درس‌خواندن چقدر گران تر شد؟
بحث داغ هزینه‌های تحصیلی هر دانشآموز در مقاطع تحصیلی مختلف موضوعی است که این روزها همه خانواده های اقشار و دهک‌های مختلف را درگیر خود کرده است. در واقع این دغدغه‌ای است که هر دهک با توجه به میزان درآمد خانوار با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
دو روز به بازگشایی مدارس مانده، اکثر خانواده‌ها این روزها مشغول آماده‌سازی فرزندان خود برای ورود به سال تحصیلی جدید هستند. شروع سال تحصیلی 1402-1401 آن‌هم بعد از 2سال غیرحضوری برگزار‌شدن کلاس‌ها به همان اندازه که شور و شوق خاصی در دانش‌آموزان ایجاد کرده، در بین خانواده‌ها هم تب و تاب عجیبی را باعث شده است. همه این هیجانات در کنار هزینه‌های سرسام‌آور آماده‌سازی بچه‌ها برای حضور در مدرسه هم قابل توجه است. خانواده‌ها معتقدند در هر مقطع تحصیلی که حساب کنیم، خانواده باید بودجه قابل‌ملاحظه‌ای را برای مدرسه‌رفتن بچه‌ها کنار بگذارد و این مسئله برای خانواده‌هایی که دارای یک تا 3فرزند محصل هستند، کمی شرایط را متفاوت‌تر کرده است.
هزینه ثبت‌نام هر دانشآموز در مدارس دولتی در مقاطع مختلف ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم بین 700هزار تومان تا 2میلیون‌و500هزار تومان متغیر است. این در حالی است که آموزش و پرورش بارها و بارها اعلام کرده است دریافت شهریه در مدارس دولتی غیرقانونی است و خانواده‌ها نباید زیر بار این امر بروند. اما این صحبت‌ها در مدارس خریداری ندارد. مینا کاشفی، مادر 2دانشآموز مقطع ابتدایی در منطقه11 شهر تهران است. او میگوید برای ثبت‌نام فرزندانش در مدرسه دولتی متعهد به پرداخت حدود 2میلیون تومان به‌عنوان مشارکت درامور مدرسه شده است؛ هزینه‌ای که هر سال باید بپردازد در غیر این صورت مدرسه از ارائه کارنامه‌های میان‌ترمی و پایان‌ترمی خودداری می‌کند.
پرداخت هزینه ثبت‌نام که حالا در لوای عنوانی چون مشارکت معمول شده است، جدا از پول کتاب، فوق‌برنامه‌ها و... است. البته اگر در این مقطع بخواهیم به هزینه‌های مدارس غیرانتفاعی اشاره کنیم، باید بگوییم درس‌خواندن یک دانشآموز مقطع ابتدایی در مدارس غیرانتفاعی فارغ از هزینه‌های فوق‌برنامه و... صرفا در بخش شهریه از 8میلیون تا 20میلیون تومان بسته به درجه و اعتبار مدرسه برای خانواده‌ها آب می‌خورد.
ایمان خدابنده، پدر 2دانشآموز مقطع ابتدایی است. او هم با اظهار گلایه از دریافت شهریه در مدارس دولتی آن‌هم به نام مشارکت‌های مردمی میگوید بارها این مسئله را پیگیری کرده‌ام اما آموزش و پرورش توپ را در زمین مدارس می‌اندازد و مدارس در زمین آموزش و پرورش! درحالی‌که آموزش و پرورش اعلام می‌کند دریافت این شهریه غیرقانونی است، مدارس اعلام می‌کنند هیچ بودجه‌ای برای اداره مدرسه ندارند و آموزش و پرورش آنها را مکلف کرده هزینه‌های مدرسه اعم از آب و برق و گاز و تلفن و... را از والدین و در قالب مشارکت‌های مردمی دریافت کنند! موضوعی که در هر شکل و شمایلش متضررش فقط مردم هستند. من خانواده‌های زیادی را می‌شناسم که به‌خاطر این بحث و شرمندگی به‌خاطر ناتوانی در تامین هزینه مدرسه از تحصیل بچه‌هایشان گذشتند.
بحث داغ سرویس مدارس
بعد از ثبت‌نام مدارس، نوبتی هم که باشد، نوبت به سرویس مدارس می‌رسد. تا قبل از کرونا سرویس مدارس برای هر دانشآموز از 2میلیون تومان تا 4میلیون تومان براساس مسافت مدرسه تا خانه محاسبه می‌شد. البته این نرخ‌ها هم در زمان خودش برای خانواده‌ها گاهی گران بود اما از سر اجبار چاره‌ای جز پرداخت نداشتند مخصوصا خانواده‌هایی که پدر و مادر هر دو کارمند بودند و جز سرویس مدرسه، گزینه‌ای برای رفت و برگشت دانشآموز خود پیش‌رو نداشتند. اما امسال هزینه‌های سرویس مدارس به قول خانواده‌ها سربه‌فلک کشیده است. موضوعی که در قالب سامانه سپند دنبال می‌شود تا قانونی‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر برای خانواده‌ها باشد اما موجبات گلایه‌های خانواده‌ها را فراهم کرده است.
