با ورود آمریکا به پروسه انتخابات کنگره کار احیای برجام سخت می‌شود/ جنگ سایه میان ایران و اسرائیل در حال نمایان شدن است

سینا عضدی در ارزیابی مذاکرات دو روزه دوحه و در پاسخ به این سوال که مذاکرات دوحه علیرغم امیدهایی که به آن بسته شده بی‌نتیجه به پایان رسید و مقامات غربی ابراز نگرانی خود را در این رابطه اعلام کرده‌اند، وزیر امور خارجه ایران عنوان کرده که ارزیابی تهران از این مذاکرات مثبت است، آیا شکسته شدن بن‌بستی که در جریان نشست خبری امیرعبداللهیان و بوررل مطرح شد تنها تلاشی برای خرید زمان بود یا تحول جدیدی در مسیر احیای برجام به وقوع پیوسته است، گفت: مسلما اینکه پس از چند ماه طرفین پای میز مذاکره بازگشتند و حداقل در یک شهر صحبت کردند خیلی مهم است؛ ظرف چند ماه گذشته آقای مورا و مقامات اروپایی باید پیام واشنگتن را می‌گرفتند، به تهران می‌رفتند و پیام تهران را می‌گرفتند و برمی‌گشتند اما اینکه در جریان مذاکرات دوحه دو طرف اصلی ایران و آمریکا در یک مکان بودند برای پیشبرد مذاکرات بهتر بود. تاکید می‌کنم که از دید من عدم مذاکره مستقیم تصمیم اشتباهی است و مهم است که ایران برای اینکه زوتر به برجام برسد با وجود نگرانی‌های درستی که دارد  بصورت مستقیم با آمریکا مذاکره کند. 

وی ادامه داد: آنچه که من متوجه شدم و در خبرها نیز عنوان شد اتفاق جدیدی در روند این مذاکرات رخ نداده و طرف ایرانی مجددا با همان خواسته‌های قبلی به میز مذاکره بازگشته که شامل تضمین و خروج نام سپاه از لیست سیاه است و دولت آمریکا هم پیش‌تر اعلام کرده به خصوص قادر به دادن تضمین نیست. از طرف دیگر این نگرانی وجود دارد که ظرف چند هفته آینده یعنی پایان جولای و آغاز آگوست آمریکا وارد فصل انتخابات میان دوره‌ای کنگره می‌شود و در هر صورت از لحاظ تاریخی این احتمال بالا وجود دارد که ترکیب کنگره عوض شود. یعنی بصورت تاریخی در انتخابات میان دوره‌ای کنگره حزب حاکم یک سری از کرسی‌های کنگره را از دست می‌دهد؛ بنابراین در شرایط فصل انتخابات هم مذاکره سخت‌تر خواهد شد و هم نمایندگانی که فعلا طرفدار برجام هستند به سختی می‌توانند در این شرایط در موضوع برجام دخیل شوند. در نتیجه ایران باید زودتر تصمیم بگیرد که آیا واقعا به دنبال احیای برجام است یا خیر و زمان الان خیلی مهم است. 

این تحلیل‌گر روابط بین‌الملل در پاسخ به این سوال که روز پنجشنبه شاهد برگزاری نشست شورای امنیت در رابطه با قطعنامه ۲۲۳۱ بودیم، با توجه به اینکه ایالات متحده در زمان دونالد ترامپ نتوانست اجماعی علیه ایران ایجاد کند، جلسه روز پنجشنبه چه پیامی برای تهران داشت، گفت: طرف اروپایی یعنی E3 همچنان اعتقاد دارند که برجام همچنان برای احیا شدن فرصت دارد اما برخلاف دولت ترامپ که مواضع اروپا و آمریکا در قبال ایران یکسان نبود و اروپا در حقیقت مجبور به تبعیت از تحریم‌های ایالات متحده شد، در این مقطع و در شرایطی که گفته می‌شود از ماه مارس توافق آماده است و ایران حاضر به امضای آن نیست، شرایط به سمتی پیش می‌رود که شکاف بین اروپا و آمریکا برداشته شود و احتمال اینکه اجماعی علیه ایران شکل بگیرد، روز به روز بیشتر می‌شود و این مساله نشان می‌دهد احتمال بازگشت پرونده ایران ذیل فصل هفتم منشور وجود دارد تا با ادعاهای خود برنامه اتمی ایران را تهدیدی برای صلح بین‌الملل معرفی کنند. 

