قیمت ارزان‌ترین مدل پژو ۲۰۶، اندازه ۵ برابر حقوق سالیانه یک کارگر شده/ در ایران همه چیز به سیاست خارجی گره خورده است

فایننشال تایمز نوشت:  مقامات ایران اطمینان داشتند که صنعت خودروسازی کشور، سنگر مقاومت اقتصادی در برابر تحریم های گسترده ای خواهد بود که ایالات متحده پس از خروج از برجام بر این کشور تحمیل کرد.  

 اما امیدها به اینکه واردات از کشورهایی مانند چین، تاثیر تحریم های آمریکا را جبران کند، بدل به واقعیت نشد. سقوط آزاد ارزش ریال و کاهش درآمدهای دولتی، موجب کمبود گسترده مواد وارداتی حیاتی و افزایش ناگهانی قیمت ها شده است. این وضعیت، ضربه سختی به صنعت وارد کرده و امید شهروندان برای خودرودار شدن را از بین برده است.

محمدرضا، کارگر ساختمانی که سال ها برای خرید پراید، ارزان‌ترین خودروی ایران، پس‌انداز می کرده است، گفت: «تا آخر عمرم حتی نمی توانم به آن فکر کنم. قبل از این دشوار بود، حالا دیگر غیرممکن است».

صنایع خودروسازی ایران بزرگ ترین بخش غیر نفت و گازی صنعت این کشور است و از خوش‌بینی های پسابرجامی بهره‌مند شد، چرا که شرکت های خودروسازی خارجی، به‌ویژه شرکت های فرانسوی، شروع به بررسی بازار ایران کردند. اما تحریم هایی که پس از خروج ترامپ از برجام در سال 2018 بر ایران اعمال شد، با ویران کردن اقتصاد و به‌ویژه صنعت خودروسازی این کشور، این امیدها را بر باد داد. صنعت خودروسازی ایران، 4 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را شامل می شود و قریب به 500هزار نیروی کار را در استخدام خود دارد.

شرکت‌های فرانسوی که پس از برجام وارد بازار ایران شده بودند، با خروج امریکا از برجام، شروع به خروج کردند. شرکت پژو قراردادهای تولیدی به ارزش 700 میلیون یورو را لغو کرد و رنو نیز برنامه افزایش تولید به 350هزار خودرو در سال را کنار گذاشت.

این صنعت در ابتدا به دنبال پر کردن خلاء به وجود آمده با تولید داخلی و واردات از چین بود. به گفته یکی از مدیران این صنعت، ایران همچنان به تولید برخی از مدل های پژو با وارد کردن نیمی از قطعات از بازار چین، ادامه می دهد.

با این حال، خودروسازان هنوز نتوانسته اند با هزینه معقول تقاضاها را تامین کنند. تولید خودرو در ایران در سال 2017 و پیش از خروج ترامپ از برجام به یک و نیم میلیون دستگاه در سال رسید که یکی از بالاترین سطوح تا کنون بوده است، اما از آن زمان این تعداد به زیر 1 میلیون دستگاه در سال کاهش یافت.

ارزان ترین مدل پژو 206 صفر داخلی که در یکی از نمایشگاه های خودروی تهران در ماه جاری به فروش می رسد، 520 میلیون تومان (10800 دلار) قیمت دارد که از نظر ریالی حدود 15 برابر بیشتر از ماه می 2018، یعنی زمانی که تحریم ها اعمال شد، و 5/5 برابر بیشتر از میانگین دستمزد سالانه کارگران در ایران است.

تهران در تلاش برای کاهش قیمت ها، در ممنوعیت واردات خودرو تجدیدنظر کرده و اخیراً اجازه ورود تعداد محدودی خودروی جدید از چین را داده است و در حال بررسی اجازه واردات خودروهای دست دوم است.

صنعت دفاعی ایران نیز برای تولید برخی از قطعات مانند ایربگ و سنسورها و قطعات الکترونیکی وارد عمل شد و در سال گذشته شمسی، تولید را به یک میلیون و دویست هزار دستگاه رساند. قیمت ها نیز طی دو ماه گذشته با افزایش عرضه متعاقباً اندکی کاهش یافته است.

اما به دلیل کمبودهایی که در بازار ایران وجود دارد حتی کسانی که پول کافی دارند فقط می توانند مدل های قدیمی تر خودروهای تولیدی برندهای محبوب جهانی را بخرند، البته این خودروها نیز با قیمت های نجومی عرضه می‌شوند.

یکی از نمایشگاه های خودروی تهران، یک مرسدس بنز E 200 کارنکرده تولید 2017 را به قیمت 17 میلیارد تومان می فروشد که حدود شش برابر قیمت مدل 2023 در بازارهای غربی است.

حتی خودروهای خارجی کارکرده نیز قیمت‌ های بالاتری دارند. یکی از دیپلمات های غربی در تهران گفت: «شاید ایران تنها کشوری در جهان باشد که در آن خودرو می خرید، در طی سال ها آن را 100 هزار کیلومتر می رانید و سپس آن را به دو، سه یا حتی چهار برابر قیمت اصلی می فروشید.»

به گفته تحلیلگران، برخی از ایرانیان خرید خودرویی که حداقل بتواند ارزش خود را حفظ کند را راهی برای محافظت از پس انداز خود در برابر تورمی می دانند که در حال حاضر 49 درصد است. ریال ایران در سال گذشته بیش از یک سوم ارزش خود را از دست داده است.

بسیاری از مردم پس انداز خود را در حساب های بانکی ویژه ای که دولت برای حمایت از صنایع داخلی از جمله بخش خودرو ایجاد کرده است، قرار داده اند. سپرده گذاران قصد خود را برای خرید یک خودرو ثبت می کنند و سپس بین ثبت نام کنندگان، قرعه کشی می شوند و برندگان می توانند خودرو مورد نظر را خریداری کنند.

مشخص نیست که مشتریان عموما چه مدت منتظر می مانند تا بتوانند از یک تولیدکننده داخلی مانند ایرانخودرو یا سایپا، خودرو بخرند. این شرکت ها از ارائه جزئیات در مورد تولید خود یا اظهار نظر در مورد مشکلات تولید، خودداری کردند.

تحلیلگران معتقدند بحران در صنایع کلیدی مانند بخش خودرو می تواند تهران را متمایل به این کند که حداقل به دنبال یک توافق موقت هسته ای جدید با آمریکا باشد تا از فشار اقتصادی بکاهد.

سعید لیلاز، تحلیلگر حوزه اقتصاد سیاسی ایران، چنین توافقی را رد نکرد، اما گفت انزوای سیاسی کشور همچنان یک مشکل بزرگ برای صنعت خودرو خواهد بود.

او گفت: «چگونه یک خودروساز ایرانی می تواند سود ببرد و خدمات پس از فروش ارائه دهد در حالی که کشور دائماً با کشورهای دیگر درگیر است.» لیلاز افزود: «سیاست بر اقتصاد سایه انداخته است. صنعت خودرو تنها در صورتی می تواند پیشرفت کند که بتواند تولید را فراتر از بازار ایران افزایش دهد و این به تغییر نگرش در سیاست خارجی نیاز دارد.»