علیرضا حسینی، پدر دانش‌آموزی در مقطع متوسطه اول منطقه6 میگوید هزینه سرویس مدرسه‌ای که مدرسه و اپ مخصوص آن به ما اعلام کرده‌اند، حدود 20میلیون تومان است درحالی‌که همین مسیر را سامانه آموزش و پرورش حدود 16میلیون تومان اعلام کرده است. البته این اعداد و ارقام در مدارس غیرانتفاعی کمی بیشتر است و به قول خانواده‌ها درس‌خواندن برای دانش‌آموزان هم لاکچری شده است.
خانواده‌ها باید بین سرویس مطمئن مدرسه و فردی که خود انتخاب می‌کنند یک گزینه را انتخاب کنند. عزیز جعفری، ساکن نازی‌آباد در تهران است و مدرسه فرزندش در شهر ری. بنابراین تامین سرویس مدرسه از اولویت‌های اوست: «نرخ سرویس مدارس براساس سامانه سپند، حتی برای مسافت‌های کوتاه 5 یا 10دقیقه‌ای، رقمی معادل 7 تا 9میلیون تومان است و هر چه مسیر طولانی‌تر شود، این ارقام هم بالاتر می‌رود و حتی به 20میلیون تومان هم می‌رسد. پیمانکاران در این سامانه گزینش شده‌اند و تعداد بچه‌ها هم تعریف شده است؛ یعنی همه‌‌چیز مرتب و منظم است اما فقط اعداد و ارقامش با دخل و خرج ما نمی‌خواند در نتیجه مجبوریم سرویس مدرسه‌ای را انتخاب کنیم که هم تعداد بیشتری دانشآموز را قبول می‌کند هم هزینه کمتری می‌گیرد.
در مناطق پایین‌تر هم وضع به همین شکل است؛ چرا‌که بهانه راننده سرویس مدارس ترافیک خیابان‌ها و معطلی بیش از اندازه در محله‌های قدیمی است. یکی از این راننده‌ها که سال‌هاست در مدارس منطقه10 فعالیت دارد، میگوید: «امسال نرخ سرویس مدارس برای هر خانواده ماهانه بین یک‌میلیون‌و200هزار تومان تا یک میلیون و 800هزار و برخی مناطق تا 2میلیون تومان هم برآورد می‌شود که این نرخ در کنار همه هزینه‌ها خیلی گران نیست!» او البته به این نکته هم اشاره می‌کند که اغلب خانواده‌ها به‌خاطر شرایط اشتغال مجبور به قبول‌کردن این نرخ‌ها هستند.
لباس فرم مدرسه و قصه هزار‌شب‌اش
در کنار ثبت‌نام بچه‌ها در مدرسه تهیه فرم مدرسه که حالا چند سالی است اجباری شده و هزینه‌های گزافی را به خانواده‌ها تحمیل می‌کند، برای خودش داستان‌های شنیدنی زیادی دارد. تهیه لباس فرم مدارس در مقاطع مختلف تحصیلی از 350هزار تومان در مقطع ابتدایی شروع می‌شود و تا 550هزار تومان در مقطع متوسطه ادامه دارد. علیرضا مجتهدی، پدر 3دختر است. یکی از دختران او در مقطع ابتدایی درس می‌خواند و بابت لباس فرم مدرسه 280هزار تومان به خیاطی طرف قرارداد مدرسه پول پرداخته است. او همچنین برای هر یک از دختران دیگرش در مقطع متوسطه اول و سوم چیزی حدود 550هزار تومان پول فرم مدرسه پرداخته است؛ لباس‌هایی که هر سال به بهانه تغییر رنگ و تغییر مقطع باید دوباره خریداری شود آن هم بدون جنس و کیفیت مورد قبول خانواده‌ها.
