حصول توافق در وین در گرو تصمیم سیاسی واشینگتن

روز گذشته اعلام شد که طرف‌های مذاکره توافق کرده‌اند که روز جمعه و پس از پایان گفتگوهای جاری در دور هشتم مذاکرات، هیئت‌ها برای رایزنی بیشتر به پایتخت‌ها برگردند و پس از وقفه چند روزه مجددا مذاکرات در وین آغاز شود.

دور هشتم مذاکرات میان ایران و ۱+۴ در وین تاکنون طولانی‌ترین و فشرده‌ترین دور از گفت‌وگوهای انجام شده برای رفع تحریم‌های غیر قانونی و ظالمانه بوده است.

نکته قابل توجه آنکه؛ ظرف روز گذشته و امروز، همه کشورهای حاضر در مذاکرات، نماینده اتحادیه اروپا و همچنین ایالات متحده آمریکا که در مذاکرات مستقیم حضور ندارد با ادبیاتی نسبتا یکسان به در دسترس بودن امکان توافق اشاره کردند که نشانه‌ای از کاهش اختلافات و نزدیک شدن دیدگاه‌ها به یکدیگر است‌.

در این میان آمریکا و کشورهای اروپایی با استفاده از کلیدواژه «نزدیک شدن مذاکرات به مراحل نهایی» تلاش کردند به نوعی اذهان را به سمت ضرب‌الاجل خودساخته ضلع غربی مذاکرات نیز متوجه کنند که طبیعتا با رویکرد ایران در خصوص «ضرورت استفاده از زمان لازم برای اطمینان ازکیفیت مذاکرات» مغایر است.

هرچند هیأت ایرانی تاکنون همه تلاش خود را برای افزایش سرعت گفت‌وگوها معمول داشته، اما برای ایران، کیفیت توافق مهم‌تر از زمان دستیابی به توافق است و حاضر نخواهد بود به خاطر چند روز و چند هفته، اصول و خواسته‌های اساسی خود را نادیده بگیرد.

موضوع دیگری که تقریبا همه هیئت‌ها بر ضرورت آن تاکید کردند، رسیدن مذاکرات به مرحله «تصمیم سیاسی» است.

از ابتدای شکل‌گیری دور جدید مذاکرات، ایران بر ضرورت تعیین تکلیف چند موضوع اصلی شامل رفع تحریم‌ها، حفظ حقوق و دستاوردهای هسته‌ای ایران، ارائه تضامین لازم از سوی آمریکا برای عدم تکرار وضعیت ایجاد شده در دولت ترامپ و تعیین سازوکار راستی‌آزمایی تحریم‌ها و مبنا قرار دادن چارچوب حقوقی برجام برای تحقق هر یک از موارد مذکور تاکید داشته است.

در صورتی که آمریکا و کشورهای اروپائی با مبنای ارائه شده از سوی ایران که مذاکرات آن سال‌ها قبل انجام و منجر به شکل‌گیری برجام شده، همراهی می‌کردند و دست از طرح زیاده‌خواهی بر می‌داشتند، مذاکرات خیلی سریع به نتیجه رسیده بود و پیچیدگی‌هایی که امروز بر روند گفتگوها حاکم شده، شکل نمی‌گرفت.

اگرچه این واقعیت که مذاکرات به مرحله تصمیم سیاسی رسیده کاملا پذیرفتنی است اما اتخاذ تصمیم سیاسی مربوط به طرفی است که یک توافق حقوقی بین‌المللی با پشتوانه قطعنامه شورای امنیت (برجام) را با تصمیم سیاسی نادیده گرفته و با خروج از آن عامل شکل‌گیری مشکلات فعلی است.

بسیار روشن است که اگر ایالات متحده آمریکا بخواهد عملا در مسیر تصمیم سیاسی ترامپ برای خروج از برجام و بهره‌گیری از راهبرد «فشار حداکثری» علیه ایران باقی بماند و با استفاده از اهرم‌های فرامذاکراتی ضمن حفظ ساختار تحریم‌ها، اعمال محدودیت بر فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را مطالبه کند، توافقی در کار نخواهد بود.

روزهای آینده را می‌توان روزهای آزمون دولت بایدن برای اثبات شعارهای انتخاباتی مطرح شده در مورد بازگشت به برجام دانست.

تصمیم سیاسی دولت بایدن برای پذیرش مسئولیت خطاهای دولت قبلی آمریکا همراه با ارائه تضمین برای عدم تکرار آن در کنار عمل به تعهدات برجامی واشینگتن با امکان راستی‌آزمایی، می‌تواند مسیر جدیدی را در مذاکرات وین باز کند که حاصل آن افزایش سرعت و کیفیت توافقی است که در دسترس بودن آن دور از انتظار نیست.