نقشه بی آر تی تهران

سامانه اتوبوس تندرو تهران که با نام بی آرتی (مخفف کلمه انگلیسی bus rapid transit) هم شناخته می شود، یکی از اولین سامانهٔ اتوبوس از این دست در ایران است. خط 1 این سیستم که حدفاصل چهارراه تهران پارس در شرق تهران تا میدان آزادی در غرب تهران می باشد در مرداد 1386 راه اندازی گردیده و پس از آن به تدریج کامل شد. 

پیشینه

دلیل تاکید دولت بر احداث منوریل و به فرمان محمدباقر قالیباف، شهردار وقت، کارشناسانی به نظارت گزارش ها فنی سیستم مونوریل پرداختند. عدم وجود گزارش کارشناسی محکم و مناسب و نقاط ضعف فراوان در گزارش ها موجود از یک طرف و از طرف دیگر ارتقاء 3 درصدی پروژه ای که زمان اجرا آن مطابق برنامه زمانبندی تمام شده بود و نیاز به اعتبارات چند ده برابر نسبت به هزینه برآوردی پروژه همه و همه نشان از ضعف ها مطالعاتی و کارشناسی این پروژه داشت. به خصوص که هزینه و زمان آوردن یک تکنولوژی خاص و جدید به کشور نیاز به صرف زمان زیاد داشت. تمام این دلایل باعث می شد که نسبت منفعت به هزینه این پروژه به شدت کاهش یابد و عملاً این پروژه مقرون به صرفه نباشد. 

علی رغم تمام مشکلات و مسائل ایجاد شده بر سرراه این پروژه، شهرداری تهران با حمایت شورای شهر تصمیم به ادامه اجرا طرح گرفتند. علی رغم مصوبه مجلس در تبصره 13 در خصوص حمایت از سیستم ها اتوبوسرانی، شهرداری تهران مجبور به خرید اتوبوس ها دوکابین خارجی از محل اعتبارات خود شد. مهمترین شاخصه این اتوبوس ها وجود درب ها اتوبوس در سمت چپ است.

موانع قبول و تاسیس سامانه تندرو

تاسیس بی آر تهران همواره با مشکلاتی همراه بوده است

عدم آشنائی شورای شهر با سامانه تندرو

دکتر خسرو دانشجو سخنگو وقت شورا شهر تهران در تاریخ 86/6/10، با کنایه به این که شورا شهر تهران نسبت به اجرا خط ویژه مصوب در خیابان آزادی تأیید و تأکید دارد، افزود: «اگر قرار بر ورود سامانه جدید به مجموعه حمل و نقل عمومی است، این سیستم باید در شورای شهر تهران تصویب و پس از طی مراحل و کانال قانونی اجرائی شود.»

مخالفت پلیس

سردار محمد رویانیان رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی با کنایه به این که اجرا سامانه تندرو با پلیس هماهنگ نشده است، گفت: «سامانه تندرو ابهاماتی دارد که باید شهرداری تهران آنها را رفع کرده و از سوی دیگر اجرا این طرح برای 7 منطقه راهنمایی و رانندگی، ترافیک ایجاد کرده است.» سردار رویانیان در مورخ 86/6/5 با کنایه به این که سامانه تندرو در مسیر انقلاب - آزادی موجب بینظمی در قسمتی از نظم ترافیکی این مسیر شده است، گفت: «سامانه اتوبوس تندرو از نظر شورا عالی ترافیک، ابهاماتی دارد که قرار شده معاون ترافیک شهردار تهران امروز این ابهامات را پاسخ دهد.»

مخالفت معاون عمرانی وزیر کشور

مهندس مهدی هاشمی، معاون عمرانی وزیر کشور و رئیس سازمان شهرداری ها و دهیاری ها کشور در مورخه 86/6/18 در نشستی خبری در پاسخ به پرسش خبرنگاران در مورد ابهامات برنامه نامیده شده به سامانه اتوبوس تندرو شهرداری تهران توضیح داد. وی دربارهٔ سامانه راه اندازی شده تندرو گفت «تصور در مورد این سیستم اشتباه است و طرح اجرا شده از سوی شهرداری تهران بی آرتی نیست.»

