شب نشینی تابستانی ماه، زهره و مریخ با ستارگان

در حال حاضر، گردهمایی آسمانی مشابه دیگری در این هفته برگزار خواهد شد. نمایشی که با انتقال از بهار به فصل تابستان با انقلاب تابستانی در ۲۱ ژوئن، شب به شب تغییر می‌کند.

در اینجا نگاهی داریم به نحوه درخشش ستارگان صورت فلکی دوپیکر(Gemini) با ماه، مریخ و زهره که همزمان با شروع تابستان روی می‌دهد.

جشن آسمانی این هفته از عصر امروز(دوشنبه ۱۹ ژوئن) از ۴۵ تا ۶۰ دقیقه پس از غروب خورشید آغاز می‌شود. برای شروع می‌توان به سمت پایین افق غرب-شمال‌غرب نگاه کرد. در آنجا، کمتر از دو روز پس از فاز جدید ماه، یک برش باریک از هلال ماه را خواهید دید و دقیقاً بالای آن باید بتوانید دو ستاره سرپسین(Pollux) و سرپیشین(Castor) را تشخیص دهید که سر برادران دوقلوی دوپیکر را علامت‌گذاری می‌کنند.

به نظر می‌رسد شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد زمانی که آنها برای اولین بار برای نشان دادن دوپیکر انتخاب شدند، در واقع به نظر می‌رسیدند که ستاره‌های دوقلو با درخشندگی برابر باشند. اگر چنین چیزی درست باشد، یا سرپسین روشن‌تر شده است یا سرپیشین در آسمان شب محو شده است، زیرا اکنون تفاوت محسوسی بین درخشندگی آنها وجود دارد.

سرپسین اکنون کمی بیش از دو برابر درخشان‌تر از سرپیشین به نظر می‌رسد و همچنین یکی از ۵۷ ستاره موقعیت‌یابی استاندارد است. اما سرپیشین ستاره‌ی حقیقی دوپیکر است، چرا که اگرچه به صورت یک ستاره به نظر می‌رسد، اما در واقع منظومه‌ای متشکل از شش ستاره است.

با یک تلسکوپ می‌توان دو سرپیشین را دید، سرپیشین A و سرپیشین B. علاوه بر این، هر دو سرپیشین A و B خود دوتایی هستند، هرچند خیلی نزدیک‌تر از آن هستند که از نظر بصری از هم جدا دیده شوند. در نهایت، در سمت جنوب این جفت، سرپیشین C قرار دارد که یک جفت ستاره قرمز کم‌نور است.

عصر سه‌شنبه ۲۰ ژوئن: یک هلال ماه کمی کامل شده به سمت چپ بالای ستارگان دوپیکر منتقل می‌شود و تقریباً ۱۲ درجه به سمت راست پایین‌تر از ستاره خیره‌کننده آسمان عصر که همان سیاره زهره است، قرار خواهد گرفت.

در این شب، ماه و زهره فقط کمی بیش از فاصله یک مشت دست در آسمان از هم قرار می‌گیرند.

زهره البته به راحتی در آسمان غروب(به جز خود ماه) از همه چیز از لحاظ درخشندگی پیشی می‌گیرد. این سیاره در حال حاضر با قدر منفی ۴.۶ می‌درخشد. زهره در مقایسه با سرپسین و سرپیشین، ۱۰۰ برابر از روشن‌تر از آنها می‌درخشد.

چهارشنبه ۲۱ ژوئن: این روز، روز شروع انقلاب تابستانی و اولین روز رسمی تابستان برای نیم‌کره شمالی است و در این شب، گردهمایی ماه، ستارگان و سیارات در چشم نوازترین حالت خود خواهد بود.

حدود یک ساعت قبل از غروب خورشید اگر به سمت غرب نگاه کنید، هلال ماه را پیدا می‌کنید.

حال اگر دوربین دوچشمی دشته باشید، آن را روی ماه متمرکز کنید و به سمت چپ و کمی زیر هلال نگاه کنید و سیاره زهره را خواهید دید که به صورت یک نقطه روشن و نورانی سفید در آسمان آبی روز ظاهر می‌شود. هنگامی که آن را با دوربین دوچشمی پیدا کردید، سعی کنید ببینید که آیا تنها با چشمان خود می‌توانید آن را پیدا کنید. اگر دید خوبی دارید و آسمان منطقه شما شفاف و مه آلود نیست، برای دیدن زهره در نور روز چالش چندانی نخواهید داشت.

البته زمانی که خورشید غروب کند و آسمان تاریک شود، ماه و زهره هر دو تقریبا سه ساعت پس از غروب خورشید توجه همگان را به خود جلب خواهند کرد.

اما زهره تنها سیاره‌ای نیست که در این شب قابل مشاهده است.

حدود ۴ درجه بالای سمت چپ آن نقطه‌ای به نظر نسبتاً ضعیف می‌درخشد که همان سیاره مریخ است. شما احتمالاً برای دیدن آن در گرگ و میش بامدادی، حتی پس از یافتن زهره به دوربین دوچشمی نیاز خواهید داشت.

مریخ با قدر ظاهری مثبت ۱.۷ حدود ۳۳۱ برابر کم‌نورتر از زهره می‌درخشد. یک دلیل آن این است که مریخ از منظر ما فقط نیمی از اندازه زهره است و در حال حاضر ۳۲۲ میلیون کیلومتر از زمین فاصله دارد، در حالی که زهره فقط ۸۵ میلیون کیلومتر از ما فاصله دارد.

در نهایت در حدود ۱۰ درجه‌ای بالای سمت چپ مریخ، یک شیء چشمک‌زن درخشان دیگر وجود دارد که یک ستاره آبی مایل موسوم به شیردل(Regulus)، درخشان‌ترین ستاره صورت فلکی شیر است. شیردل برای تماشاگران آسمان در عصر باستان قابل توجه بود.

ماه که در آن زمان به یک هلال چاق تبدیل شده است، تقریباً پنج روز پس از فاز جدید، یک مثلث متساوی الساقین نسبتاً وسیع با ستاره شیردل و مریخ تشکیل خواهد داد.

یک هم‌نشینی غیررسمی

طی این هفته به نظر می‌رسد که سیاره زهره هر شب به سرعت به سمت شرق در حال شتاب گرفتن است و در نهایت به مریخ که کندتر حرکت می‌کند، خواهد رسید و مقارنه خواهند داشت. اما این سناریو محقق نخواهد شد.

سیاره زهره قبلاً در تاریخ ۴ ژوئن به بزرگترین فاصله زاویه‌ای خود در شرق خورشید رسیده است، بنابراین از منظر دید ما اکنون در مدار خود می‌چرخد و در جهت خورشید به عقب می‌رود. اگرچه ظاهراً مریخ را در آسمان شب تعقیب می‌کند، اما این دو هرگز به هم نمی‌رسند.

در واقع از ۱۹ ژوئن تا ۱۰ ژوئیه، مریخ تحت یک «شبه مقارنه» با زهره قرار می‌گیرد و طی آن، زهره به مریخ نزدیک می‌شود، اما هرگز کاملا به آن نمی‌رسد.

یک «شبه مقارنه» به عنوان دو سیاره در فاصله پنج درجه از یکدیگر - نصف عرض مشت گره کرده شما که در طول بازو نگه داشته می‌شود - بدون مقارنه واقعی تعریف می‌شود.

زهره و مریخ در روز اول ژوئیه در نزدیکترین حالت به هم ظاهر می‌شوند، اما همانطور که گفته شد به هم نمی‌رسند و شاهد «شبه مقارنه» آنها نخواهیم بود.