500هزار تا 2میلیون تومان هزینه لوازم‌التحریر
خیال خانواده‌ها که از ثبت‌نام مدرسه راحت می‌شود، آنچه بازارش این روزها حسابی داغ داغ است و برگزاری نمایشگاه‌ها هم به این داغی بازار دامن زده، لوازم‌التحریر برای دانش‌آموزان است؛ بسته‌ای که حداقل با ارزان‌ترین اجناس و اقلام چیزی حدود 600هزار تومان بدون احتساب کیف برای خانواده‌ها آب می‌خورد. البته این رقم و اعداد برای هر دانشآموز است و اگر خانواده‌ای بیش از یک دانشآموز داشته باشد، بسته به مقطعی که تحصیل می‌کند، متفاوت است. جمیله محمدی، مادر 2دانشآموز در مقاطع تحصیلی ابتدایی و متوسطه دوم است. او میگوید برای تهیه یک پک ساده برای شروع سال تحصیلی دخترم که امسال به کلاس چهارم می‌رود 550هزار تومان هزینه کرده‌ایم؛ بسته‌ای که هیچ لوازم‌التحریر لاکچری و غیرایرانی هم در آن وجود ندارد که در کنار خرید یک کیف به قیمت 800هزارتومان تنها برای این دانش‌آموزم حدود یک میلیون و 400هزارتومان کیف و لوازم‌التحریر خریداری کرده‌ام. البته‌ای هزینه‌ها برای فرزند بزرگ‌ترم که در مقطع تحصیلی متوسطه دوم درس می‌خواند، قابل قیاس نیست. هزینه‌های بالای تحصیل بچه‌ها در مدارس فنی و حرفه‌ای و کاردانش و عملی‌بودن اغلب درس‌ها هزینه‌های تحصیل را برای خانواده‌ها بالا برده است. این خانواده برای شروع سال تحصیلی جدید فارغ از لیست نیازهای آموزشی که بعد از بازگشایی مدارس ارائه می‌شود، رقمی معادل 800هزار تومان را بابت خرید مدادهای خاص طراحی و لوازم نقشه‌کشی هزینه کرده است.
مادر فاطمه که فرزندش در رشته فوتوگرافیک در یکی از مدارس نمونه دولتی درس می‌خواند، میگوید علاوه بر شهریه 3میلیون تومانی مدرسه و سرویس مدرسه که از 8میلیون تومان پایه شروع می‌شود، برای امسال یک دوربین به قیمت 45میلیون تومان خریداری کرده‌اند که همه این هزینه‌ها فارغ از هزینه‌هایی است که به محض شروع مدرسه برای هر درس باید لوازم و تجهیزات آموزشی خاص را خریداری کنند.
دو دو‌تا چهارتای مدرسه
بحث داغ هزینه‌های تحصیلی هر دانشآموز در مقاطع تحصیلی مختلف موضوعی است که این روزها همه خانواده های اقشار و دهک‌های مختلف را درگیر خود کرده است. در واقع این دغدغه‌ای است که هر دهک با توجه به میزان درآمد خانوار با آن دست و پنجه نرم می‌کند. الناز حسینی، کارشناس مسائل خانواده در این‌باره میگوید: «متأسفانه اختلاف‌های طبقاتی که این روزها با آن روبه‌رو هستیم، خودش را در حوزه تحصیل بچه‌ها هم نشان می‌دهد؛ چالشی که تأثیر منفی روی دانش‌آموزان دارد به‌خصوص دانش‌آموزانی که در مناطق پایین‌تر شهر زندگی و عمدتا مدارس دولتی را برای تحصیل انتخاب می‌کنند. در 3دهه گذشته ما این شرایط را نداشتیم. همزیستی اقشار مختلف درآمدی در کنار هم و بی‌توجهی خانواده به تحصیل لاکچری دانش‌آموزان باعث شده بود تا اول مهر هر سال همراه با شادی و آرامش برای خانواده‌ها باشد، اما در زمان حال ما با این شرایط روبه‌رو نیستیم.» او با اشاره به تعداد فرزندان خانواده‌ها و رواج تک‌فرزندی میگوید: «یکی از عوامل اصلی که باعث شده تحصیل دانش‌آموزان به سمت تحصیلات لاکچری پیش رود، همین تک‌فرزندی و قاعده و قانونی است که خانواده‌ها برای خود وضع کرده‌اند مبنی بر اینکه برای تنها فرزندم باید سنگ‌تمام بگذارم.»
این کارشناس خانواده البته این نکته را هم متذکر می‌شود که شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه عامل دیگری است که باعث شده مردم شیرینی سال تحصیلی جدید را کمتر حس کنند: «کارگران بخش عمده جامعه ما را تشکیل می‌دهند؛ خانواده‌هایی که حداکثر درآمدشان امروز بین 6 تا 10میلیون تومان است حالا شما حسابش را بکنید اگر در یک خانواده که پدر یا سرپرست خانوار کارگر باشد، باید برای هر دانشآموز برای تحصیل در مدارس دولتی رقمی معادل 3 تا 4میلیون تومان هزینه کند که این هزینه قطعا فشار زیادی بر خانواده تحمیل می‌کند.»
به‌گفته این کارشناس براساس قانون اساسی تحصیل رایگان حق همه دانش‌آموزان کشور است و نباید شرایطی فراهم شود که خانواده‌ای به‌خاطر محروم‌بودن از شرایط اقتصادی مناسب از تحصیل فرزندش در مدرسه خودداری کند که این امر نتیجه‌ای جز افزایش کودکان کار سرچهار‌راه‌ها در پی نخواهد داشت.