وی با اشاره به مشخصات خطوط بی آرتی همانند سکوها وسط خط ویژه، پلهای روگذر یا زیرگذر عابر در خط ویژه، اتوبوس ها چپ درل، خاطر نشان کرد «در طرحی که شهرداری تهران تمجید کردن کرده مشخص نیست که عابران از کجا عبور کنند و تکلیف نرده هایی که ورود مسافران را بسته چه می شود.» همچنین رئیس سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور با تأکید بر این که در مراحل اولیه طرحی برای این موسسه ارسال نشده، اضافه کرد: «پس از مکاتبه با راهنمایی و رانندگی و برخی اظهار نظرها و خواستن ها طرح اولیه ای ارائه شد و در نهایت نمایندگان شهرداری تهران اعلام کردند که این طرح بی آرتی نیست بلکه تاسیس خط ویژه است.»

حرکت کند صنایع خودروسازی در زمینه ساختار اتوبوس

رئیس هیئت مدیره اسنا خودرو تبریز گفت:همزمان با سال حمایت از تولید، کار و ثروت ایرانی، اولین خط تولید اتوبوس ها دوکابین در سطح خاورمیانه وساطت گروه صنعتی اسنا خودرو در هفته دولت امسال در تبریز راه اندازی می شود.

دکتر خسرو دانشجو سخنگو وقت شورای شهر تهران در تاریخ 86/6/10، با کنایه به این که لازمه خرید اتوبوس ها نو دو یا سه کابین، دریافت مصوبه شورای شهر تهران برای این خرید است، افزود «ورود هر سامانه جدید غیر از اتوبوس ها موجود، قطعاً مصوبه شورای شهر تهران را می خواهد» و بیان کرد: «شهردار تهران نیز در جلسه شورا بر این مسئله تأکید کردند و گفتند که مسئولان شهرداری نباید از کلمه بی آرتی استفاده کنند و طرح فعلی مدیریت بر امکانات موجود است.

علاوه این خرید اتوبوس ها دو کابین و سه کابین ویژه طرح بی آرتی نیازمند، همکاری دولت است و نمی توان حتی یک دستگاه از این اتوبوس ها را بدون هماهنگی با مراجع قانونی وارد کشور کرد.»

معاون عمرانی وزیر کشور نیز در این باره گفت «سفارش جداجدا ای برای خرید اتوبوس ها بی آرتی از سوی شهرداری تهران دریافت نکرده ایم و دستور خریدی نیز از سوی وزارت کشور داده نشده است، لذا تنها برای اتوبوس ها دو کابینه ای که از قبل سفارش داده شده، اقدام خواهیم کرد.»

مهندس هاشمی در تاریخ 86/6/25، دربارهٔ اعلام نظر وزیر کشور برای واردات اتوبوس ها دو کابینه و استفاده آن در خط ها بی آرتی، افزود:«احتمالاً ایشان برداشت اشتباه از پرسش کرده اند، چرا که اتوبوس ها دو کابینه را همین حالا هم داریم و برای اتوبوس ها بی آرتی سفارشی نداده ایم.»

وی تاکید کرد: «اعلام وزیر برای اتوبوس ها دو کابینه برای مصارف عادی حمل و نقل شهری بوده است، به طوری که یک هزار دستگاه اتوبوس دوکابینه درخواست داده شده و تا قبل از پایان سال وارد می شود.»

هاشمی در ادامه افزود: «ممکن است از این اتوبوس ها برای خطوط بی آرتی بهرهجویی شود و اشکالی نیز پیش نمی آید. در عین حال راه ها خط ها ویژه برای ورود، رفتو آمد و جا به جائی اتوبوس ها مورد نظر شهرداری فضا خالی ندارد.»

تا آنجایی که بنده اطلاع دارم تمامی اتوبوس های بی آر تی موجود در کشور وارداتی هستند، برای حل مساله کمبود اتوبوس در راه ها کم مسافر تعداد محدودی از نوع 12 متری توسط شرکت پیشرو دیزل آسیا تولید و تحویل شده است و همچنان قابل تحویل است. اسفند امسال نیز از نخستین نمونه تولیدی اتوبوس 18 متری تولیدی این کمپانی در نمایشگاه بین المللی تهران پرده برداری خواهد شد.

