فرزندخواندگی آسان می‌شود

تکمیل فرایند ثبت‌نام در سامانه فرزندخواندگی بهزیستی و رسیدن نوبت به خانواده‌های واجد شرایط، برای این متقاضیان تازه اول راه است؛ طی‌کردن جلسات مشاوره، مشاوره‌های پزشکی، روال اداری و قانونی فرزندخواندگی تا دریافت مدارک هویتی و شناسنامه برای عضو جدید خانواده حداقل به 6ماه زمان نیاز دارد. هم‌اکنون 9هزار کودک در مراکز بهزیستی و شبه‌خانواده‌ها زندگی می‌کنند که کمتر از 900نفر آنها شرایط فرزندخواندگی را دارند؛ یعنی کودک بدسرپرست به شمار می‌روند و حداقل یکی از والدین یا خویشاوندان نزدیک این کودکان در قید حیات است و وضعیت مشخصی دارد. از طرفی ثبت‌نام 30هزار خانواده برای فرزندخواندگی در سامانه بهزیستی، نشان می‌دهد «زمان» یکی از مشکلاتی است که سر راه فرایند فرزند‌خواندگی قرار دارد؛ موضوعی که برخی مدیران سازمان بهزیستی درباره آن اظهارنظر کرده‌اند. «بهزیستی» نام خانوادگی اغلب بچه‌هایی است که در نوزادی توسط خانواده رها شده‌اند و هیچ رد و نشانی از اسم و مشخصات والدین کودک در دست نیست؛ نامی که گرچه در یکی دو سال اول برای طی‌کردن فرایند درمان و دیگر نیازهای کودکان گاهی به‌کار می‌رود، اما با بزرگ‌شدن این کودکان در شیرخوارگاه‌ها و آشنایی آنها با مفاهیم و کلمات، جای خود را به یک نام خانوادگی مشخص می‌دهد. «لیلا. ف» یکی از مددکاران بهزیستی می‌گوید: «نام والدین برخی ‌کودکان رها‌شده در بیمارستان‌ها و دیگر مراکز گاهی مشخص است. اما برخی از این کودکان هیچ هویت رسمی‌ای برای شناسایی ندارند که در این صورت مسئولان بهزیستی نامی برای او انتخاب می‌کنند. وقتی نوزاد بزرگ‌تر می‌شود و مثلا به مهد می‌رود، از این فامیلی برای آنها استفاده نمی‌شود و بهزیستی به‌دنبال دریافت شناسنامه برای کودک می‌رود.» کم نیست تعداد بچه‌های بی‌سرپرستی که واجد شرایط فرزندخواندگی هستند و در این فاصله، یعنی قبل از تکمیل روند دریافت شناسنامه به خانواده جدیدی سپرده می‌شوند؛ ماجرایی که روند تکمیل ثبت هویت کودک را برعهده والدین جدید می‌گذارد.

فرایند فرزندخواندگی
افرادی که فرایند ثبت مدارکشان برای درخواست فرزندخواندگی تکمیل شده، به نوبت و براساس شرایط موجود، برای طی‌کردن مراحل فرزندپذیری فراخوان می‌شوند. «محمد نصیری» معاون اجتماعی سازمان بهزیستی می‌گوید: «پروسه فرزندخواندگی در قانون تعیین شده است. باید آگهی این نوزاد در جراید منتشر شود و همچنین پانگاری از نوزاد صورت بگیرد و فرایندهای قانونی هم در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان و هم در آیین‌نامه هیأت وزیران مشخص شده است.» کودکانی که والدین، قیم یا سرپرستی داشته باشند، وارد پروسه فرزندخواندگی نمی‌شوند.
معاون فرهنگی و امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور درباره ادامه روند فرزندخواندگی گفت: «بعد از این پروسه به سرعت فرایند فرزندخواندگی را انجام می‌دهیم. درخصوص واگذاری فرزند به خانواده آیین‌نامه و قانون وجود دارد. اگر کسی بخواهد فرزندی را به سرپرستی قبول کند و برای این فرزند شناسنامه بگیرد، باید یک‌سری فرایندهای قانونی را طی کند که ابتدایی‌ترین کار ثبت‌نام در سامانه فرزندخواندگی است و باید فرایندهای مختلفی در حوزه سلامت روان، سلامت جسمی خانواده و موضوعات مربوط به پزشکی قانونی برای تأیید صلاحیت خانواده، ارائه آموزش‌‌های لازم به خانواده، معرفی کودک، قبول کودک از سوی خانواده و ارجاع به مرجع قضایی و... در کوتاه‌ترین زمان طی شود.»