عضدی در پاسخ به این سوال که در روزهای آینده شاهد سفر جو بایدن به اسرائیل و عربستان و متعاقب آن برگزاری نشست ریاض خواهیم بود، بسیاری از کارشناسان بر این عقیده هستند که انفعال در جریان مذاکرات احیای برجام در این مقطع عواقب خطرناکی را در منطقه برای ایران ایجاد خواهد کرد، چشم‌انداز گفت‌وگوهای ایران و عربستان در مقطع کنونی چیست، گفت: سفر به عربستان یک مساله داخلی آمریکا است که آقای بایدن سعی خواهد کرد که دولت عربستان را مجاب کند که تولید نفت را افزایش دهد تا قیمت انرژی در آمریکا کاهش پیدا کند و این موضوع هم به انتخابات آمریکا مربوط می‌شود. مساله دوم هم تشکیل سیستم پدافند یکپارچه برای مقابله با ایران است و احتمالا واشنگتن بخواهد ریاض را برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل مجاب کند. چنانچه سامانه پدافندی شکل بگیرد، تهدیدی علیه ایران خواهد بود؛ چراکه اگر ایران ببیند ستون فقرات سیستم بازدارنگی‌اش که همان قدرت موشک‌های بالستیک است مورد تهدید واقع شده مجبور خواهد شد که موشک‌های بالستیک بیشتر و با کیفیت بالاتری تولید کند و این نگرانی‌ها و تنش را در منطقه بیشتر خواهد کرد و احتمال اینکه یکی از طرفین یک اشتباه محاسباتی داشته باشد بالا می‌رود. 

وی ادامه داد: در خصوص رابطه ایران و عربستان خوشبختانه حداقل الان صحبت این است که روابط بهتر شود و آقای امیرعبداللهیان هم در مصاحبه‌ای گفتند که از ایجاد روابط با ریاض و قاهره استقبال می‌کنند که این پیام خوبی است. گفته بودند که در حال فراهم کردن مقدمه بازگشایی سفارت‌ها هستند. ایران و عربستان دو ستون حفظ امنیت منطقه هستند و امنیت و ثبات بدون مشارکت این دو کشور محقق نخواهد شد. ایران بدون عربستان و عربستان بدون همکاری ایران نمی‌توانند ثبات را در منطقه ایجاد کنند. بنابراین آقای الکاظمی، نخست وزیر عراق در سفر به عربستان و سپس ایران تلاش می‌کند که این روابط پیشرفت داشته باشد.    

این استاد روابط بین‌الملل دانشگاه جرج واشنگتن همچنین در پاسخ به این سوال که وزیر امور خارجه ایران این هفته عازم دمشق شد، وی پیش از ترک تهران هدف از این سفر را ممانعت از وقوع بحرانی جدید در منطقه میان سوریه و ترکیه عنوان کرد، تحلیل خود را در این رابطه بفرمایید،‌ نقش تهران در کاهش تنش مرزی میان ترکیه و سوریه را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: تحولات این حوزه را خیلی از نزدیک دنبال نکرده‌ام اما می‌دانم آقای امیرعبداللهیان چند روز قبل گفته بودند که نگرانی‌های امنیتی ترکیه را درک می‌کنند، من فکر می‌کنم بعد از این تنشی که میان ایران و ترکیه در خصوص خبر انجام عملیات ایران در خاک ترکیه علیه اسرائیلی‌ها پیش آمد و بعد آقای امیرعبداللهیان به این کشور سفر کردند، این اقدام و اظهارنظرها هم برای کم کردن از حجم ناراحتی و احساس ناامنی آنکارا است.

وی افزود: این مساله نیز قابل توجه است که ایران متحد اصلی سوریه است و سال‌ها در جنگ به دولت آقای بشار اسد کمک کرده است و همچنین روابط حسنه‌ای براساس حسن همجواری با ترکیه دارد؛ بنابراین فکر می‌کنم ایران می‌تواند نقش مهمی را در کاهش تنش میان سوریه و ترکیه ایفا کند تا حجم این تنش از کنترل خارج نشود. 

عضدی در پاسخ به این سوال که  به طور مشخص پس از هر مذاکره‌ای که اتفاق می‌افتد و انتشار اخبار آن، خراب کاری یا حادثه‌ جدیدی در ایران به وقوع می‌پیوندد که منشا بخش قابل توجهی از آن پایگاه‌های خارجی (اسرائیلی) در کشورهای همسایه است،‌ این نگرانی و هشدار وجود دارد که تل‌آویو به دنبال ایجاد یک درگیری میان تهران و همسایگانش است، این نگرانی را تا چه میزان نزدیک به واقعیت می‌دانید، گفت: من فکر نمی‌کنم که اسرائیل به دنبال این باشد که تهران و همسایگانش وارد یک درگیری شوند. نگرانی مهم من اما این است که این جنگ سایه که میان اسرائیل و ایران در میان است که مثلا به کشتی‌های ایران حمله شده یا به مواضع نیروهای ایران در سوریه حمله شده و بعد ایران جواب داده طی چند ماه اخیر بیشتر شده و از چارچوب جنگ سایه خارج شده است.

وی افزود: این روند با ترور یک سری از مقامات نظامی ایران یعنی از شهید فخری‌زاده شروع شد و به چند نفر دیگر تسری پیدا کرد من معتقدم نه اسرائیل علاقه دارد با ایران وارد درگیری مستقیم شود و نه ایران به این مساله تمایل دارد اما اینجا ممکن است یک اتفاقی بیفتد و در نهایت به درگیری مستقیم بدل شود که کل منطقه در این حالت درگیر می‌شود؛ نگرانی مشخص من از این مساله است مسئولان کشور ما باید ضمن مراقبت از هرگونه اقدام خرابکارانه در داخل کشور با هوشمندی خطر هرگونه درگیری جدی را خنثی کنند.