انباشت حق آبه ایران از رود هیرمند پشت سدهای افغانستان

به گزارش روابط عمومی سازمان نقشه برداری کشور، پس از پردازش تصاویر ماهواره ای، ادعای اخیر مطرح شده از سوی حکومت افغانستان در خصوص تامین حق آبه کشور ایران از رودخانه هیرمند رد شد.

محدودیت در منابع آبی شرق و جنوب شرق کشور و اهمیت رودخانه هیرمند به­ عنوان رگ حیاتی سیستان و بلوچستان موجب گردیده مسئله حق­ آبه ایران از آب این رودخانه به ­عنوان یک مسئله مهم سیاسی، اجتماعی و زیست­ محیطی، توجه ویژه ­ای را به خود معطوف نماید. از این­ رو با توجه به اهمیت و تاثیر چشم­گیر آب این رودخانه بر زندگی مردم سیستان و بلوچستان، رئیس جمهور محترم در سفر اخیر خود به سیستان و بلوچستان به لزوم تامین این حق­ آبه از سوی مقامات افغانستان تاکید داشتند. این در حالی است که حکومت افغانستان در تمامی سال­ های گذشته با بیان ادعاهای مختلف، پیوسته از تامین حق ­آبه ایران از رودخانه هیرمند امتناع نموده­ است. با وجود ادعای اخیر مطرح شده از سوی حکومت افغانستان در راستای توجیه عدم تعهد خود به پرداخت حق­ آبه ایران، امروزه با استفاده از تکنیک سنجش از دور و بهره­­ گیری از تصاویر ماهواره­ ای می­توان به بررسی صحت این ادعا پرداخته و بر پایه مطالعات علمی، حقیقت ماجرا را آشکار ساخت.

دولت افغانستان پس از احداث سدهای متعدد بر مسیر رودخانه هیرمند همانند سلما، کجکی، بخش­ آباد و کمال­ خان، در ادعایی به کمبود آب در پشت سدهای کجکی و کمال­ خان و عدم وجود آب کافی به ­منظور جاری­ سازی به سوی ایران اشاره داشته ­است. حال با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره­ ای، آب ذخیره ­شده در پشت سدهای کجکی و کمال­ خان و همچنین روند تغییرات مساحت آن­ها در طی ماه­ های گذشته مورد بررسی قرار گرفته­ است. در نقشه­ های تهیه شده از سد کجکی، روند افزایشی آب­ ذخیره شده در پشت این سد در بازه مهرماه 1401 تا فروردین 1402 به وضوح قابل مشاهده می ­باشد. هم­چنین این روند افزایشی در ذخیره آب پشت سد کمال­ خان در بازه زمانی آبان­ ماه تا اسفندماه 1401 نیز مشهود می­ باشد. به­ طور­کلی وجود آب کافی در مخزن این دو سد با استفاده از نتایج به­ دست ­آمده از پردازش تصاویر ماهواره­ ای تایید گردیده و تنها علت عدم ورود این حجم از آب به ایران، مسدودنمودن مسیر آب رودخانه هیرمند می­ باشد.

هم­چنین در دیگر اقدام صورت­ گرفته توسط حکومت افغانستان می­توان به ایجاد یک کانال در حاشیه سد کمال ­خان با هدف انحراف آب رودخانه هیرمند و هدایت آب پشت سد کمال­ خان به شوره ­زار گودزره در خاک افغانستان اشاره­ نمود. در شکل زیر با مقایسه دو تصویر ماهواره ­ای از حاشیه سد کمال­ خان در سال­های 1398 و 1400، میتوان هدایت حق­ آبه سیستان و بلوچستان به شوره ­زار بدون سکنه گودزره و ممانعت از ورود آب پشت سد کمال­ خان به خاک ایران را در سال 1400 مشاهده­ نمود.

با اقدامات صورت ­گرفته از سوی حکومت افغانستان در زمینه سدسازی­ های مختلف در مسیر رودخانه هیرمند و عدم تامین حق ­آبه ایران از آن، شاهد خشک ­شدن تدریجی تالاب بین­ المللی هامون در گذر زمان و ایجاد یکی از کانون­ های اصلی وقوع ریزگرد در سیستان هستیم. امروزه خشکی این تالاب و بروز آسیب ­های ناشی از آن همانند وقوع ریزگرد­ها در سطح استان، سیستان و بلوچستان را در وضعیت بحرانی قرار داده و موجبات از بین ­رفتن فرصت­ های شغلی و افزایش مهاجرت مردم آن را فراهم آورده ­است. در شکل زیر با پایش مساحت تالاب هامون در فصل زمستان در بازه سال­ های 1401-1377، می­توان به ­وضوح کاهش مساحت این تالاب و خشک ­شدن کامل آن را در سال 1401 مشاهده نمود. همچنین در نقشه تهیه شده از توزیع ریزگرد در استان سیستان و بلوچستان در سال 1401 به­ وضوح درگیری این استان در منطقه تالاب هامون در نزدیکی زابل قابل رویت می­ باشد. از این­ رو با توجه به تاثیرات مخرب عدم تامین حق­ آبه ایران از رودخانه هیرمند، پیگیری ­های مستمر در تحقق آن از اهمیت ویژه­ ای برخوردار می­ باشد.