دشواری‌های نام «امین موقت»
صدور شناسنامه برای کودکان بدسرپرست یا بی‌سرپرست‌ و همچنین کودکانی که به فرزندخواندگی پذیرفته شده‌اند یکی از دغدغه‌های مهم مددکاران برای جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی تحمیل‌شده به این کودکان است. «سعید بابایی» مدیرکل کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی در جلسه هماهنگی صدور شناسنامه و مراحل فرزندخواندگی که با حضور مسئولان قضایی برگزار شد، عنوان کرد: «صدور شناسنامه سبب جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی است که مستقیم به فرزندان بی‌سرپرست و بد‌سرپرست وارد می‌شود. همچنین موضوع فرزندخواندگی بسیار موضوع حساسی است و زمان در تمامی ابعاد این موضوع باید به حداقل برسد.» «امین موقت» یکی از راهکارهای سازمان بهزیستی برای دوران‌ گذار از ماه‌‌هایی است که فرایند قانونی و قضایی فرزندخواندگی طی می‌شود؛ دورانی که گرچه به خانواده‌ها و کودکان فرصت آشنایی بیشتر با هم و وفق‌پذیری می‌دهد، اما آنها را در برزخی پر‌اضطراب رها می‌کند و البته گاهی موانعی قانونی در روال زندگی آنها به‌وجود می‌آورد. «سعیدرودسری» یکی از متقاضیان فرزندخواندگی که اخیرا کودکی را از بهزیستی به جمع خانواده خود اضافه کرده است، می‌گوید: «روال فرزندخواندگی در ایران در برخی مراحل بسیار منطقی و درست به‌نظر می‌رسد. سختگیری‌های گذشته کمتر شده و بررسی سلامت روان خانواده‌های متقاضی در این روند به چشم می‌خورد. اما طولانی‌شدن این روال ممکن است برای برخی از خانواده‌ها جان‌فرسا باشد و آنها را پشیمان کند.» او محدودیت‌هایی که برای سفر، یا دیگر روال عادی زندگی در دوران امین موقت پیش رویش بوده را از سخت‌ترین مراحل این کار می‌داند و می‌گوید: «زندگی پرشتاب امروز به خیلی از مردم ریسک وارد‌شدن در چرخه‌ای طولانی‌مدت را نمی‌دهد. بهتر است این روند در ایران هم به حداقل برسد. والدین چگونه می‌توانند مسئولیت قانونی فرزندی را قبول کنند که هویت رسمی او هنوز در خانواده جدید تعریف نشده؟ از طرفی بهزیستی و شیرخوارگاه‌ها چطور می‌توانند کودکی را به‌دست یک خانواده بسپارند که به لحاظ قانونی مسئولیتی نسبت به او ندارند؟» سپردن فرزندی از شیرخوارگاه به خانواده‌های متقاضی یکی از بزرگ‌ترین مسئولیت‌هایی است که سازمان بهزیستی به دوش می‌کشد. از طرفی طبق اعلام معاون اجتماعی سازمان بهزیستی، تنها 10درصد از فرزندانی که در شیرخوارگاه‌ها و شبه‌خانواده‌ها زندگی می‌کنند، شرایط لازم برای فرزندخواندگی را دارند؛ یعنی حدود 900کودک. درحالی‌که 17هزار پرونده تکمیل شده متقاضیان در سامانه بهزیستی به ثبت رسیده؛ خلئی که به‌نظر می‌رسد با حل مشکل «زمان» طی روال قانونی پر می‌شود.