باید و نبایدهای قانون برای انتخاب اسم، کدام اسامی قابل تغییرند؟

بر اساس ماده ۲۰ قانون ثبت احوال، انتخاب نام با اعلام کننده ولادت است و برای نام‌گذاری، یک نام ساده یا مرکب، که عرفا یک نام محسوب می‌شود، مانند محمدجواد یا فاطمه زهرا انتخاب خواهد شد.

البته ادارات ثبت احوال در این خصوص رویکردهای متعددی داشته اند، به نحوی که در مقاطعی اسم‌هایی مانند محمدنوید به دلیل دو جزئی بودن مورد قبول واقع نشده و در مقاطعی هم مورد قبول واقع شده است.

همچنین بر اساس این ماده قانونی، تشخیص نام‌های ممنوع با شورای عالی ثبت احوال است و این شورا نمونه‌های آن را تعیین و به سازمان ثبت احوال اعلام می‌کند.

تبصره یک ماده ۲۰ قانون ثبت احوال عنوان کرده است که انتخاب نام در مورد اقلیت‌های دینی شناخته شده در قانون اساسی (مسلمانان اهل سنت، زیدی، مسیحیان، زرتشیان، کلیمیان) تابع فرهنگ دینی آنان است.

همچنین بر اساس ماده پنج این ماده قانونی، ذکر سیادت سجلی اشخاصی که سیادت آنان در اسناد سجلی پدر و یا جد پدری مندرج باشد و یا سیادت آنان ثابت شود، الزامی است؛ مگر آنکه خود را سید ندانند و یا سیادت آنان احراز نشود.

نبایدهای تعیین نام

بر اساس دستورالعمل «نام»، مصوب شورای عالی ثبت احوال نام‌های ممنوع به شرح زیر است:

نام‌هایی که در تعارض با ارزش‌ها و اعتقادات اسلامی یا ملی است؛ مانند نمرود، اهریمن، ضحاک و...

نام‌های مرکب نامناسب و مهجور که عرفا یک نام محسوب نمی‌شوند؛ همانند شهره مشهور به ثریا.

عناوین که عبارت است از واژه‌هایی که مقام یا منصب یا میزان تحصیلات کسی را نشان می‌دهد، همانند شهردار، دکتر و وکیل.

القاب که عبارت است از اسم و یا صفتی که معمولا برای بزرگ‌داشت به نام کسی اضافه می‌کنند یا به جای نام او به کار می‌برند؛ مانند امین الدوله، ملک الدوله، حاجیه سلطان، حاجی آقا و....

نام‌های نامناسب همانند نام‌هایی که فاقد ویژگی نام و معنای مناسب باشند. مانند آفت، عذاب و... و همچنین نام‌هایی که معرف صفات مذموم و مغایر با ارزش‌های انسانی و منزلت اجتماعی است مانند چاکر، افسرده و....

نام‌های مغایر با جنس، مانند آرش برای دختر و یا نسرین برای پسر و....

چه نام‌هایی را می‌توان تغییر داد؟

بر اساس دستورالعمل نام و دستورالعمل تغییر نام مصوب شورای عالی ثبت احوال، موارد جواز تغییر و یا حذف بخشی از نام به شرح زیر است:

اگر نام در شمار نام‌های ممنوع باشد.

اگر شخصی با تائید مراجع صالح به دین مبین اسلامی مشرف شود.

اگر شخصی تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران را کسب کند.

اگر در خانواده، نام بعضی افراد همنام باشد، مانند برادر با برادر، پدر با پسر، خواهر با خواهر، مادر با دختر. البته در این حالت فقط یکی از آن‌ها می‌تواند تغییر نام دهد و اگر یکی از آن‌ها تغییر نام دهد و نام ایشان از یکسانی خارج شود، نفر دیگر نمی‌تواند به دلیل هم نامی سابق، تغییر نام دهد.

تغییر نام‌های کم اقبال با فراوانی کم به نام‌های مناسب با فراوانی بیشتر با توجه به فراوانی پنج سال قبل از تقاضا؛ مانند ثوبان، اسکندر، حارس، بلقیس.

الحاق یا اضافه نمودن یک واژه یا نام به اول یا آخر نام یا حذف از آن؛ همانند تبدیل امین به محمدامین (افزایش واژه) یا تبدیل سیمین عذرا به سیمین (کاهش واژه).