ورود اتوبوس ها نو و نظرات شورا شهر

نایب رئیس شورا شهر تهران، ورود اتوبوس ها نو به خط ها بی آرتی را اقدام بسیار مناسبی از سوی شهرداری تهران عنوان کرد که علاوه بر رعایت به حقوق شهروندی، شهروندان را برای استفاده بیشتر از سامانه اتوبوسرانی ترغیب می کند. حسن بیادی نایب رئیس شورای شهر تهران در تاریخ 87/6/8، با اشاره به ورود اتوبوس ها دوکابین خارجی به ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران، با بیان این که مردم تهران، شایسته گرفتن بهترین خدمات شهری هستند، گفت: «باید تلاش کرد که سطح چگونگی خدمات به شهروندان را پیشرفت داد و به همین دلیل، هرگونه هزینه کردی برای استفاده از اتوبوس ها باکیفیت در خیابان ها شهر تهران، کوشش برای احترام به حقوق شهروندان به حساب آمده می شود.»

بی آر تی تهران پارس

نایب رئیس شورا شهر تهران، همچنین از دولت خواست، تا سطح دست گیری و تعامل ها خود با مدیران شهری و شهروندان تهرانی را ارتقا دهد. وی در این باره می گوید «دولت می تواند، کارساز بوده و از لحاظ تأمین سرمایه حمل و نقل عمومی تا حمایت معنوی و فکری، با تهران همکاری کند، اما شاهد این همکاری نبوده ایم.»

وی افزود: «همراهی دولت در این عرصه با شهر تهران ضعیف بوده، اما مدیران شهری مجبور به ارائه خدمات به مردم هستند و به همین دلیل، شهرداری تهران از دیگر منابع، برای گسترش دادن خط ها مترو و اتوبوس استفاده می کند.»

تاسیس سامانه تندرو تهران

پس از پایان این کش و قوس ها، سیستم اتوبوس تندرو که در ابتدا کار «بی آرتی» خوانده می شد در خط ویژه دو طرفه ای که به وسیله نرده از خیابان اصلی جدا گشته بود و در وسط خیابان آزادی تا میدان انقلاب و از آنجا تا میدان فردوسی و بعد تا میدان امام حسین و بعد از آن تا چهارراه تهرانپارس در 26 ایستگاه ایجاد شده بود شروع به کار نمود. در اوایل امر ایستگاه ها در کنار مسیر قرار داشتند و اتوبوس ها «راست درل» در این مسیر فعالیت می کردند.

از اوایل قرار بود که مانند سایر کشورهائی که در آن سامانه تندرو موجود است ایستگاه ها به خصوصی در وسط راه ایجاد شده و اتوبوس هایی که به همین منظور مدل سازی و تولید شده بودند و به اتوبوس «چپ درب» معروف هستند، در این مسیر به حمل مسافر اقدام کنند. اما پیش از انجام این مهم، به طور غیردایمی مسافران در کنار راه منتظر می ماندند. در پی یک اتفاق و تصادف یک اتوبوس با مسافرین که منجر به کشته و زخمی شدن تعدادی از شهروندان شد، روند احداث ایستگاه ها تسریع گشت.

ایستگاه ها

در طی دو شبانه و در جریان تعطیلات عید غدیر خم در سال 1386 با تلاش شبانه روزی 400 نفر 26 ایستگاه نصب گردید. این ایستگاه ها بیش از 90٪ مراحل احداث خود را در مدت دو ماه و نیم درکارگاه طی کرده بودند و تنها نیاز به نصب آنها بود. طول این ایستگاه ها بین 36 تا 44 متر می باشد. در این ایستگاه ها 12 یا 18 درل برای ورود و خروج به اتوبوس (شش یا نه در سمت چپ و شش یا نه در سمت راست ایستگاه) که هر یک دارا یک کرکره می باشند که در هنگام شب و تعطیلی بسته می شوند و یک درب (در برخی ایستگاه ها دو درب) برای ورود و خروج مسافرین به ایستگاه نیز وجود دارد.

کف آن با نوعی عایق نرم پوشیده شده بود که برداشته شده است و دیواره ها آن با شیشه های کلفت آبی رنگ و استحکامات فلزی پوشانده شده است. در هر ایستگاه دو نمایشگر «ال سی دی» که علاوه بر تبلیغات شهری، زمان ورود اتوبوس ها به ایستگاه را اعلام می کنند، وجود دارد. همچنین بلندگوهایی برای آگاهی رسانی و اخطار به مسافرین تعبیه گشته است.