیروی مهم و شایان توجه است و شواهد نشان داد که حزب حاکم ترکیه، با وجود تمام ژست های مقتدرانه و تمامیت خواهانه، تاب مقاومت در برابر چنین فشارهایی را ندارد.

3.اردوغان و حزب او، تاب تحمل شنیدن هیچ نوع صدای مخالف و منتقدی را ندارند و با استفاده از یک ماشین تبلیغاتی عظیم و یک کهکشان رسانه ای، به طور مداوم، علیه مخالفین، قدرت نمایی می کنند.

4.رسانه های طرفدار حزب عدالت و توسعه، عملاً به ابزارهای امنیتی و اطلاعاتی برای تضعیف مخالفین تبدیل شده اند. انتشار عکس های مربوط به اکرم امام اوغلو شهردار استانبول که در کنار سفیر انگلیس و یک هنرمند مشهور به نام فاضل سای، برای صرف شام به یک رستوران رفته بود، نشان می دهد که اولاً یک یا چند افسر امنیتی، دقیقه به دقیقه او را تعقیب کرده اند و دوم این که این تصاویر، به شکل هماهنگ و سازماندهی شده در اختیار رسانه های طرفدار دولت، قرار گرفته اند و این رسانه ها به شکل بی محابا و تند، با الفاظی همچون خائن، جاسوس و دشمن، می توانند رقبای اردوغان را به چالش بکشند.

5.قطبی سازی سیاسی و اجتماعی در ترکیه، دامنه های رسانه ای و ارتباطی گسترده ای گرفته و در صورتی که مقامات دولتی و سران احزاب مخالف، این وضعیت را کنترل نکنند، ترکیه در مسیر تنازعات و تنش های اجتماعی، در معرض لطمات بزرگی قرار می گیرد.

در پایان باید گفت، سال 2023 میلادی و برگزاری انتخابات سراسری، برای حزب حاکم ترکیه، اردوغان و مخالفین و رقبای او، سال حساسی خواهد بود و بعید به نظر می رسد که اردوغان زبان خود را کنترل کند و در سال جاری میلادی، شاهد سرد شدن اجاق دوقطبی سازی سیاسی و رسانه ای در ترکیه باشیم.