هشدار محققان، ویروس زیکا تنها یک جهش با جرقه شیوع گسترده‌تر فاصله دارد

محققان موسسه ایمونولوژی لا جولا، کالیفرنیا دریافته‌اند که ویروس زیکا می‌تواند به گونه‌ای جهش پیدا کند که عفونی‌تر شود و از سوی دیگر از ایمنی‌های قبلی موجود به‌طور بالقوه عبور کند.

پروفسور سوجان شرستا، محقق موسسه لا جولا که به همراه پروفسور پی‌یونگ شی از دانشگاه تگزاس این مطالعه را رهبری کرده است، گفت: «جهان باید ظهور این سویه ویروس زیکا را زیر نظر بگیرد.»

ویروس زیکا از سوی پشه‌ها منتقل می‌شود و علائم ابتلا به زیکا معمولا در بزرگسالان خفیف است. با این حال، این ویروس می‌تواند جنین در حال رشد را آلوده کند و منجر به نقایص مادرزادی مانند میکروسفالی شود.

ویروس زیکا از سوی پشه‌ها در مناطق گرمسیری و نیمه‌ گرمسیری منتقل می‌شود و گزارش‌هایی مبنی بر ابتلا به این ویروس در ۸۶ کشور در سراسر جهان گزارش شده است.

این ویروس غیر از نیش پشه می‌تواند از طریق تماس جنسی، انتقال خون و فرآورده‌های خونی و پیوند اعضا از انسان به انسان سرایت کند.

اپیدمی این ویروس در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ وجود داشت به طوریکه این اپیدمی از برزیل شروع شد و به سایر کشورهای قاره آمریکا سرایت کرد.

ویروس زیکا و ویروس دنگی در بسیاری از کشورهای جهان همپوشانی دارند. ویروس دنگی به مانند زیکا یک «فلاوی ویروس» است که از پشه منتقل می‌شود بنابراین ویژگی‌های بیولوژیکی بسیاری دارد. در واقع این دو ویروس به اندازه‌ای مشابه هستند که پاسخ ایمنی ناشی از ابتلا به ویروس دنگی می‌تواند در مقابل ابتلا به زیکا محافظت ایجاد کند.

شرستا گفت: «در مناطقی که زیکا شیوع دارد اکثریت قریب به اتفاق مردم قبلا در معرض ویروس دنگی قرار گرفته‌اند و هم سلول‌های تی و هم پادتن‌های واکنش متقابل را دارند.»

هر دو ویروس طبق مطالعه دانشمندان به سرعت دچار جهش می‌شوند.

پروفسور شرستا تصریح کرد: «دنگی و زیکا ویروس‌های آرآن‌ای (RNA) هستند. به این معنی که می‌توانند ژنوم خود را تغییر دهند.»

وی افزود: «وقتی این همه پشه و تعداد زیادی میزبان انسان وجود دارد، این ویروس‌ها دائما در حال حرکت به جلو و عقب هستند و تکامل می‌یابند.»

برای مطالعه سرعت تکامل زیکا، تیم موسسه لا جولا چرخه‌های عفونتی را بازسازی کردند که به طور مکرر بین سلول‌های پشه و موش جابجا می‌شدند. این کار به دانشمندان موسسه لاجولا دریچه‌ای برای چگونگی تکامل طبیعی ویروس زیکا در مواجهه با میزبان‌های بیشتر را باز کرد.

محققان دریافتند که برای ویروس زیکا تقریبا آسان است که تغییر در اسید آمینه واحد را ایجاد کند که به ویروس اجازه می‌دهد کپی‌های بیشتری از خود بسازد و ابتلاها بیشتر شود. این جهش توانایی ویروس را برای تکثیر هم در موش‌ها و هم در پشه‌ها افزایش می‌دهد. این نوع زیکا همچنین افزایش تکثیر در سلول‌های انسانی را نشان داد.

خوزه آنجل رگلا-ناوا مولف اصلی مطالعه و محقق سابق فوق دکترای موسسه لاجولا و دانشیار فعلی دانشگاه گوادلاخارا مکزیک گفت: «این جهش واحد برای افزایش شدت ویروس زیکا کافی است. نرخ تکثیر بالا در یک پشه یا میزبان انسان می‌تواند انتقال ویروس یا بیماری‌زایی را افزایش دهد و باعث شیوع جدیدی شود.»

پروفسور سوجان شرستا، محقق موسسه لا جولا نیز تصریح کرد: «نوعی زیکا که ما شناسایی کردیم تا حدی تکامل یافته بود که ایمنی متقابل حفاظتی ایجاد شده از سوی ابتلای قبلی به ویروس دنگی را در موش‌ها ایجاد نمی‌کرد. متاسفانه برای ما اگر این نوع ویروس شیوع یابد ممکن است در زندگی واقعی، مشکلات مشابه ایجاد شده در موش‌ها را داشته باشیم.»

محققان در حال حاضر به‌دنبال راه‌هایی برای تطبیق واکسن‌های زیکا و درمان‌هایی هستند که تا با این جهش خطرناک مقابله کنند.

یافته‌های این تحقیق در مجله سل ریپورتز منتشر شده است.